აპოლოგეტიკა - გზა - მართლად სავალი. XXI - საპკურებელი წყლის შესახებ - oldorthodox

არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)

გზა - მართლად სავალი

ნაწილი I

შთაფლვა თუ დასხმა?!

შთაფლვითი ნათლობის კანონიკურობისა და დასხმითი ნათლობის უკანონობის შესახებ

მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.

წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.

წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე  საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.

ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.

წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.

ტექნიკური მიზეზების გამო ინტერნეტში ვაქვეყნებთ წიგნის მნიშვნელოვნად შემოკლებულ ვერსიას.

შინაარსი

თავი XXI

____________________________________________________________________________________________________________________________

საპკურებელი წყლის შესახებ

თავის "საღვთისმეტყველო" წიაღსვლებში ე. ჭელიძე ეხება ისეთ თემას, როგორიც არის საპკურებელი წყალი, ანუ აიაზმა და ცდილობს გამოაცალკევოს ის ნათლისღების საიდუმლოსგან. პარალელურად კი იწყებს უკვე არა დასხმითი ნათლობის (რომელიც, მისივე თქმით მხოლოდ თხემზე წყლის დასხმით აღესრულება) არამედ პკურებითი ნათლობის გამართლებას, რაც მის მიერვე აღწერილი თავზე დასხმითი ნათლობის საწინააღმდეგოც არის და დამარხვის სიმბოლიკასთანაც საერთო უფრო ნაკლები აქვს ვიდრე თხემზე წყლის დასხმას.

წყალპკურებითი "ნათლობის" გასამართლებლად ე. ჭელიძე იმოწმებს "მოციქულთა მოძღვრებად" ცნობილ ძეგლს, "დიდაქეს" და, ვითარცა ხავსს წყალწაღებული, ისე ეჭიდება ამ "დოკუმენტს". არ შევცდებით თუ ვიტყვით, რომ წყალპკურებითი ნათლობის ნებადამრთველი არავითარი კანონიკური დოკუმენტი არ არსებობს, გარდა თვით მწვალებლების მიერ შეთითხნილი ყალბი და მათ მიერვე შერყვნილი ძველი წყაროებისა.

წყალპკურებითი ნათლობა არც წმიდა მოციქულებს დაუწესებიათ და არც ძველ მამებს. მეტიც, როგორც ეს ზემოთ ვნახეთ თავში "შავი სია", თვით მწვალებლურ-სქიზმატური ეკლესიებიც კი, როგორიც რუსულ-ნიკონიანური, ახალბერძნული საკრებულოები და აღმოსავლეთის ახალმოწესე სხვა კონფესიებია, ეწინააღმდეგებიან წყალპკურებითი (იგივე სხურებით, ანუ წყლის თავზე გადასხმით) "ნათლობას", რაც აღმოსავლეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიათა უძველეს პრაქტიკაში, წყალპკურების, როგორც ნათლობის წესის, არარსებობაზე მიგვანიშნებს. პირიქით, ის ლათინურ (ე. ი. პაპისტურ) მწვალებლობად არის შერაცხილი და გადაცემულია ანათემას.

რაც შეეხება საკუთრივ ძეგლ "დიდაქეს", სადაც დაშვებულია წყალპკურებითი "ნათლობა" ("დიდაქე" VII, 1-3), კიდევ ერთხელ გავიმეორებთ უკვე მრავალჯერ ნათქვამს: "დიდაქე" არ არის ეკლესიისთვის ანგარიშგასაწევი, კანონიკური წყარო.

ეკლესიის სიწმიდე, როგორც ეკლესიის შესახებ დოგმატის განუყოფელი ნაწილი, სხვა მრავალთან ერთად იმასაც ითვალისწინებს, რომ ეკლესია თავის მოძღვრებასა და განწესებებში საკუთარ თავს არ ეწინააღმდეგება. ხოლო წყალპკურებითი "ნათლობის" დაშვება "დიდაქეში" და, აგრეთვე, წმიდა მამათა სახელით წარწერილ სხვა ძეგლებსა თუ ხელნაწერებში, ეწინააღმდეგება წმ. მამათა მიერ მოცემულ საეკლესიო-კრებით და ცალკეულ განწესებებს, სადაც წყალპკურება, როგორც "ნათლისღების" მწვალებლური ფორმა, გადაცემულია ანათემას.

ამიტომაც, სრულიად გასაგებია, რომ უაპელაციოდ, მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიღაცას ასე სურს, მსოფლიო ეკლესიის სწავლების სწორი საღვთისმეტყველო გააზრებისა და ეკლესიის მრავალსაუკუნოვან პრაქტიკასთან შეჯერების გარეშე, არც ერთი წერილობითი წყარო - თუნდაც იგი წმ. მამის ან საეკლესიო კრების სახელს ატარებდეს - არ უნდა შევიწყნაროთ.

წმ. თევდორე სტოდიელი (759-826) ბრძანებდა: "მწვალებელთა მიერ დამოწმებული გამონათქვამებიდან ერთნი აშკარად მწვალებლურნი არიან - რამეთუ შეუძლებელია, სიცრუე არ შეურიონ სიმართლეს; სხვა გამონათქვამნი, მართალია, წმ. მამებს ეკუთვნით, მაგრამ მათ დამახინჯებულად აღიქვამს მწვალებელთა დაბნელებული გონება, ხოლო კიდევ სხვა გამონათქვამნი სრულიად შეუფერებელნი არიან სიმართლესთან. არ უნდა ვისმენდეთ მწვალებელთა განმარტებებს და მათთან საუბარსაც კი უნდა ვერიდებოდეთ" (Твор. св. Феодора Студита. Письма к разным лицам. Письмо 36, к Навкратию сыну. С. Петербург. 1867 г.).


