მამათა სწავლანი - თევდორე სტოდიელის სწავლება მწვალებელთა შესახებ 3 - oldorthodox

სქიმმონაზონი ეპიფანე (ჩერნოვი)

ღირ. თევდორე სტოდიელის სწავლება

თუ როგორ უნდა მოვიქცეთ, როდესაც გაბატონებულია მწვალებლობა

ამონაწერები ღირ. თევდორე სტოდიელის თხზულებებიდან

ნაწილი III

ნაწილი I, ნაწილი II, ნაწილი IV

მწვალებლებთან ურთიერთობაში მყოფთა მკურნალობა, მართლმადიდებლობისკენ სინანულით მოქცევის შემთხვევაში

16. ეპითემია გაბატონებული მწვალებლობისკენ მიქცევისთვის

ღირ. თევდორე სტოდიელის მიერ შემოთავაზებული განწესებანი, თუ როგორ უნდა ვუმკურნალოთ მწვალებლობიდან მოქცეულთ, იმ დროისთვის ყველასთვის მიღებული ნორმა გახლდათ. თანაც მონანულნი უპირველეს ყოვლისა განირჩევიან ეკლესიაში მდგომარეობის მიხედვით: კლერიკოსი, ბერი, ერისკაცი. რაც უფრო მაღალია მდგომარეობა, მით მკაცრია ეპითემია. მაგრამ ამ განწესებათა განსაკუთრებული ნიშანი არის ის, რომ კლერიკოსი, რომელსაც ასე თუ ისე ურთიერთობა ჰქონდა მწვალებლებთან, მღვდელმსახურებისგან განიკვეთება მართლმადიდებლობაში მისი კრებით აღდგენამდე. აი, რას ამბობს ღირ. თევდორე ბერების შესახებ:

"მათთან დაკავშირებიტ, ვინც მე მწერდა, რომ ნანობს. ჩვენი სხეულის ნაწილს, დამპალიც რომ იყოს, უნდა ვუმკურნალოთ. ამგვარად, როგორი ეპითემია დავუწესეთ ძმობასთან ერთად ჩვენსკენ გადმოსულ ორესტს, - რადგან მრავალი მიზეზის გამო საჭიროდ არ ჩავთვალეთ პირადად შევხვედროდით მას, ასეთივე სასჯელი მიიღონ სხვებმაც, ანუ ნუ ეზიარებიან წმ. საიდუმლოს (ევქარისტიას - რედ.) და სხვებმაც ეს დაიცვან, მანამ სანამ კვლავ არ გაიბრწყინვებს მართლმადიდებლობის ნათელი ზეცა. ხოლო თუ მეტყვი, სიკვდილის პირასაა? მაშინ ეზიაროს. ჩვენ გვწამს, რომ მათ ამ დროს ცოდვები მიეტევებათ" (იქვე, часть 2, письмо 11. К Навкратию сыну, стр. 342).

სხვა წერილში ღირ. მამა მსჯელობს დაცემათა მრავალგვარობაზე, რომელიც სხვადასხვა მიზეზებსა და ვითარებებზეა დამოკიდებული, და აქედან გამომდინარე, განარჩევს ეპითემიებსაც.

"ერთნი საკუთარი ნებით დაეცნენ, იძულების გარეშე; მეორენი გამათრახების გამო; მესამენი მარტოდენ მუქარების გამო, მეოთხენი კიდევ მუქარების გარეშე, ოდენ შიშით; სხვები კიდევ უმეცრებით. როგორ უნდა მივიღოთ ამგვართაგან მოქცეულნი?

პასუხი: ისე, რომ მათ აჩვენონ სინანულის ღირსი ნაყოფი. მაინც როგორი? არ ეზიარონ წმიდა საიდუმლოს (ევქარისტიას - რედ.), ცრემლითა და გულითადი ლოცვით ევედრონ ღმერთს ცოდვათა მიტევება, პირველებმა - სამი წლის განმავლობაში, მეორე, მესამე და მეოთხე კაგეტორიამ, ისევე როგორც პირველებმა (ანუ სამი წელიწადი უზიარებელ იყონ - რედ.), ხოლო მეექვსეებმა - ერთი წლის განმავლობაში.

ამ ვადის გასვლის შემდეგ, როგორ მოვიქცეთ?

