აპოლოგეტიკა - გზა - მართლად სავალი. XXII - წმ. გრიგოლ ნოსელი ნათლისღების შესახებ - oldorthodox

არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)

გზა - მართლად სავალი

ნაწილი I

შთაფლვა თუ დასხმა?!

შთაფლვითი ნათლობის კანონიკურობისა და დასხმითი ნათლობის უკანონობის შესახებ

მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.

წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.

წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე  საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.

ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.

წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.

ტექნიკური მიზეზების გამო ინტერნეტში ვაქვეყნებთ წიგნის მნიშვნელოვნად შემოკლებულ ვერსიას.

შინაარსი

თავი XXII

____________________________________________________________________________________________________________________________

წმ. გრიგოლ ნოსელი ნათლისღების შესახებ

ახლა ვნახოთ, როგორ განმარტავს ე. ჭელიძე წმ. გრიგოლ ნოსელის კატექეტურ სწავლებას ნათლისღების შესახებ. წმ. გრიგოლის ცნობილი თხზულების "დიდი კატექეტური სიტყვის" 35-ე თავში, რომელსაც რუსულ თარგმანში ეწოდება "სამგზისი შთაფლვის მნიშვნელობა ნათლისღების საიდუმლოში".

ე. ჭელიძის ავადმყოფური ცნობიერება, რომელიც, სადაც კი სიტყვა "დასხმას" დაინახავს, ყველგან პკურებით-სხურებითი "ნათლობა" ელანდება, არც აქ ღალატობს ჩვევას და ამახინჯებს წმიდა მამის სრულიად მკაფიო სწავლებას, რომლის თანახმადაც მოსანათლავი წყალში სრული შთაფლვით ინათლება, და მას ოდენ წყალდასხმითი ნათლობის მქადაგებლად წარმოაჩენს. თავად განსაჯეთ, - ე ჭელიძე წერს:

"წმ. გრიგოლ ნოსელი თავის ცნობილ ძეგლში "დიდი კატექიზმური ქადაგება" ასაჩინოებს ნათლობის არსს და მიუთითებს, რომ ეს უდიდესი მღვდელმოქმედება აღასრულებს ადამიანის მეორედ შობას ანუ ზეგარდმო აღმოშობას სულიწმიდითა და წყლით. შემდეგ, ნისის ეპისკოპოსი ეხება საკუთრივ წყალთან დაკავშირებულ პროცედურას და ხაზგასმით, თანაც ორჯერ (ხაზგასმა ე. ჭელიძისაა - არქიეპ. პ.), გვაუწყებს სამგზისი დასხმით მონათვლის შესახებ (ხაზგასმა მისივე - არქიეპ. პ.). მისთვის (ისევე როგორც უკლებლივ ყველა (?) მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველისთვის) წყლის თავზე დასხმა (რაც ყოვლითურთ უიგივდება დასაფლავებაზე ზემოდან მიწის დაყრას) სულიერად გამოგვისახავს სწორედ სრულ დაფლვას ანუ მაცხოვართან სამდღიან თანადასაფლავებას, მაცხოვართან თანადაფლულობას სამარეში, რაც ოდენ სულიერი მნიშვნელობით (ე. ი. სულიერი თანადასაფლავები აზრით) არის აღსაქმელი, ვინაიდან სანათლისღებო წყალი წმიდა მღვდელმოქმედების ძალმოსილებით მიემსგავსება მაცხოვრის საფლავს..." ("სული - ცხოველი". გვ. 427-428).

ე. ჭელიძეს იქვე მოჰყავს შესაბამისი ადგილები წმ. გრიგოლ ნოსელისგან, რომლებიც, ჩვენი ოპონენტის თქმით, ამის ნათელი დასტურია. კერძოდ, წმ. გრიგოლ ნოსელი ერთ ადგილას ამბობს: "ისევე როგორც მან (მაცხოვარმა - ე. ჭ.) ზეგარდმო კაცმა შეიწყნარა კვდომადობა მიწისქვეშ დადების შემდეგ, ხოლო მესამე დღეს კვლავ აღისწრაფა მან სიცოცხლისკენ, ასევე ყველა ის, ვინც სხეულებრივი ბუნებით შემსჭვალულია მასთან (მაცხოვართან - ე. ჭ.) და იმავე წარმატებით ეშურება, -  ვამბობ სიცოცხლის მიჯნას, -  მიწის ნაცვლად წყლით დასხმული და ამ სტიქიონში (მიწაში - ე. ჭ.) ჩაფლული, სამი ციკლით  ადგომის სამდღიან მადლს მიემსგავსა" (შდრ. რუს. თარგმ. "И как тот Человек свыше, восприняв на Себя мертвость вместе с положением в землю, трехдневным восстал опять к жизни, так и всякий, кто в единении с Ним по естеству тела, имея в виду преуспеть в том же, т. е. достигнуть этого предела жизни, вместо земли наливая воду и погружаясь в эту стихию, троекратным повторением подражает трехдневной благодати воскресения").