1. საპკურებელი წყალი - მადლის წინასახე ძველ აღთქმაში

რადგან წყალპკურებითი "ნათლობის" სჯულდება არ არსებობს, მწვალებლები ცდილობენ, წმ. წერილსა და საღმრთო საგალობლებში მოცემული ზოგიერთი ადგილი, ასევე საღმრთო განგებულებით დაშვებული გამონაკლისი შემთხვევები წყალპკურებითი "ნათლობის" ნორმატიულ აქტად გამოცხადების საფუძვლად შერაცხონ. ასე, მაგალითად: "სხურებითი ნათლობის მომასწავებელი სიმბოლოა გედეონის მიერ ხილული საწმისი" - ვკითხულობთ ე. ჭელიძის ნაშრომში "ეკლესია - სძალი უფლისა". ამგვარი დასკვნა მას მიქაელ მოდრეკილის ჰიმნებში გადმოცემული მტკიცების საფუძველზე გამოაქვს, სადაც ნათქვამია: "საწმისი, რომელიც იხილა გედეონ სავსე ცუარითა, და გამოსახვიდა იგავით სახესა ნათლისღებისასა" (მიქ. მოდრეკილი, ჰიმნები. გვ. 129. ციტ. დასახ. ნაშრ. თბილისი 1990 წ. გვ. 136); ასევე: "საწმისსა მის სავსესა ცუარითა ჰხედვიდა გედეონ, გამოსახვიდა ქრისტეს ნათლისღებასა" (იქვე).

ე. ჭელიძე ამტკიცებს იმასაც, თითქოს ილია წინასწარმეტყველის მიერ სამსხვერპლოზე წყლის გადასხმა და ზეციდან ცეცხლის ჩამოტანა (3 მეფ. 18:21-39) წინასახე ყოფილიყოს პკურებითი ნათლობისა; ასევე, წყალპკურებითი ნათლობის მომასწავებელ სიმბოლოდ მიიჩნევენ ნაბუქოდონოსორის მიერ სამი ებრაელი ყრმის ცეცხლის სახმილში შეგდებას, რაც "დანიელის წინასწარმეტყველების" წიგნშნია აღწერილი (დანიელ. 3:49, 50). "წინასწარმეტყველი გვაუწყებს, - წერს ე. ჭელიძე, - რომ ცეცხლში ჩაგდებულ ყრმებს მოევლინება ანგელოზი უფლისა, რომელიც ცვარით გააგრილებს მათ; აი შესაბამისი მუხლი: "ხოლო ანგელოზი უფლისაი თანაშთავიდა მყის აზარიაესთა სახმილად მიმართ და განყარა ალი ცეცხლისა სახმილისაგან და ყო შორის სახმილისა, ვითარცა სული ცუარისა, ვითარცა - რაი მსტვინავი და არა შეეხო მათ ყოვლითურთ ცეცხლი მათდა" (დანიელ. 3: 49, 50). სწორედ ეს ეპიზოდი წარმოადგენს სხურებითი ნათლობის ჭეშმარიტ სახეს" (დასახ. ნაშრ. გვ. 133).

მიიჩნევს რა ამ ადგილს სხურებითი ნათლობის გასამართლებელ დოკუმენტად, ისევ მიქაელ მოდრეკილის "იადგარებს" იმოწმებს და ასკვნის, რომ "ღუმელი", ანუ "სახმილი", სადაც სამი ებრაელი ყრმა ჩაყარეს, "გამოსახავდა ეკლესიას", ანგელოზისმიერი ცვარი კი "ნათლისღებას" (იქვე გვ. 134).

მაგრამ ძველ აღთქმაში ამგვარი მაგალითები ან წყალთან შეერთებული მადლის წინასახეებს წარმოადგენს ან მაცხოვრის უბიწოდ ჩასახვისა და შობის სიმბოლოს.

"საერთოდ, - ბრძანებს წმ. იოანე დამასკელი, - საღმრთო წერილი ძველთაგანვე გვიმოწმებს იმას, რომ წყალი შემოსილია განსაკუთრებული ძალით განწმენდისა. სწორედ წყალთა რღვნით განბანა ღმერთმა ნოეს დროს ქვეყნიერება ცოდვისგან. წყალთაგან განიწმინდებოდა სჯულის მიხედვით ყოველი არაწმიდა იქამდეც კი, რომ მისი სამოსიც კი განირეცხებოდა წყლით. ელია თეზბიტელმაც, როცა წალი ასხურა ყოვლადდასაწველ მსხვერპლს, სულიწმიდის მადლი წარმოაჩინა, შეერთებული წყალთან" (წმ. იოანე დამასკელი. "მართლმადიდებელი სარწმუნოების ზუსტი გადმოცემა". წიგნი IV თბილისი. "ხელოვნება". 1992 წ. გვ. 293).

ასევე, გედეონმა იხილა გადაცვარული საწმისი, რასაც ეკლესია ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სადიდებელ სიმბოლოდ განმარტავს: "შენგან გარდამოეცუა ცუარი დამშრეტელი უღმრთოებისა ცეცხლისა, ამისთვისცა გიღაღადებთ ყოვლად-წმიდაო საწუმისო (ე. ი. ყოვლადწმიდო ღვთისმშობელო - არქიეპ. პ.), რომელი გიხილა გედეონ, გიხაროდენ" (აკაფისტო. გალობა 6. ტროპარი 2-ე. საქ. საეკლ. კალენდ. 1988 წ.).