პასუხი: ვინც სასულიერო დასიდანაა, ანუ კლერიკოსებს, ბერებს, ვისაც ხელი არ მოუწერია მწვალებელთა მოთხოვნებისთვის და არ ზიარებულა მათთან, დარჩნენ კლერიკოსებად, იმ ხარისხებში, რომლებშიც ხელდასხმულნი იყვნენ. ხოლო ვინც ხელი მოაწერა, ის უნდა დაყენდეს მღვდელმსახურებისგან მართლმადიდებლურ კრებამდე, თუმცა წმიდა საიდუმლოს ეზიაროს" (იქვე. часть 2, письмо 40. Ко отцам гонимым, стр. 405-406).

და ისევ გვესმის იგივე განწესება: მღვდელმსახურებისგან განყენება მწვალებლებთან თანაზიარობის გამო კრების მოწვევამდე, რომელიც აღადგენს მართლმსახურებას.

"ასეთია ჩვენი რჩევა ბატონი იღუმენის კითხვაზე, რათა წმიდა მოციქულთა დღესასწაულამდე ყველანი გახსნილნი იყვნენ ეპითემიისგან, და ეზიარონ წმიდა საიდუმლოებებს; მაგრამ, იმ პირობით, ცხადია, რომ მღვდლებმა (ვინც მწვალებლებთან თანაზიარობაში იყო მხილებული - რედ.) არ იმსახურონ მართლმადიდებლური კრების მოწვევამდე, რომელზეც მიღებული იქნება სრული ნებართვა (ყოველმხრივი გამოკვლევის შემდეგ) და სრული დამშვიდება... თუმცა, უკვე წინასწარაც მიღებული გვაქვს ამგვარი გადაწყვეტილება: თუ ღმერთს ნებავს, მისი სამართლიანი განგებულებით კვლავ აღიმართება დევნულება, უმჯობესია ის სიკვდილამდე დავითმინოთ, ვიდრე გავცეთ ჭეშმარიტება" (იქვე, часть 2, письмо 110. К Петру епископу Никейскому, стр. 464).

მწვალებლობის წინაშე დაცემულ კრელიკოსთათვის, სინანულის აუცილებელ პირობად მოცემულია სჯულმდებლობა - ღვთისმსახურებისგან დაყენება. აღმსარებელი წერს:

"მწვალებლებთან თანაზიარობაში მყოფი და მათი უკეთურებისადმი ხელისმომწერი კლერიკოსებისა და ბერების შესახებ გვაინტერესებს, ეპითემიებით შევიწყნაროთ თუ ეპითემიის გარეშე? თუ პირობას დადებენ რომ მომავალში აღარ იმსახურებენ, უნდა დავადოთ თუ არა ეპითემია?

პასუხი: ცხადია, რომ ყველანი ჯეროვანი ეპითემიებით უნდა შევიწყნაროთ; რადგან ვინც სინანულის ნაყოფს არ აჩვენებს, როგორ შეიძლება ღირსი იყოს მართლმადიდებლურ სხეულთან შეერთებისა? ამგვართ რომ ეპითემიები დავუწესოთ სულაც არ იქნება გასაკიცხი; რადგან წერია: "ერთმანეთის ტვირთი იტვირთეთ და ასე აღასრულეთ ქრისტეს რჯული" (გალატ. 6:2) (იქვე, часть 3, письмо 216. К Мефодию монаху, стр. 622-626).

მწვალებლობასთან თანაზიარობა - ქრისტეს მოწინააღმდეგეებთან თანაზიარობაა, და ვისაც ამგვარი კავშირები ჰქონდა რა აქვს საერთო ქრისტესთან? თუ არ შეინანებს, რაც ყოველი კლერისკოსისთვის მღვდელმსახურებისგან დაყენებას გულისხმობს, ვერ შევიწყნარებთ.