შედარებისთვის იგივე ტექსტი უნდა ვნახოთ ცნობილ ლიტურგისტ ე. კოჭლამაზაშვილთან, რომელიც ამ ტექსტის ასეთ თარგმანს გვთავაზობს: "ყოველ მკვდარს თვისი ბუნების შესაფერის ადგილად აქვს მიწა, რომლისაკენაც მიიზიდვის და რომელშიც დაიფარება. ხოლო დიდი ნათესაობა აქვთ ერთმანეთთან მიწასა და წყალს, რადგანაც ისინი არიან სტიქიათაგან მხოლონი მძიმენი და ქვემოთ მსწრაფნი (აქ ავტორი მიწისა და წყლის ნათესაობად და ურთიერთსიახლოვედ მიიჩნევს მათ საერთო თვისებებს - სიმძიმესა და ქვედაზიდულობას, რაც მათ განასხვავებს სხვა სტიქიათაგან - ჰაერისა და ცეცხლისაგან - ე. კოჭლამაზაშვილი), ერთმანეთში იმყოფებიან და ერთი მეორით შეპყრობილ იქმნება (ე. ი. ხმელეთს უპყრია წყალი და წყალს - ხმელეთი - შენიშვნა ე. კოჭლამაზაშვილი). ამიტომაც, რადგან ჩვენი ცხოვრების წინამძღვრის სიკვდილს თან ახლავს მიწის ქვეშ დამარხვა, ბუნების საერთო კანონისამებრ, ამიტომაც სიკვდილის მსგავსება, ჩვენს მიერ აღსრულებული, გამოისახება მისი ყველაზე მახლობელი სტიქიით. და როგორც მან, ზეგარდამო კაცმა (შდრ. 1 კორ. 15:47), თავის თავში შეიწყნარა მოკვდავება მიწისქვეშა სამ- დღე დადებითურთ, და კვლავ ცხოვრებად შემოვიდა, ასევე, ყოველი, რომელიც მასთან ერთობაშია სხეულის ბუნებით, იმისათვის, რათა იმავე საქმეში წარემატოს (ე. ი. მიაღწიოს ცხვორების საზღვარს -  შენიშვნა ე. კოჭლამაზაშვილი.), მიწის (დაყრის) ნაცვლად წყლის დასხმითა და ამ სტიქიაში ჩაფლვის სამჯერადი გამეორებით მიემსგავსება მესამე დღის აღდგომის მადლს" (Gregori Nysseni Opera; Vol. III, pars. IV, 87-88) (რუსულ თარგმანში: "вместо земли наливая воду и погружаясь в эту стихию, троекратным повторением подражает трехдневной благодати воскресения") (" (Григорий Нисский. Большое огласительное слово. Глава 35. Смысл троекратного погружения при Крещении. http://azbyka.ru/otechnik/?Grigorij_Nisskij/bolshoe-oglasitelnoe-slovo=1_35).

ახლა კი კარგად დავაკვირდეთ წმ. გრიგოლის ქადაგების შინაარსს და იმასაც, თუ რა თვალსაზრისით არის გამოყენებული აქ ტერმინი "დასხმა" ("მიწის დაყრის ნაცვლად წყლის დასხმით და ამ სტიქიაში ჩაფლვის სამჯერადი გამეორებით" - "Вместо земли наливая воду наливая воду и погружаясь в эту стихию").

წმ. გრიგოლ ნოსელის (ისევე, როგორც სხვა წმიდა მამების) ნათლისღებითი ღვთისმეტყველებიდან აშკარა ხდება, რომ ნათლისღების საიდუმლოში წყალში შთაფლვა აღესრულება მიწის სტიქიასთან მისი ნათესაობის გამო და კიდევ იმიტომ, რომ მას განბანვის უნარი გააჩნია. წყალში სამგზისი "დამარხვით" (ანუ შთაფლვით) ადამიანი საკუთარ თავზე გამოხატავს სამი დღე ქრისტეს საფლავში დების სახეს (ბერძნ. "პიდალიონი"). ამიტომაც, წმიდა მამის მთელი მსჯელობის ქვეტექსტი, როგორც ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, მხოლოდ ასეთი შეიძლება იყოს: რადგან ნათლისღება უფლის დამარხვის სახეა, ის რომ აღსრულდეს, ადამიანმა ეს დამარხვა საკუთარ თავზე უნდა გამოსახოს, ანუ შთაიფლას წყალში ისე, როგორც ქრისტე იყო დამარხული მიწის ქვეშ. ამიტომაც, ცარიელ ემბაზს, ისევე როგორც ამოთხრილ მიწას, რომელმაც უნდა მიიღოს "დასამარხი" (მოსანათლი), ჯერ წყალი დაესხმება და მხოლოდ ამის შემდეგ მიიღებს თავის წიაღში მოსანათლავს. თვით წმიდა მამის სიტყვაში ეს სრულიად მკაფიოდ ჩანს, "... вместо земли наливая воду и погружаясь в эту стихию...", ანუ "მიწის ნაცვლად დაისხმება წყალი და შთაიფლება ამ სტიქიაში", აქ შთაფლვას წინ უძღვის დასხმა, რადგან წყალი, როგორც ეს ე. ჭელიძეს ეჩვენება, კაცს (მოსანათლს, "დასამარხს") კი არ ესხმის, არამედ "საფლავს", ნათლობის შემთხვევაში - ემბაზს.