სლავურად ეს ასე ჟღერს: "От тебе роса укану, пламень многобожия угасивши, тем вопием ти, радуся Руно одушевленное, еже Гедеон прежде виде" (Акафист. Песнь 6. Тропарь 2); ან კიდევ: "Яко Руно всенепорочная дождь Небесный во чреве заченьши, и нам родила еси, нетление дающаго благочестно того поющим и Тя Всенепорочную Богородицу величаем" (Служебная минея. Месяц декамврии. 24-го числа. Канон св. Евгении. Песнь 9. Богородичен).

"დაცვარული საწმისი, რომელიც გედეონმა იხილა (მსაჯულნი 6) წყალთან შეერთებული მადლის სიმბოლო რომ არის და არა წყალპკურებითი ნათლობისა, ამას მოწმობენ წმ. მამები: ნეტ. ავგუსტინე, თეოდორიტე და იერონიმე. წმიდა მამათა განმარტებით, ჯერ საწმისის, ხოლო შემდეგ მთელი დედამიწის დაცვარვა იყო წინასახე ღმრთის მადლისა, რომელიც ცხოველყოფდა ჯერ იუდეველთა ეკლესიას, ხოლო შემდეგ, რაც უფალი ჩვენი იესუ ქრისტე, სიტყვა ღმრთისა, ჩამოვიდა ჩვენთან, გააცოცხლა მთელი გაწარმართებული სამყარო.

ამრიგად, საწმისი მიანიშნებდა სინაგოგაზე - იუდეველთა ეკლესიაზე; გამხმარი მიწა კი წარმართულ სამყაროზე, რომელსაც ჯერ არ შეხებოდა ღმრთის ძის ცვარ-ნამი, ანუ მადლი ღმრთისა; ან, როგორც ორიგენე და ჰიერონიმე განმარტავენ და როგორც გალობს ჩვენი ეკლესია ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის საგალობელში, საწმისი თვითონ არის ღვთისმშობლის წინასახე, მისი დაცვარვა კი სულიწმიდით ღმრთის ძის ჩასახვასა და განკაცებას მოასწავებს, რის შემდეგაც მადლით მოირწყა ადამიანის მკვდარი ბუნება, ცოდვაში დანთქმული მთელი სამყარო, - მიწა ხმელი და მწყურვალე" (Протоеиерей Григорий Дьяченко. Полный церковно-славянский словарь. Москва. 1993 г., стр. 561).

ამრიგად, გედეონის მიერ დაცვარული (დანამული) საწმისის ხილვა, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისა და უპირველესად, ქრისტეს განკაცების სიმბოლოა და არა ე. წ. წყალპკურებითი "ნათლობისა".

არც ნაბუქოდონოსორის მიერ ცეცხლის სახმილში სამი ყრმის ჩაგდებაა წინასახე წყალპკურებითი "ნათლობისა", იგი აქაც უბიწოდ ჩასახვისა და უხრწნელად შობის სიმბოლოს წარმოადგენს. იხილეთ ამის დამადასტურებელი ლიტურგიკული ტექსტები:

წმ. მამათა კვირას "უფალო ღაღადვყავ"-ზე დასდებელ სტიქარონში ვკითხულობთ: "Якоже в росе суще вернии и святии отроцы Твои, в пещи пламене огненного пронаписаху тайно, еже от Девы Твое пришествие…".

ქართულად ამ სიტყვების აზრი ასეთია: "სახმილის ცეცხლში შეცვრეულმა წმ. ყრმებმა ქალწულისგან შენი შობა გამოსახეს საიდუმლოდ".

იმავე კვირას, ცისკარზე, სამთა ყრმათა და წმიდა მამამთავართა საგალობელში ნათქვამია: "Трие же отроцы, видевше пламень орошающь, Твое Божественное рождество…".

ქართულად: "... ხოლო სამთა მათ ყრმათა შენი ღვთაებრივი შობის სახედ იხილეს ალი შეცვრეული" (გალობა მე-5, ღვთისმშობლისა).

იქვე, პირველი საგალობლის მე-8 გალობაში ნათქვამია: "Прообразуют отроцы трие рождество Твое". ანუ, ქართულად: "შენს შობას მოასწავებენ სამნი ყრმანი".

ხოლო მეორე საგალობლის მე-8 გალობაში განმარტებულია, რომ: "საკვირველი სასწაული შეცვრეულისა მოასწავა ცეცხლის სახმილმა და როგორც არ დასწვა ყრმანი, ასევე არ დასწვა ღვთაებრივმა ცეცხლმა წიაღი ქალწულისა"-ო (სლავურად ასე ჟღერს: "Чюдо превелие росодавицу вообрази пещь образом, яже бо прият, ни ополяет юных, якоже ниже огнь Божества Девыя, юже проиде утробу…" (Месячная служебная минея. Месяц Декамврий. Шестоднев, стр. 9).