"პრესვიტერი, და საერთოდ, კლერიკოსები ან კიდევ მწვალებელთა წინაშე ხელწერილის დამდებნი, ან ვისაც შიშის გამო ჰქონდა მათთან თანაზიარობა, ვინც ვერ გადაიტანა დევნულება, ჩვენთან თანაზიარობა ვერ ექნება. რამეთუ, ქრისტეს მტრებთან თანაზიარობაში მყოფი, ქრისტეს როგორ ეზიარება? მღვდელმსახურების უფლების მიცემა კრებითი გამოკვლევის შემდეგ მოხდება... ასე იქნება ყოველი ბერისთვის, და ყოველი ერისკაცისთვისაც: ისინი უზიარებელნი იქნებიან და მართლმადიდებლობისთვის უკეთესი დროების მოლოდინში სინანულის ღირს ნაყოფს თუ გამოიღებენ ეზიარებიან" (იქვე. часть 2, письмо 11. К Навкратию сыну, стр. 343-344).

"პრესვიტერს, მაშასადამე ყოველი მღვდელმსახურს, რომელიც მწვალებლებთან ურთიერთობაში იყო მხილებული, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ხელწერილიც დადო მათ წინაშე, მართლმადიდებლურ კრებამდე არა აქვს უფლება მსახურებისა, რადგან მსგავსი საქმეები კრებით განხილვას ექვემდებარება" (იქვე. часть 2, письмо 204. К Ирине игумении, стр. 607-608).

"რაც შეეხება წიგნისმკითხველს, რომელიც ეპითემიის დადების შემდეგ მოიქცა, სამართლიანია იგივე ეპითემია დავადოთ, რათა მან არ წაიკითხოს სამოციქულო კრების მოწვევამდე; რამეთუ, პრესვიტერი თუ უნდა დაყენდეს ღვთიმსახურებისგან, დიაკვანი - დიაკვნობისგან, იგივე გადაწყვეტილება სამართლიანი უნდა იყოს წიგნისმკითხველისთვისაც. ასე ვფიქრობთ ჩვენ და ასე ვაწესებთ!" (იქვე, часть 2, письмо 102. К Филофею ктитору, стр. 588).

თუ ეპისკოპოსს თანაზიარობა ჰქონდა მწვალებლობასთან და მართლმადიდებლობისკენ მოქცევა სურს, უნდა დატოვოს ეპისკოპოსობა.

"პურის მიმღებმა შეიძლება თქვას, რომ ის ღებულობს მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულ და დევნულება გადატანილ ეპისკოპოსს, მაგრამ ეს ასე როდია. სანამ მას ეპისკოპოსობა უპყრია, თუნდაც არ მსახურებდეს, სიწმიდეში არ უნდა იყოს თანაზიარი. ჭეშმარიტი სინანული ითხოვს მისგან ეპისკოპოსობის დატოვებას და ამ ხარისხისგან განშორებას, ასე მოიქცა ზოგიერთი, და ამიტომაც, მათგან რაიმეს მიღება უსაფრთხოა, ჭამა-სმაც ნებადართულია მათთან" (იქვე, часть 2, письмо 119. К Иакову монаху, стр. 485).

ეპისკოპოსი, რომელიც მწვალებლებთან თანაზიარობის შემდეგ მართლმადიდებლობად მოიქცევა, აიღებს ეპითემიას, არ ასრულებს ღვთისმსახურებას, მაგრამ ჯერაც ფლობს ეპისკოპოსის ხარისხს, არ უნდა მივიჩნიოთ ჭეშმარიტ მონანულად. რადგან ჭეშმარიტი სინანული ითხოვს დატოვოს ეპისკოპოსობა! აი, როგორია წმიდა მამის სიმკაცრე!

"მოკლედ უნდა ითქვას, - წერს ღირ. თევდორე სტოდიელი, - მღვდელი ან დიაკვანი, რომელიც მხილებული იქნება ხელწერილის დადებაში მწვალებელთა წინაშე, ან მათთან თანაზიარობაში, სრულიად უნდა დაემხოს პატივისგან და ზიარებისგან, ხოლო ეპითემიის აღსრულების შემდგომ ეზიაროს, ოღონდ არ იმსახუროს წმიდა კრების მოწვევამდე; სუფრის კურთხევა და ლოცვა, როგორც ჩვეულებრივი მონაზონს, და არა როგორც მღვდელმსახურს, უფელბა ეძლევა, თანაც ეპითემიის დასრულების შემდეგ" (იქვე, часть 2, письмо 152. К Феодору монаху, стр. 528).

და ესეც საკმაოდ მკაცრი კანონი, რომელიც "ქრისტეს ეკლესიის აღმსარებელთა საზოგადო ხმაა".