შეიძლება, აქ ე. ჭელიძემ მოგვიგოს, სიტყვა "ემბაზი" წმ. გრიგოლს თავისი ქადაგების 33-ე თავში არ უხსენებიაო, მაგრამ მისი ხსენება აქ საჭირო არც კი გახლდათ, რადგან წმიდა მამა ემბაზს ახსენებს წინა 32-ე თავში, სადაც ნათლისღების საიდუმლოს "ემბაზის განგებულებას" ("домостроительство купели") (ძვ. ქართ. თარგმანით: "განგებულებაი მეორედშობისაი". იხ. "სიტყუაი სწავლისა და მოძღურებისაი, თქუმული წმიდისა გრიგოლ ნოსელისაი". 32,8. ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 1/2008. გვ. 137) უწოდებს და მხოლოდ ამის შემდეგ იწყებს ნათლისღების საიდუმლოში შთაფლვის აქტის მნიშვნელობის განმარტებას (შეად.: "მაგრამ, რადგან,საიდუმლო სწავლების გარკვეულ ნაწილს შეადგენს აღმშენებლობა ემბაზისა (თუ ვინმე ამას უწოდებს ნათლისღებას ან განათლებას, ან მეორედ შობას, სახელწოდებაზე არ შევედავებით), კარგი იქნება მოკლედ ვისაუბროთ ამის შესახებაც" (წმ. გრიგოლ ნოსელი. დიდი კატექეტური სიტყვა. თავი 33) (ძვ. ქართულით: "ხოლო ვინაითგან ერთი ნაწილთაგან საღმრთოისა ქადაგებისათა არს განგებულებაიცა მეორედშობისაი, რომელსა-იგი გინათუ ნათლისღებად, გინათუ განათლებად, გინათუ ნათვლად, გინათუ მეორედშობად ვინ უწოდეს, არარას ვიცილობთ სახელთათვის. კეთილ არს, რაითა მისთვისცა მცირედ რაიმე წარმოვთქუათ") (ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 1/2008. გვ. 137) (რუს. თარგმ.: "Но, поскольку некоторую часть таинственных учений составляет и домостроительство купели (угодно ли кому будет наименовать это крещением, или просвещением, или пакибытием, спорить об имени не станем), то хорошо сказать кратко и об этом". Григорий Нисский. Большое огласительное слово. Глава 33. https://azbyka.ru/otechnik/Grigorij_Nisskij/bolshoe-oglasitelnoe-slovo/1_36).

ახლა ვნახოთ მეორე ადგილი, რომელიც, ე.ჭელიძის თქმით, ასევე დასხმით ნათლობაზე უნდა მოწმობდეს: "როგორც ითქვა, იმდენად ვბაძავთ ზეაღმატებულ ძალას, რამდენადაც დაიტევს ამას ჩვენი ბუნების სიგლახაკე. ამიტომ, წყლის სამგზის ზედდასხმულნი და კვლავ წყლიდან ზეამაღლებულნი სამდღიან მაცხოვნებელ დაფლვასა და აღდგომას ვემსგავსებით" (შდრ. რუს. თარგმ. "Но как, по сказанному, в такой мере подражаем высочайшей силе, в какой вмещает это нищета нашего естества, то, трижды возливая на себя воду и снова восходя от воды, подражаем спасительному погребению и воскресению, совершившемуся в трехдневный срок") (ე. ჭ. ხს. შრ. გვ. 429).

მაგრამ ე. ჭელიძე აქაც აბუნდოვანებს საკითხს და მას მისთვის სასურველ ჭრილში წარმოაჩენს. ჯერ ერთი, მოტანილი წინადადება უნდა ვნახოთ სრულად, რადგან ე. ჭელიძეს წმ. გრიგოლის ქადაგების ამ მონაკვეთის მეტად მნიშვნელოვანი ნაწილები გამოუტოვებია და ქადაგება ისე წარმოუჩენია, რომ შემდეგ მისთვის სასურველი დასკვნის გაკეთება ყოფილიყო შესაძლებელი. ამიტომაც წმ. გრიგოლ ნოსელის ქადაგების ეს ნაწილი მთლიანად უნდა დავიმოწმოთ და შემდეგ ვნახოთ, რას გვასწავლის მოცემულ მონაკვეთში წმიდა მამა.