იხილეთ სხვა მაგალითებიც: "Отроцы трие, посреде пещи чюдно орошаеми, да рожество Владыко, от Девствующаго телесе покажеши нам, спасеши в пещи девствующая телеса" - "სამთა მათ, უბიწო ყრმათა, სახმილსა შინა საკვირველი შეცვრევით იხსნი მეუფეო, და მით, უბიწოსაგან შენს საკვირველ შობას მოასწავებ" (სადღესასწაულო თვენი. 17 დეკემბერი. სამთა ყრმათა ხსენების ღვთისმსახურება. ცისკარი, საგალობელი სამთა ყრმათა. გალობა 1, ღვთისმშობლისა).

"Утробу неопалиму прообразуют Девчю, иже в ветсе огнем палимыя юноши" - "ქალწულის დაუწველ წიაღს მოასწავებენ ცეცხლით გარემოცულნი ყრმანი". (იქვე. ქრისტეს შობის ღვთისმსახურება. ცისკარი. გალობა 8. მეორე საგალობლის ძლისპირი).

"Чюдо превелию росодавицу вообрази пещь образ, яже бо прият не опали юноши, такожде и огнь Божества Деву, юже чисту проиде…" (იქვე. გალობა 8-ე. პირველი საგალობლის ძლისპირი). "საკვირველი სასწაული მოასწავა სახმილმა, რომელმაც არ დასწვა მასში ჩაგდებულნი ყრმანი, ასევე არ დასწვა ღმრთეებამ ქალწული...").

"შენ, რომელი შორის ყრმათა სახუმილსა მას შინა იხილვე და უცხოისა ქალწულისა საიდუმლოსა აუწყებდ, კურთხეულ ხარ შენ, უფალო, ღმერთო მამათა ჩუენთაო" (უძველესი იადგარი. ხარებაი. მეცნიერება. 1980 წ. გვ. 9).

"რომელმან სამთა ყრმათ სახუმილსა მას შინა ცუარი ასხურე და ქალწულად დაიცევ მშობელი შენი შემდგომად შობისა, კურთხეულ ხარ შენ უკუნისამდე, უფალო, ღმერთო მამათა ჩუენთაო" (შობისაი. იქვე. გვ. 17).

მსგავსი მაგალითების მოტანა უხვად შეიძლება.

ასე რომ, წყლის სხურების ყველა ძველაღთქმისეული შემთხვევა, იქნება ეს ილიას მიერ სამსხვერპლოზე წყლის გადასხმა, გედეონის მიერ დაცვარული საწმისის ხილვა თუ ცეცხლის სახმილში ჩაყრილი სამი ყრმის ნამით გაგრილება, წყალთან შეერთებული მადლის, ცოდვათაგან განხმობილი და მადლგანძარცვული სამყაროს კვლავ გაცოცხლების, აღორძინების სიმბოლოა. ამიტომ, რადგანაც ცოდვათაგან განმწმენდელი მადლი სრულად მოეცა ქვეყნიერებას და არა ნაწილობრივ, "წყლით რღუნა" დაამკვიდრა ღმერთმა ცოდვათა აღსახოცად და ნათლისღების საიდუმლოში წყალში სრული, გარეგნული შთაფლვით ცოდვათა სრული აღხოცვის შეგრძნებითი ნიში გვიბოძა. ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის სიტყვებისამებრ "გამოთქმა "ნათლისღება" ნიშნავს სიუხვეს, სულიწმიდასთან ზიარების სიმდიდრეს და როდესაც მორწმუნე ნათელიღებს წყალში სხეულის დაფლვით ამას შეგრძებითაც განიცდის, მაშინ, როდესაც წყლის უბრალოდ მიიმღები (ე. ი. წყალპკურებული - არქიეპ. პ.) მოირწყვის არა მთლიანად და მისი სხეულის ყოველ ნაწილს როდი შეეხება წყალი" (ნეტ. თეოფილაქტეს განმარტება წმ. მოციქულთა საქმეებზე (Блаж. Феофилакта толкование на Деяния свв. Апостолов, сокращ. избр. из толковании св. Иоанна Златоустаго и других отцов; изд. "Скит", стр. 16, толк. на Деяния 1:5).

ამიტომაც ბრძანებდა ქართლის კათალიკოსი ბესარიონ ორბელიშვილი (XVIII ს.) რომ "... გვევალება მეორედ შობა ემბაზში ან მდინარეში და არა ერთ რომელიმე ასოთაგანის დალტობა წყლით, ხოლო დანარჩენი სხეულისა კი განხმობა... მცირედი წყლის შეხება ან სხურება კი არა, მხოლოდ წყალსა შინა სრულად დამარხვა და მისგან აღმოშობა გვანიჭებს ღვთისშვილობას... შეუძლებელია, რომ სხეულის მხოლოდ ერთ ასოს შეეხოს წყალი, სხეულის დანარჩენი ნაწილი კი დარჩეს განუბანელად და შეირაცხოს იგი ძედ ნათლისა და შვილად სასუფევლისა, რამეთუ ამგვარად შეუძლებელია მეორედ შობის აღსრულება" (კათალიკოსი ბესარიონ ორბელიშვილი. "გრდემლი", თ. 20).