17. მწვალებლობიდან მოქცეულთა მიღების განსაკუთრებულად მკაცრი შემთხვევა

ღირ. თევდორე სტოდიელი ნათლად გვიჩვენებს, რომ აუცილებელია განვასხვავოთ მართლმადიდებლობისგან განდგომილნი და გაბატონებულ მწვალებლობასთან თანაზიარობაში მყოფნი, და ისინი, ვინც მართლმადიდებელნი ადრეც არ ყოფილან. პირველნი შიშისა და სხვა მდაბიური მიზეზების გამო მწვალებლებთან ერთობაში აღმოჩდნენ, ხოლო მეორენი - რწმენის მიხედვით. პირველი არ შეიძლება გავაიგოვოთ მეორესთან. მეორე სახის მწვალებელთა მიღებისთვის სხვა პირობები და სხვა ეპითემიებია. მათი მიღება არ შეიძლება უბრალოდ, "როგორც მოგინდება". მხედველობაში აქვს რა ამგვარი განსხვავება, წმიდა აღმსარებელი თავიდან მართლმადიდებლობიდან გაბატონებული მწვალებლობისკენ მიქცეულებზე მსჯელობს:

"ესენი არ უნდა მივიღოთ როგორც მწვალებლობიდან მოქცეულნი, თუმცა ამ შემთხვევაში შენარჩუნებულია არცთუ მცირედი განსხვავება ამ თუ სხვა მწვალებლობასთან, არამედ როგორც უფლის სახელის უარმყოფელი, ან ქრისტეს მტრებთან თანაზიარობაში მყოფი შიშის ან სხვა რაიმე მიზეზის გამო... და თუ ვინმე, ვინც ადრე არ ყოფილა მართლმადიდებელი და არ განსწავლულა ჭეშმარიტებაში (ანუ იყო დარწმუნებული ერეტიკოსი), ღმრთის განგებით განათლდა ჭეშმარიტებისგან, მოექცა ჩვენსკენ, სხვა საქმეა: ისინი არ უნდა მივიღოთ განურჩევლად, არამედ მრავალ მართლმადიდებელთა თანხმობით, როგორც განუმარტავდა ამას წმიდა ბასილი დიდი ეგვიპტიდან მესოპოტამიაში მოსულებს, და კიცხავდა მათ მოქცეულთა განურჩეველი მიღების გამო".

რაკიღა წმიდა მამა ბასილი დიდს იმოწმებს, ჯეროვანი იქნება დავიმოწმოთ ეკლესიის ამ უდიდესი მნათობის სიტყვებიც:

"სამართლიანი იქნება შევახსენო თქვენს ღვთისმოსაობას მარკელოსის მიმდევრების შესახებ, რათა მათთან დაკავშირებით არ დაუშვათ რაიმე წინდაუხედაობა და იოლი გადაწყვეტილება. რადგან მარკელოსი ეკლესიას თავისი უკეთური სწავლების გამო განეშორა, მისი მიმდევრები მხოლოდ მაშინ უნდა შევიწყნაროთ, როდესაც დასწყევლიან ამ მწვალებლობას, რათა თქვენი ძმობის მეშვეობით ჩემთან კავშირში შემოსული, ყველა ძმებმა მიიღონ. რამეთუ მრავალი დაამწუხრა იმ ამბავმა, რომ თქვენთან მოსულები განუკითხავად შეიწყნარეთ და საეკლესიო თანაზიარობამდე დაუშვით. არადა უნდა გცოდნოდათ, რომ ღმრთის მადლით, მარტო თქვენ როდი იმყოფებით აღმოსავლეთში, არამედ კიდევ მრავალი ძმები გყავთ თქვენს მხარეს, რომლებიც მამათა მიერ ნიკეაში გადმოეცმულ სარწმუნოებას იცავენ და, რომ დასავლეთშიც ყველანი თანხმიერნი არიან როგორც თქვენთან, ასევე ჩვენთანაც...