წმ. გრიგოლ ნოსელი ბრძანებს: "ამრიგად, იმდენად ვბაძავთ ზეაღმატებულ ძალას, რამდენად დაიტევს ამას ჩვენი ბუნების სიგლახაკე, ამიტომ გადავისხამთ რა წყალს (возливая на себя воду) და კვლავ აღმოვალთ წყლიდან, სამდღიან მაცხოვნებელ დაფლვას და აღდგომას ვემსგავსებით, წარმოვიდგენთ რა გონებაში იმას, რომ როგორც ჩვენს ხელთაა წყალი, და წყალში ყოფნა, და მისგან აღმოსვლა, ასევე სამყაროს მეუფის ძალმოსილებაში იყო სიკვდილში დაფლვით, როგორც ჩვენ წყალში, კვლავ შესულიყო საკუთარ ნეტარებაში" ("Но как, по сказанному, в такой мере подражаем высочайшей силе, в какой вмещает это нищета нашего естества, то, трижды возливая на себя воду и снова восходя от воды, подражаем спасительному погребению и воскресению, совершившемуся в трехдневный срок, представив в мысли то, что, как в нашей власти вода, и пребывание в воде, и выхождение из нее, так во власти Того, Кто владычествует над Вселенной, было, погрузившись в смерть, как мы в воду, снова войти в собственное Свое блаженство". Григорий Нисский. Большое огласительное слово. Глава 35. https://azbyka.ru/otechnik/Grigorij_Nisskij/bolshoe-oglasitelnoe-slovo/1_36).

მხოლოდ ე. ჭელიძისნაირ სულიერად ავადმყოფს ძალუძს ამ სიტყვებიდან იმ აზრის გამოტანა, თითქოსდა აქ წმ. გრიგოლ ნოსელი შთაფლვას, დამარხვას, წყალში ყოფნას, მისგან აღმოსვლას სიმბოლური მნიშნელობით გულისხმობდეს. ნუთუ წმიდა მამას არ შეეძლო თუნდაც ერთი სიტყვით მაინც მიენიშნებინა ამ მღვდელმოქმედების (ვგულისხმობთ ნათლისღების საიდუმლოში შთაფლვის მომენტს) სიმბოლურობა და ეთქვა, რომ ტერმინი შთაფლვა სიმბოლურად უნდა გაგვეგო? მაგრამ, არა! წმიდა მამას მსგავსი არაფერი უხსენებია, ეს ასე მხოლოდ ე. ჭელიძის ავადმყოფურ წარმოსახვაში ჩანს.

გასაგებია რატომ ცდილობს ე. ჭელიძე ასეთი გაჯიქებით, როგორმე გაამართლოს დასხმითი ნათლობა, რადგან, როგორც თავიდანვე, თავისი წიგნის ჩვენდამი მოძღვნილ ნაწილში, აღნიშნავს: "ჩვენი აბსოლუტური უმრავლესობა მოინათლა ჩვილობაში და მოინათლა დღეს არსებული წესის მიხედვით ანუ დასხმითად" (ხაზგასმა ე. ჭელიძის - არქიეპ. პ.) (ე. ჭ. ხს. შრ. გვ. 115).

მაგრამ ეს ხომ გაუგონარი მკრეხელობაა, საკუთარი არასწორი ნათლობა გაასაღო ჭეშმარიტ ნათლობად, ამისთვის დაამახინჯო წმიდა მამათა სრულიად მკაფიო სწავლებები, საეკლესიო კრებათა დადგენილებები და მოატყუო მილიონობით ადამიანი, თანაც არ გაითვალისწინო ის სასჯელი, რომელიც ამგვარი საქციელისთვის გელოდება. მაგრამ, მოდი, კვლავ წმ. გრიგოლ ნოსელის ხსენებულ ტექსტს დავუბრუნდეთ და ვნახოთ, კიდევ რა წინააღმდეგობებს შეიცავს ე. ჭელიძის მტკიცება.

თავის დროზე წმ. გრიგოლ ნოსელის ზემოთ დამოწმებული ქადაგების ე. ჭელიძისეულ განმარტებას, რომელიც მის პირველ "ანტისტაროვერულ" ნაშრომშიც ("ეკლესია - სძალი უფლისა". თბ. 1990 წ.) არის გადმოცემული, შეეხო მისი ადრინდელი ოპონენტი, საქართველოს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის აწ გარდაცვლილი პირველიერარქი ეპისკოპოსი იონა (ჩახავა). მაშინ ე. ჭელიძეს ის წერდა: "აცხადებთ, რომ გრიგოლ ნოსელი წყალპკურებით ნათლობას მოგვიწოდებსო. ვნახოთ, რამდენად შეესაბამება ჭეშმარიტებას თქვენი მტკიცება: "Но как, по сказанному, в такой мере подражаем высочайшей силе, в какой вмещает это нищета нашего естества, то, трижды возливая на себя воду и снова восходя от воды, подражаем спасительному погребению и воскресению, совершившемуся в трехдневный срок, представив в мысли то, что, как в нашей власти вода, и пребывание в воде, и нахождение из нее, так во власти Того, Кто владычествует над Вселенной, было, погрузившись в смерть, как мы в воду, снова войти в собственное Свое блаженство") (Творения Святаго Григория Нисскаго, часть IV, Москва 1862 г. стр. 93).