ამრიგად, როგორც ზემოთ დამოწმებული ლიტურგიკული ტექსტებიდანაც ჩანს, ნამი, ცვარი, სიმბოლოა მადლისა, რომელიც უფლის განკაცებითა და ჯვარცმით გამოსყიდულ ცოდვილ კაცობრიობას მოენიჭა, ანუ "ესხურა მაღლით მადლი უხრწნელებისა, განხრწნილსა ბუნებასა კაცთასა" (უძვ. იადგარი. თბილისი 1980 წ. გვ. 160. ციტ. ედ. ჭელიძე. "ეკლესია - სძალი უფლისა". თბილისი 1990 წ. გვ. 135), ანუ, როგორც ნათლისღების (უფლის განცხადების) საღმრთო მსახურების განაწესშია ნათქვამი "Испали водою змием главы, иже пещнаго высокаго пламене юноши имуща благочестивии угаси, злокозненнаго мрака греховнаго все отымет росою духовною" (Служба Богшоявлению. Праздн. Минея, канон на утрени, песнь 7, Ирмос). ან როგორც ქართულ იადგარშია გადმოცემული: "იქცეოდეს ვითარცა შორის სამოთხესა, სახუმილსა მას შინა ცეცხლისასა, სამნი ყრმანი, ღმერთშემოსილნი, რომელთა ასხურა სიტყუამან ღმერთმან ცუარი მაგრილობელი (ე. ი. მადლი - არქიეპ. პ.), ხოლო აქა დღეს იორდანეს მისცა ბუნებასა წყალთასა ცოდუათა შემწველობაი" (ედ. ჭელიძე. დასახ. ნაშრ.); ანუ, ის რაც მაშინ (ძველაღთქმისეულ პერიოდში) სამ ყრმას ასხურა ღმერთმა ("ცვარი მაგრილობელი"), გახლავთ "ცოდვათა შემწველობის" აღმხოცველი ძალა, რომელიც იორდანეში თავისი ნათლობით წყლის სტიქიას მიანიჭა ღმერთმა და ეს ძალი გახლავთ ღმრთის მადლი.

ელემენტარული ჭეშმარიტებაა, რომ მადლი, როგორც საღმრთო ძლიერებისა და სიყვარულის არანივთიერი გამოვლინება, შეუძლებელია ვინმეზე "გადმოიღვაროს" ან "ესხუროს", ეს მხოლოდ სიმბოლური, იდიომური გამოთქმებია. სულიწმიდა ცდილობს, ადამიანის ცნობიერებისთვის გასაგები სიმბოლოებით ამა თუ იმ საიდუმლოს ან მოვლენის არსში ჩაახედოს თავისი ქმნილება, ამიტომაც, როგორც წმ. წერილი, ასევე წმ. საღმრთისმსახურებო ტექსტები იდიომებით, მეტაფორებით, იგავებითა და სიმბოლოებით არის სავსე და მათი პირდაპირი მნიშვნელობით გააზრება, რბილად რომ ვთქვათ, დიდ გაუგებრობებს იწვევს.

მადლის "სხურების" სიმბოლური გააზრებისთვის შეიძლება კიდევ ის ვთქვათ, რომ, როგორც მცენარის სასიცოცხლოდ აუცილებელია მისი მორწყვა, დანამვა, დაცვარვა, ასევე სასიცოცხლო აუცილებლობაა ადამიანის სულის "მორწყვა" და "დაცვარვა" ღვთის მადლით, მარადიული ცხოვრების მოსაპოვებლად. ასე რომ, სულიერი ნამით, მადლით, რომელიც წმ. ტექსტებში იდიომური ან სიმბოლური გამოთქმებით გადმოიცემა ("წყალი ცხოველმყოფელი", "ცუარი განმაცხოველებელი", "ცუარი მაგრილობელი"), საღრმთო მადლის განმაცხოველებელი და ცოდვათა აღმხოცველი ძლიერებაა გადმოცემული და არა "წყალპკურებითი ფორმა" ნათლისღებისა.

მაშასადამე, ძველაღთქმისეული მაგალითების მიხედვით, სხურება არის მადლის მონიჭებისა და განწმენდის სიმბოლო და მადლის წყალთან შეერთების წინასახეს წარმოადგენს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ეს არის უფლის მიერ წყლის კურთხევა, მადლით შემოსვა. წყალმა ხომ ეს ძალა მაცხოვრის იორდანეში ნათლისღებით მიიღო. ხოლო თვით ნათლისღება უფლისა გვებოძა სახედ ჩვენი ნათლობისა, რომლითაც ყოველგვარი ბიწიერებისგან განვიწმინდებით (მაგალითად, წმ. ბასილი დიდის ლოცვაში "შერისხვა ეშმაკთა მიერ ვნებულსა ზედა და სულთაგან არაწმიდათა კვეთებულსა" – "Заклинаю тя Богом крещьшемся во Иордане и образ нам чистоты подавшим в воде погружением" - "გაფუცებ შენ ღმრთისა მიმართ, რომელმან იორდანეში ნათელიღო და წყალში შთაფლვით სიწმიდე მოგვანიჭა" და ამით "მისცა ბუნებასა წყალთასა ცოდუათა შემწველობა".

წყალთან შეერთებული მადლი მოქმედებს სახლის კურთხევის, დაბინძურებული ჭის, ჭურჭლის განსაწმენდელ და სხვა ამდაგვარ რიტუალებში, როდესაც მღვდელი ლოცვით: "მადლი სულისა წმიდისა" ან "სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა", მცირე აიაზმის პკურებით განწმენდს საკურთხებელ საგანს.

სწორედ აიაზმაა ის საპკურებელი წყალი, რომლის კურთხევის დროსაც მღვდელი ამბობს: "Водами наводни Христе источник исцелением, в пречестнем храме Девыя днесь и Твое благоутробия кроплением отгнав болезни болящих…" (Служеб. минея. Август 1 гл дня. Чин освящения воды. Стихера священию, глас 6).