ამრიგად, გმართებდათ დაგერწმუნებინათ ყველა, ვინც თქვენთან ერთობაშია, რათა თქვენი საქმე მრავალთა თანხმობით კიდევ უფრო განმტკიცებულიყო, და მშვიდობა არ დარღვეულიყო, როცა ერთი შეიწყნარებს სხვა კი არა.. აი, რა ვითხოვე მე თქვენი ღვთისმოსაობის წინაშე... ახლა კი კეთილი ინებეთ და მამცნეთ ის პირობები, რომელთა მიხედვითაც მიიღეთ მარკელოსის მიმდევრები, რომ თავისთავად დაიცავით ის სიფრთხილე, ასეთი საქმე მარტო არ უნდა გადაწყვიტოთ, არამედ საჭიროა, რომ მათი აღდგენის თანახმანი იყვნენ თქვენთან ერთობაში მყოფ დასავლელნიც და აღმოსავლელნიც" (წერილი 257. Твор. в русском переводе, Том 7, стр. 236-241. М. 1892 г.).

ასე წერდა 377 წელს წმ. ბასილი დიდი - ევლოგის, ალექსანდრეს და არპორატიონეს - ეგვიპტელ ეპისკოპოსებს, რომლებიც დევნულებაში იყვნენ. ამ წერილს ეყრდნობა ღირ. თევდორე სტოდიელიც, როდესაც აფრთხილებს, რომ პირები, რომლებიც მწვალებლობაში დამკვიდრებულნი იყვნენ და შეგნებულად მონაწილეობდნენ უკეთურებაში, უფრო ფრთხილად უნდა მივიღოთ და მრავალთა თანხმობით. წმიდა აღმსარებელთა ეს კანონი განსაკუთრებით უნდა გვქონდეს მხედველობაში ანტიქრისტეანული მწვალებლობის დროს.

18. კანონი კრებამდე განკვეთის შესახებ დაწესებულია ქრისტეს რწმენის წმიდა აღმსარებელთა საერთო გადაწყვეტილებით

მკაცრი კანონი, რომლის თანახმადაც ნებისმიერი ღვთისმსახური, რომელიც გაბატონებულ მწვალებლობასთან თანაზიარობაში შევა, მართლმადიდებლობის აღმდგენელი კრების მოწვევამდე აირკძალება, ეს კანონი თევდორე სტოდიელის დროს მიღებულია წმიდა აღმსარებელთა საერთო თანხმობით.

"შენ უწყი, ღვთისმოსავო, - წერს თევდორე სტოდიელი სარდეს ეპისკოპოს ექვთიმეს, - რომ საერთო ხმით, ჯერ კიდევ დედამიწაზე მყოფებმა და უფალთან ამასწინათ გადასულმა აღმსარებლებმა დაადგინეს ღმრთის წყალობის გამოვლენამდე (ანუ მართლმადიდებლური კრების მოწვევამდე - რედ.), იმ სამღვდლო პირთა მსახურებისგან დაყენება, ვინც მწვალებლებთან თანაზიარობაში მხილებულნი იყვნენ. როგორ შეგვიძლია დავარღვიოთ ეს კანონი და ერთის მიღება განვაზოგადოთ ყველაზე, ადრე განყენებულებზე, რითაც ჩვენი ღვთაებრივი და უზენაესი მოძღვრის საწინააღმდეგოს მოვიმოქმედებთ... ხოლო სხვა აღმსარებელთა და მართლმადიდბელთა უდიდეს საცთურში დავამკვიდრებთ, რომლებიც კანონებს მკაცრად იცავენ..." (იქვე, часть 2, письмо 212. К Евфимию епископу Сардийскому, стр. 617, ასევე часть 2, письмо 284. К Евфимию епископу, стр. 817).

ამგვარად, უცილობელი ავტორიტეტი გააჩნია აღმსარებელთა მიერ მიღებულ კანონს, რომლითაც განუხრელად უნდა ვხელმძღვანელობდეთ განსაკუთრებულად მძიმე ვითარებებში. ჩვენ კიდევ ერთხელ გავიმეორებთ, რომ მწვალებელთა შემოტევებსა და ანტიქრისტეანთა ხრიკებს მხოლოდ ამ მკაცრი კანონებით დაცული ეკლესია გაუძლებს.

19. ეპითემიის შემცირება

შეიძლება თუ არა არსებობდეს გამონაკლისი ეპითემიის კანონიდან? ეს კითხვა ღირ. თევდორეს არაერთხელ დაუსვეს.