ამ საბუთით თავზე წყალპკურებით ან თავზე წყალდასხმით ნათლობის კანონიკურობას წარმოგვიჩენთ; განვიხილოთ, რამდენად ეთანხმება თვით ზემორე მოყვანილი საბუთი თქვენეულ ინტერპრეტაციას. აღნიშნული წერილი სამ ნაწილად შეგვიძლია დავყოთ; აი, პირველი ნაწილი ამ წერილიდან:

ა) "трижды возливая на себя воду" ("სამჯერ დაისხამს წყალს თავზე" - არქიეპ. პ.). რას ნიშნავს ეს? "სამჯერ გადავლებას წყლისა"? იგი, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს თავზე წყლის სამჯერ დასხმას, თორემ იტყოდნენ: "трижды наливая на себя воду"-ო. "вода, и пребывание в воде, и нахождение из нее" (აქ სიტყვაში "нахождение" აშკარად ბეჭდვითი შეცდომაა, რადგან "нахождение" რუსულად ნიშნავს რაღაცის "პოვნას" გამომდინარე ზმიდან "находить". უნდა იყოს выхождение - გამოსვლა, აღმოსვლა - არქიეპ. პ.).

მიაქციეთ ყურადღება, რანაირად შეიძლება მოსანათლავმა წყალი თავად გადაივლოს, მას ხომ არც წყლით სავსე ჭურჭელი უჭირავს და არც ონკანის ქვეშ დგას. თუკი ლაპარაკია თავზე წყალპკურებით ნათლობაზე, მოსანათლავი თავს დაბლა ხრის ჭურჭლისკენ და "მღვდელი" პეშვით დაასხამს წყალს თავზე. მაშ, რატომ ითქვა, გადაივლებს წყალსო? წყლის გადავლება ამ შემთხვევაში თავად მოსანათლავს ხელეწიფება მხოლოდ და მხოლოდ წყალში ჩაძირვის დროს, როცა წყალი გადაევლება თავზე და გრიგოლ ნოსელიც ამ მომენტს აღნიშნავს, როცა ამბობს, "მოსანათლავი გადაივლებს წყალსაო"; ასე რომ არა, მაშინ მას უნდა ეთქვა, მღვდელი სამჯერ გადაავლებს -  "наливает" -  დაასხამს წყალს მოსანათლავსო.

ბ) "вода, и пребывание в воде, и выхождение из нее" ("წყალი, წყალში ყოფნა და მისგან აღმოსვლა" -  არქიეპ. პ.). აქაც ნათელი სურათია: არის წყალი, იმავე წყალში იმყოფება მოსანათლავი, რომელიც ცერემონიალის შესრულების შემდეგ წყლიდან ამოჰყავს, რა თქმა უნდა, ნათლიას. თავზე წყალპკურებულს რისთვის სჭირდება წყალში ყოფნა, ამაში თავად ამგვარად მონათლულები დამერწმუნებიან.

ბ-ნი ე. ჭელიძეც უნდა დამეთანხმოს: მოსანათლავი იყო ემბაზში (რომელიც დიდი ხანია საქართველოში არ არსებობს), საიდანაც ნათლობის შემდეგ ნათლიას ამოჰყავდა წყლიდან; როგორ ამოიყვანდა ნათლია მოსანათლავს, თუკი თავზე წყალპკურებით მონათლეს? რისთვის აშენებდნენ ეკლესიებში ემბაზებს, თუკი სამი პეშვი წყლით შეიძლებოდა მონათვლა? რისთვის დასჭირდა იოანე ნათლისმცემელს ხალხის ნათვლა იქ, სადაც ბევრი წყალი იყო? "იყო იოანე და ნათელს სცემდა ენონში, სალემის მახლობლად, ვინაიდან ბევრი წყალი იყო იქ; და მიდიოდნენ და ნათელს იღებდნენ მისგან" (იოანე. 3:23).