სწორედ ის არის წყალი საზიარებელი და საპკურებელი, როგორც ეს იმავე დღესასწაულზე (1 აგვისტოს, ძვ. სტ.), სხვა ლოცვაში ნათქვამია "…ради воды сея причастия и кропления, благословение нам низпосли, скверну омывая" (Молитва священию. იქვე).

ნაკურთხი წყალი (აიაზმა) არის ღმრთის მადლის სიმბოლო: ის განწმენდს მორწმუნეთ სულიერი ბიწიერებისგან, აკურთხებს და განამტკიცებს ქრისტეანული მოსაგრეობისთვის.

პირველად ჩვენ ჩავიყურყუმელავებთ (окунаемся) მასში ნათლისღების საიდუმლოში, როდესაც ამ აიაზმით სავსე ემბაზში სამჯერ შთავიფლებით. წმიდა აიაზმა ნათლისღების საიდუმლოში განბანს ადამიანის ცოდვით სიბინძურეს, განაახლებს და ააღორძინებს მას ქრისტეში ახალი ცხოვრებისთვის.

წმიდა წყალი (აიაზმა), როგორც ითქვა, აუცილებლად მონაწილეობს ტაძართა და სხვა წმიდა საგნების კურთხევისას, რომლებიც გამოიყენება ღვთისმსახურებაში; მას იყენებენ საცხოვრებელი სახლების, სხვადასხვა ნაგებობების, ნებისმიერი საყოფაცხოვრებო საგნის კურთხევისთვის. ჩვენ, მონათლულ ადამიანებს გვაპკურებენ წმიდა აიაზმას ლიტანიობებზე, პარაკლისებზე და სხვა" (О святой воде. http://www.pravoslavie.ru/put/shagi/pervieshagi10.htm).

ოფიციალური, გაბატონებული მართლმადიდებელი ეკლესიის თვალსაჩინო მოღვაწე დიმიტრი ხერსონელი ამბობდა "აიაზმას გააჩნია ყველა იმ ადამიანთა სულებისა და ხორცის კურთხევის ძალა, რომლებიც მას იყენებენ". ის მიიღება რწმენითა და ლოცვით, ის კურნავს ჩვენს სნეულებებს. სერაფიმე საროველი აღსარების შემდეგ ყოველთვის ასმევდა მომლოცველებს წმიდა დიდი აიაზმიდან. მღვდელმონაზონი სერაფიმ ვირიცკი ყოველთვის ურჩევდა მორწმუნეთ, ეპკურებინათ პროდუქტები და თვით საჭმელიც იორდანეს წყლით (ანუ აიაზმით), რომელიც, მისი თქმით, "ყოველივეს განწმენდს".

"აიაზმის კურთხევის წეს-განგებას, რომელიც ღმრთის განცხადების დღესასწაულზე აღესრულება, დიდი ეწოდება, რადგან განსაკუთრებული სიდიადით არის აღვსილი და გამსჭვალულია უფლის ნათლისღების მოგონებით, რომელშიც ეკლესია ხედავს არა მარტო ცოდვათა განბანვის საიდუმლოს, არამედ წყლის სტიქიის განწმენდასა და კურთხევას, რომელიც აღსრულდა მასში განკაცებული ღმერთის შთაფლვით.

ეკლესიის რწმენით, აიაზმა უბრალო სულიერი მნიშვნელობის წყალი კი არ არის, არამედ ახალი ყოფიერება, სულიერ-მატერიალური, ცისა და მიწის, მადლისა და ნივთიერების კავშირი, თანაც უმჭიდროესი. აი რატომ მიიჩნევა დიდი აიაზმა ზიარების ქვემო ხარისხად (უფლის ხორცთან და სისხლთან ზიარების შემდეგ - არქიეპ. პ.) და ეძლევათ ეკლესიის იმ წევრებს, რომლებსაც ქრისტეს ხორცთან და სისხლთან ზიარების აკრძალვის ეპითიმია ადევთ. საეკლესიო სჯულმდებლობაში ამაზე არის მითითებაც: "მხოლოდ აიაზმა მიიღოს" (О святой воде. http://www.pravoslavie.ru/put/shagi/pervieshagi10.htm).

ასე რომ, წმ. ტექსტებში მოხსენიებული საპკურებელი წყალი ნათლისღების საიდუმლოს "პკურებითი" ფორმის მაჩვენებელი კი არ არის, როგორც ამას ზოგიერთი ფიქრობს, არამედ განმწმენდელი მადლისა, რაც, როგორც უკვე ვთქვით, იორდანეში ნათლისღებით მოგვანიჭა მაცხოვარმა. ამიტომაც არის, რომ, როგორც ემბაზის სანათლავი წყლისთვის, ისე განწმენდის საპკურებელი წყლისთვის ქრისტეს მიერ ბოძებული ძლიერების (მადლის) მისანიჭებლად მღვდელი უფალს ევედრება: "... გარდამოავლინოს ამას ზედა (წყალზე -  არქიეპ. პ.) მადლი გამოხსნისა და კურთხევა იგი იორდანისა" ("ლოცუა წმიდისა ნათლვისა ემბაზსა ზედა". საქ. საეკლ. კალენდ. 1977 წ. გვ. 264). მხოლოდ ამის შემდეგ "გამოჩინდება წყალი იგი, წყლად განსუენებისად, წყლად გამოხსნისა, წყლად სიწმიდისა, განმწმენდელ სულთა და ხორცთასა, განჰხსნად კრულებათა, მიტევებად ცოდუათა, განმანათლებელად სულისა, შვილებად მადლისა, სამოსლად უხრწნელებისად, წყაროდ ცხოვრებისა" (იქვე. გვ. 267).