"ღვთისმსახურებისგან დაყენებულის გახსნა კრებითი განხილვის საქმეა. ვინც დაცემის შემდეგ კვლავ ბრძოლას გადაწყვეტს ის ადგილიც უნდა დათმოს, რომელიც ადრე ეპყრა; სხვაგვარად, მისთვის ან სხვითვის, როგორ გახდება შეგნებული ის უარყოფა, რომელიც მან დაუშვა? სასჯელის შემცირება არ შემიძლია, განსაკუთრებით მაშინ თუკი ბრძოლასთან დაბრუნება არ აღინიშნება რაიმე გამორჩეული საქმით, როგორც იყო ეს ლაოდიკიის ეპისკოპოსის შემთხვევაში. რადგან მასაც ვურჩიე არ ემსახურა, არამედ თანაზიარობა მიეღო მისი სახელის გამო... თუმცა, რადგან ეპითემიის გაძლიერება და შემცირება მის დამდებზეა დამოკიდებული, - მე ვამბობ თანაზიარობასთან დაკავშირებით და არა მღვდელმსახურებასთან მიმართებაში, ანუ თუკი ღმრთის სამართლიანი გულისწყრომის მიხედვით მწვალებლობის ბობოქრობა გაგრძელდება, შეიძლება კრებამდეც გაიხსნას შემცოდე, ოღონდ იმის მიხედვით რაოდენ მძიმე ან მსუბუქი იყო ამ პიროვნების დაცემა და როგორ სინანულს აჩვენბს, როგორც ჩვენებს, ასევე გარეშეთ, მასთან საჭმლის ჭამა დასაშვებია, ოღონდ იმ პირობით, რომ სრუილ გახსნამდე საჭმელს არ აკურთხებს. (იქვე, часть 2, письмо 11. К Навкратию сыну, стр. 344).

"თუ არის შესაძლებელი აკრძალვის ქვეშ მყოფი მღვდლისთვის რაიმე შემსუბუქება, რა პირობებში და რითი შეიძლება ეს გამოიხატოს?"

პასუხი: "ჩვენ დღეს ერთს როდი ვიტყვით, და ხვალ მის საწინააღმდეგოს; არამედ ყოველთვის ერთსა და იმავეს ვამბობთ. კერძოდ რას? - პრესვიტერი, რომელიც მწვალებლებთან თანაზიარობაშია მხილებული, განსაკუთრებით მაშინ თუ ხელწერილსაც დაუდებს მათ, მართლმადიდებლურ კრებამდე მსახურება უნდა აეკრძალოს, რომელზეც განიხილება მსგავსი საქმეები და გადაწყვეტილებასაც მიიღებენ; ხოლო უკიდურეს შემთხვევაში შეუძლია: მონათლოს, მიცვალებული გამოასვენოს, ბერი შემოსოს, აკურთხოს დიდი აიაზმა, წაიკითხოს სახარება ცისკარზე და მორწმუნენი უცოდველი პრესვიტერის მიერ ნაკურთხი ნაწილებით აზიაროს. და ეს ყოველივე, როგორც ვთქვი, უკიდურესი საჭიროების შემთხვევაში; რადგან მას ნათქვამის შესრულების უფლებაც არა აქვს, თუ აღმოჩნდება მღვდელი, რომელსაც არ ჰქონია ურთიერთობა მწვალებლებთან" (იქვე, часть 2, письмо 204. К Ирине игумении, стр. 607-608).

"მაგრამ მისთვის იმავე ხარისხის დაბრუნება, რომლისგანაც დამხობილი იყო კრებამდე არ უნდა მოხდეს, რათა ამ დონის დანაშული მკაცრად დაისაჯოს და წინასარ იქნეს ცნობილი, მკურნალობის რომელი სახეა დამაკმაყოფილებელი ამისთვის" (იქვე, часть 2, письмо 212. К Евфимию епископу Сардийскому, стр. 618).

ნათქვამს ვერაფერს დავამატებთ, - ყველაფერი დღესავით ნათელია. მთავარი კანონი იმაში მდგომარეობს, რომ მღვდელმსახური, რომელიც ასე თუ ისე თანაზიარობაში შევა ერეტიკოსებთან, გაბატონებულ მწვალებლობასთან ან ხელწერილს მისცემს მათ, მართლმადიდებლურ კრებამდე, სადაც ყოველი მღვდელმსახურის ქმედება განიხილება, ღვთისმსახურებაში უნდა აიკრძალოს.