გ) "погрузившись в смерть, как мы в воду" ("სიკვდილში დაფლვით, როგორც ჩვენ წყალში" - არქიეპ. პ.). უკეთ როგორღა უნდა ითქვას? იყო ღმერთი შთაფლული სიკვდილში ისევე, როგორც ჩვენ წყალში. ე. ი. გრიგოლმა ბრძანა: როგორც იქ ქრისტე იყო სიკვდილში შთაფლული, ისევე ჩვენც წყალში შთავიფლებითო. განა არ არის აშკარა სურათი კანონიკური წყალში შთაფლვითი ნათლობისა? განბანვა რომ აქ წყლის მთლიან გადავლებასთანაა გაიგივებული, რაც შთაფლვას უდრის, ამას ბასილი დიდიც დაგიმოწმებთ: "И воплощившимся от Марии Девы напоследок не изреченно, и целы печати чистоты сохранившим, и, изволившим крещением омыти ветхую скверну нашу. Еюже есмы преступлением осквернилися. И погружением нас от грех омывшим... Заклинаю тя Богом крещьщимся во Иордане, и образ нам чистоты подавшим  В ВОДЕ ПОГРУЖЕНИЕМ" (Чин и исповедание. Молитвы на различныя потребы. Молитвы запрещальные святаго Василия Великаго, от избавления духа лукаваго, егда мучит человека. Гл. 58, 226, 228 об. 229).

"Омывание" იგივე "განბანვა", თქვენ რომ გგონიათ, ის ნათლობა არ არის და ამიტომაც არ ეწინააღმდეგება ბასილი დიდის განმარტება; "გადავლება" – "განბანვა" – "ომივანიე", მხოლოდ შთაფლვას ნიშნავს (იოანე-იონა. "რა უნდა ვაკეთოთ". თბილისი 1994 წ. გვ. 374-375).

ზემოთ ნათქვამს ვერაფერს შევმატებთ და ვიტყვით, რომ ე. ჭელიძის სიცრუე აქ სრულიად მხილებულია. მაგრამ, უფრო ნათლად რომ გამოჩნეს მისი ცრუპენტელობა, წმ. გრიგოლ ნოსელის "კატეხიზმურ ქადაგებას" კიდევ უფრო დეტალურად დავაკვირდეთ, ანუ ვნახოთ, რას ბრძანებს წმიდა მამა მაცხოვრის სიკვდილისა და დაფლვის შესახებ და როგორ არის ის ასახული ნათლისღების საიდუმლოში; და, რომ ამას ეკლესია ქრისტეანთა ნათლისღებით გამოსახავს არა სიმბოლურად, არამედ პირდაპირი მნიშვნელობით, ანუ წყალში სამგზის შთაფლვით.

ნათლისღების საიდუმლოზე საუბარს კი წმ. გრიგოლ ნოსელი ასეთი სიტყვებით იწყებს: "წყალში შთასვლა და მასში ადამიანის სამგზის ყოფნა სხვა საიდუმლოზე მიანიშნებს" ("Схождение же в воду и троекратное пребывание в ней человека заключает в себе другое таинство". Григорий Нисский. Большое огласительное слово. Глава 35. Смысл троекратного погружения при Крещении. https://azbyka.ru/otechnik/Grigorij_Nisskij/bolshoe-oglasitelnoe-slovo/1_36).

ძვ. ქართულით: "ხოლო სამგზის შთაყოფასა მას წყალსა შინა, სხუაი აქუს საიდუმლოი და სხუაი ძალი..." (სიტყუაი სწავლისა და მოძღურებისაი, თქუმული წმიდისა გრიგოლ ნოსელისაი. 35,1. Qრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 1/2008. გვ. 140).

"რა ვიხილეთ ჩვენი ცხოვრების წინამძღვარში (ე. ი. ქრისტეში - არქიეპ. პ.)? სამდღიანი სიკვდილი და კვლავ სიცოცხლე. შედეგად, ჯეროვანი იყო, ჩვენც მიმსგავსებით აღგვესრულებინა იგი. ხოლო რა არის ეს მგავსება, რომელიც ჩვენშიც აღესრულება მის (ქრისტეს - არქ. პ.) მიერ აღსრულებულის მიბაძვით? ყველა მკვდარს აქვს საკუთარი და ბუნებრივი ადგილი - მიწა, საითკენაც ის მიიქცევა და რომელშიც დაიფარვის" (რუს. თარგმ.: "Что же видели мы в Начальнике спасения? Трехдневную мертвость и снова жизнь. Следовательно, надлежало, чтобы и в нас примышлено было некое такое же подобие. Поэтому какое же это примышление, которым и в нас исполняется подражание совершенному Им? Все умершее имеет для себя свое собственное и естественное место - землю, на которую склоняется и в которой бывает скрыто").