მაგრამ, რადგანაც სწორედ ქრისტეს ნათლისღებით იკურთხა წყალი იორდანესი და მიანიჭა წყლის ბუნებას მადლი განწმენდისა, ჯეროვანია, მას სანათლავ ემბაზთან, ნათლისღების საბანელთან ერთად საპკურებელი წყალიც ეწოდოს, რამეთუ, როგორც წმ. იოანე ოქროპირი ბრძანებს: "მრავალ არს სახმარობაი იგი წყლისაი..." და მასში უფლის სიკვდილის სახედ, სამგზის დაფლვითი ნათლისღების გარდა (რითაც "თანადავეფლებით მას ნათლისღებითა სიკვდილისა მისისათა..." (რომ. 6:3, 4), რომლის სახეც თავადვე გვიჩვენა იორდანეში ნათლისღებით, ყოველგვარ მწიკულევანებათან და დემონთა ზეგავლენისგან განწმენდაც აღესრულება, ამიტომაც არის ის "წყალი ზიარებისა და პკურებისა".

გამოდის, რომ აიაზმას აქვს არა მარტო ადამიანის ცოდვათა მწიკვლისგან განწმენდის ძალა, რომელიც აღსრულდება მასში მოსანათლავის სრული შთაფლვით, რითაც მიწაში ქრისტეს სამდღიანი დამარხვა და მესამე დღეს მკვდრეთით აღდგომა გამოიხატება, არამედ განმწმენდელი და მაკურთხებელი ძალიც, ის არის მადლის სხურების სახე, რომელიც ყოველ ქრისტეანზეც აღსრულდება ზოგიერთ კერძო ღვთისმსახურებაში.

ამიტომაც არის, როგორც სანათლავ, ასევე საპკურებელ წყალზე (აიაზმაზე), როგორც მცირე, ასევე დიდი აიაზმის კურთხევისას, მაცხოვრის ნათლისღების სახედ მღვდელი საკურთხებელი წყლით სავსე ემბაზში სამგზის შთაფლავს ჯვარს, და მით გადმოჰყავს მასზე "კურთხევა იგი იორდანისა".

ზემოთ მოტანილი მაგალითებიდან და მსჯელობიდან ნათლად უნდა ჩანდეს, რომ სანათლავ და საპკურებელ წყალს, წმიდა აიაზმას, კურთხევის ერთი საერთო წყარო და ძველ აღთქმაში უწყებული სიმბოლოები გააჩნიათ. დაცვარული საწმისი, წყალგადავლებული სამსხვერპლო, ცეცხლის სახმილში ჩაყრილი ყრმები და მრავალი სხვა მოასწავებდა - "იორდანესა ... შესვლად ცეცხლისა უსხეულოისა - ნათლისღებასა ქრისტესა ხორცითა" (უძვ. იადგარი. თბილისი 1980 წ. გვ. 135. ციტ. ე. ჭელიძე, დასახ. ნაშრ. გვ. 135).

გარდა ამისა, ძველ აღთქმაში საპკურებელ (განმწმენდელ) წყალს აზავებდნენ წითელი დეკეულის სისხლთან, რომელიც ბანაკის გარეთ უნდა დაკლულიყო (რიცხვ. 19:1-3), რაც გახლდათ ქრისტეს მიერ პკურებული სისხლის წინასახე, რომელიც მან ჯვარს მიაპკურა და თავისი ამ მსხვერპლით ცოდვის წყევისგან გამოგვისყიდა. "ვინაიდან, - როგორც ბრძანებს წმ. მოციქული პავლე, - თუ ვაცთა და ზვარაკთა სისხლი, ან დეკეულის ფერფლი, პკურებით გაწმენდს შებილწულთ, რათა წმიდა იყოს ხორცი, განა სისხლი ქრისტესი, რომელმაც მარადიული სულით უბიწო მსხვერპლად შესწირა თავი ღმერთს, ათასწილ უფრო მეტად არ განწმედს თქვენს სინიდისს მკვდარ საქმეთაგან, ცოცხალი ღმრთის სამსახურისთვის?" (ებრ. 9:13, 14); და კიდევ: "რადგანაც ცხოველთა ხორცი, რომელთა სისხლიც ცოდვის განსაწმედად შეაქვს მღვდელმთავარს საწმიდარში, ბანაკის გარეთ დაიწვის. ამიტომ იესოც, თავისი სისხლით რომ განეწმიდა ხალხი, ბჭის გარეთ ევნო" (ებრ. 13:11- 13).

ამრიგად, ბანაკის გარეთ დაკლული უბიწო, წითელი დეკეულის სისხლი, რომელსაც უსუპთან ერთად აზავებდნენ საპკურებელ, განმწმენდელ წყალში, წარმოადგენდა ქრისტეს სისხლის სიმბოლოს, უსუპი, ნეტ. თეოდორიტეს განმარტების არის სიმბოლო იმისა, რომ "სიმხურვალე სიცოცხლისა ანადგურებს სიკვდილის სიცივეს" (Толк. на кн. Чис., вопр. 35).