მაგრამ, დიდია მსგავსება მიწასა და წყალს შორის, რომლებიც ერთადერთნი არიან სტიქიათაგან, თავიანთი სიმძიმით რომ ქვეისწრაფვიან, ერთიმეორეში მყოფობენ და ერთიმეორე უპყრიათ. ამიტომაც, როგორც ჩვენი მაცხოვრის სიკვდილს თან ახლდა მიწის ქვეშ დამარხვა, რაც ბუნების საზოგადო კანონის შესაბამისად მოხდა, ჩვენც ამ სიკვდილს, მიწასთან ყველაზე მიახლოებულ სტიქიაში (ანუ წყალში - არქიეპ. პ.) მიბაძვითად აღვასრულებთ; და როგორც ზეგარდმო კაცმა შეიწყნარა კვდომადობა მიწის ქვეშ სამდღიანი დამარხვით და კვლავ აღსდგა სიცოცხლისკენ, ასევე ყველა, ვინც შეერთებულია მასთან სხეულებრივი ბუნებით და წარმატებით ეშურება სიცოცხლის მიჯნას, მიწის ნაცვლად დაასხამს წყალს და შთაიფლება ამ სტიქიაში, სადაც სამგზისი განმეორებადობით აღდგომის სამდღიან მადლს ემსგავსება".

მაგრამ, როგორც ნათქვამისაებრ, იმდენად ვბაძავთ ზეაღმატებულ ძალას, რამდენად დაიტევს ამას ჩვენი ბუნების სიგლახაკე, ამიტომ, გადავისხამთ რა წყალს (возливая на себя воду) და კვლავ აღმოვალთ წყლიდან, სამდღიან მაცხოვნებელ დაფლვას და აღდგომას ვემსგავსებით, წარმოვიდგენთ რა გონებაში იმას, რომ, როგორც ჩვენს ხელთაა წყალი და წყალში ყოფნა, და მისგან აღმოსვლა, ასევე სამყაროს მეუფის ძალმოსილებაში იყო, სიკვდილში დაფლვით, როგორც ჩვენ წყალში, კვლავ შესულიყო საკუთარ ნეტარებაში ("Но как, по сказанному, в такой мере подражаем высочайшей силе, в какой вмещает это нищета нашего естества, то, трижды возливая на себя воду и снова восходя от воды, подражаем спасительному погребению и воскресению, совершившемуся в трехдневный срок, представив в мысли то, что, как в нашей власти вода, и пребывание в воде, и нахождение из нее, так во власти Того, Кто владычествует над Вселенной, было, погрузившись в смерть, как мы в воду, снова войти в собственное Свое блаженство") (იქვე).

არ იქნება ზედმეტი, თუ გავეცნობით წმ. გრიგოლ ნოსელის "დიდი კატექეტური სიტყვის" ძველქართულ თარგმანსაც, რომელიც გამოსაცემად მოამზადა ექვთიმე კოჭლამაზაშვილმა და გამოაქვეყნა "ქრისტეანულ-არქეოლოგიურ ძიებანში" (1/2008 წ. გვ. 7-155). ე. კოჭლამაზაშვილის თქმით, უფრო სწორად, ძველქართული თარგმანის მისეული ანალიზის საფუძველზე ბ-ნი ექვთიმე ბრძანებს, რომ ეს თარგმანი "უეჭველად ეფთვიმე მთაწმინდელს ეკუთვნის" (იქვე. გვ. 69).

წმ. გრიგოლ ნოსელის ზემოთ ხსენებული ტექსტი წმ. ეფთვიმეს შეუმოკლებია, რადგან ასეთი იყო ეფთვიმე მთაწმინდელის მთარგმნელობითი პრინციპი, რაც განპირობებული იყო ეფთვიმეს ამოცანით -  "რთულ საღმრთისმეტყველო მსჯელობას შეუჩვეველი, "ჩჩვილი" და ლიტონი ქართველი მკითხველისთვის მისაწვდომი ფორმით გადაეცა სათარგმნელი თხზულების შინაარსი. ამას ეფთვიმე აღწევდა შემდეგი საშუალებებით:

1. დედნის რთული ადგილების გამარტივებულად გადმოცემა (შინაარსის დაუმახინჯებლად).

2. შეკვეცა ცალკეული სიტყვებისა, ფრაზებისა, ზოგჯერ მთელი მონაკვეთებისაც, თუ ისინი თხზულებას ამძიმებენ და მათი ამოღებით ბევრი არაფერი დააკლდება მასში გადმოცემულ მოძღვრებას.

3. შეკვეცასთან ერთად, განმარტებითი ხასიათის ვრცელი ჩანართებით გავრცობა მსჯელობისა, იმავე ავტორის სხვა ნაშრომის ან სხვა ავტორთა თხზულებებზე დაყრდნობით.

4. ფრაზის სტილისტური დახვეწა, სისადავე და მისაწვდომობა.

5. ბერძნულ ტერმინთა შესატყვისად, დინამიკური ქართული ეკვივალენტების გამოყენება. ცალკეულ ტერმინთა მნიშვნელობის უკეთ წარმოჩენის მიზნით მათი გადმოთარგმნა ორი ან სამი შესატყვისით.

6. დოგმატურად მიუღებელი მოძღვრების, ზნეობრივად საჩოთირო ადგილების, ისტორიულ- კულტურულად შეუფერებელი რეალიების ამოღება სათარგმნი თხზულებიდან.

7. ეფთვიმეს ახასიათებს, ასევე, სათარგმნელ თხზულებაში კომპოზიციური ცვლილების შეტანა, ცალკეული ნაწილების გადასმა, ინტერპოლაცია და სხვა.

ეფთვიმე მთაწმინდელს იმდენად გამოკვეთილი მთარგმნელობითი სტილი აქვს, რომ დედანთან მიმართებით ამა თუ იმ თარგმანის ტექსტოლოგიური ანალიზი საშუალებას იძლევა, შეუცდომლად დავადგინოთ, ეფთვიმეს ეკუთვნის იგი თუ სხვა მთარგმნელს" (ე. კოჭლამაზაშვილი. წმ. გრიგოლ ნოსელის "დიდი კატექეტური სიტყვა" ქრისტიანულ-არქეოლოგიური ძიებანი. 1/2008. გვ. 17-19).

იქვე, კერძოდ, 66-ე გვერდის სქოლიოში, ე. კოჭლამაზაშვილს მოჰყავს წმ. გრიგოლ ნოსელის ხსენებული ტექსტის მისეული თარგმანი, რომელიც, ჩვენი აზრით, უფრო გასაგებად და ზუსტად არის გადმოცემული, ვიდრე ე. ჭელიძის თარგმანში, რომელსაც ძალიან იტაცებს ტერმინების გამომგონებლობა და სათარგმნი ტექსტის გაბუნდოვანება.

სანამ ე. კოჭლამაზაშვილის მიერ ნათარგმნ ტექსტს შევეხებოდეთ, ვნახოთ, რა თარგმნა ეფთვიმე მთაწმინდელმა წმ. გრიგოლ ნოსელის "დიდი კატექეტური სიტყვის" 35-ე თავიდან, რომელიც ნათლისღებას ეძღვნება.  ე. კოჭლამაზაშვილის თქმით "35-ე თავის თითქმის ყველა ქვეთავი იმდენად შეკვეცილია, რომ დარჩენილია ტექსტის მხოლოდ ერთი მეოთხედი და რაც დარჩენლია, ისიც საფუძვლიანად გადაკეთებული! ეს ითქმის განსაკუთრებით 35,2-სა და 35,3-ზე" (იქვე. გვ. 65).

ჩვენ გვაინტერესებს 35,3 ქვეთავი, რადგან სწორედ აქ არის მსჯელობა წყალში შთაფლვით ნათლობაზე. "35,3-ე ქვეთავში, - წერს ე. კოჭლამაზაშვილი, - გამოტოვებულია დაწვრილებითი მსჯელობა იმის შესახებ, თუ რატომ არის წყალში შთაყოფა საუკეთესო სახე ქრისტეს სიკვდილისა და დაფლვისა! ამ შეკვეცის მიზეზი ის კი არ უნდა იყოს, თითქოს მთარგმნელმა რაიმე დოგმატურად მიუღებელი შეამჩნია ტექსტში, არამედ ის, რომ ზედმეტად მიიჩნია ამ თემის განვრცობა იმის შემდეგ, რაც დაწერა: "ეგევითარისავე მსგავსებისა (ე. ი. "სამ დღე სიკუდილისა და კუალად ცხოვრებისა") თანა-გუაც ჩვენცა აღსრულებად. ხოლო რაი არს მსგავსება იგი? - ესე იგი არს სამგზის შთასვლაი წყალსა შინა - სახედ სამისა დღისა დაფლვისა მისისა, და კუალად აღმოსვლაი -  სახედ აღდგომისა მისისა" (იქვე. გვ. 65- 66).

თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეფთვიმე მთაწმინდელს "შთაფლვაში" არანაირად არ უგულისხმია ის, რასაც მასში გულისხმობს ე. ჭელიძე - ანუ სიმბოლური ტერმინი, რომელიც დასხმას, პკურებას, სხურებას და თვით შთაფლვას ერთნაირად გამოხატავს და ოდენ სულიერი ტერმინია. ეფთვიმე, რომელსაც, როგორც ე. კოჭლამაზაშვილი ბრძანებს, სათარგმნ ტექსტში კომპოზიციური ცვლილების შეტანა, ინტერპოლაცია და ვრცელი ჩანართებით მსჯელობის გავრცობა ახასიათებდა, არაფერს გვამცნებს შთაფლვის ამგვარი სიმბოლური გაგების შესახებ და გრიგოლ ნოსელის თხზულებაში ნათლისღებით ქრისტესთან ერთად დამარხვას გადმოგვცემს პირდაპირი მნიშნვნელობით, ანუ წმიდა ეფთვიმესთვისაც წყალში შთაფლვა, - ეს არის მიწაში დამარხვის მსგავსება. ამის დაუნახაობა ოდენ საკუთარი აკვიატებული მწვალებლური შეხედულებების ჯიუტ მიმდევარსღა თუ ძალუძს.