ამრიგად, საპკურებელ წყალში გაზავებული დამწვარი დეკეულის ფერფლი, "წყალი ცხოველი" (რიცხვ. 19:17), რომელიც იყო სჯულისეული უწმინდურების განმწმენდელი, ქმნიდა წყალთან შეერთებული მადლის სიმბოლოს, რასაც წარმოადგენენ სწორედ ახალაღთქმისეული ნათლობის წყლები, როგორც ბრძანებს წმ. იოანე მახარობელი: "და რომელსა ჰრწმენეს ჩემი, ვითარცა თქუა წიგნმან, მდინარენი მუცლისა მისისაგან დიოდიან წყლისა ცხოველისანი" (იოანე 7:38). რიცხვთა წიგნის მე-19 თავი მთლიანად არის დატვირთული ქრისტეს მაცხოვნებელი მსხვერპლისა და მადლის გარდამოსვლის სიმბოლიკით, რომელზეც ამჯერად აღარ შევჩერდებით.

გამომდინარე აქედან, ძველაღთქმისეული საპკურებელი წყალი იყო მადლის სიმბოლო და არა წყალპკურებითი ნათლობისა. ცოდვები კი, მოგეხსენებათ, მადლით ჩამოგვერეცხება და არა უბრალოდ თავისა და ტანის დაბანით. საპკურებელი (განმწმენდელი, საკურთხებელი) წყალი ქრისტეს ეკლესიაშიც არსებობს და მით მღვდლები და მღვდელმთავრები აკურთხებენ სახლებს, სხვადასხვა ნივთებს, ადამიანებს და სხვა... საგულისხმოა, რომ ამ წყლის პკურების დროს მღვდელი წარმოთქვამს სიტყვებს: "მადლი სულისა წმიდისა".

გაბატონებული ქართულ-ნიკონიანური ეკლესიის ადეპტები ამ ორ ფორმას ერთმანეთში ურევენ, რათა როგორმე გაამართლონ წყალპკურებითი "ნათლობა" და "ნათელსცენ" "მხოლოდ მცირედი წყლის შეხებით ან სხურებით... რის გამოც მათგან "ნათელღებულთ" ნათლის მინიჭების მაგიერ სრულიად განუნათლავთ დაუტევებენ ბნელში" (ქართლის კათალიკოსი ბესარიონ ორბელიშვილი. Mე-18 ს. "გრდემლი". თ. 20).

მაშ, რატომ ეწოდება ამ ნათლისღების წყალს საპკურებელი წყალი? - არა იმიტომ, რომ მისით ნათლისღების საიდუმლო პკურებით აღესრულება, არამედ მადლის გამო, რომელიც შეერთებულია ნაკურთხ წყალთან. "ნაკურთხი წყალი (აიაზმა) ღმრთის მადლის სახეა, - ნათქვამია საიტზე http://www.pravoslavie.ru, რომელიც ფუნქციონირებს რუსეთის ყოფილი პატრიარქის ალექსი მეორის ლოცვა-კურთხევით, - ის განწმენდს მორწმუნე ადამიანებს სულიერი ბიწიერებისგან, აკურთხებს და განამტკიცებს მათ ქრისტეანულ ღვაწლში. პირველად ჩვენ მასში შთავიფლებით ნათლისღების საიდუმლოში, როდესაც ამ საიდუმლოს მიღებისას, წმიდა წყლით სავსე ემბაზში სამგზის ჩავყვინთავთ. ნათლისღების საიდუმლოში წმიდა წყალი (აიაზმა) განწმენდს ადამიანის ბიწიერ უწმიდურებებს, განაახლებს მას და ააღორძინებს მას ახალი ცხოვრებისთვის იესუ ქრისტეში. წმიდა წყალი აუცილებლად მონაწილეობს ტაძრის და ყველა იმ საგნის კურთხევისას, რომლებიც ღმრთისმსახურებაში გამოიყენება; მისით ვაკურთხებთ ასევე საცხოვრებელ ბინებს და სახლებს, და ნებისმიერი ყოფით საგანს. ჩვენ გვაპკურებენ წმიდა წყლით ლიტანიობაზე, პარაკლისებზე და სხვა" http://www.pravoslavie.ru/put/shagi/pervieshagi10.htm).

უფლის განცხადების დღეს (ნათლისღებაზე) ყოველ მართლმადიდებელ ქრისტეანს სახლში მიაქვს დიდი აიაზმით სავსე ჭურჭელი და აპკურებს მას ყველგან. ეკლესია სათუთად ინახავს მას მთელი წლის განმავლობაში და საჭიროების შემთხვევაში აზიარებს მისით იმ ქრისტეანებს, რომლებიც რაღაც მიზეზის გამო უფლის უპატიოსნეს ხორცსა და სისხლს ვერ მიეახლებიან. ხოლო მცირე აიაზმით ქრისტეანები თვითონაც ეზიარებიან სახლში საჭიროებისამებრ და მისით განწმენდენ ყოველივეს, როდესაც კი ამას საჭიროდ ჩათვლიან ან მოესურვებათ. ამიტომაც, მცირე აიაზმაც უდიდესი მოფრთხილებითა და პატივით არის დაცული ქრისტეანთა ოჯახებში. მეტიც, მას როდესაც რწმენითა და ლოცვით იღებენ, ხორციელი სნეულებების კურნების ძალაც კი გააჩნია.

დასხმით-პკურებითი "ნათლობის" აპოლოგეტი ე. ჭელიძე აბუნდოვანებს ნათლისღების საიდუმლოს სხვადასხვა სახელწოდებას, განიხილავს მათ არასწორი ინტერპრეტაციებით, როგორმე რომ გაამართლოს წყალპკურებითი "ნათლობა".

ახლა ვნახოთ, რას აცხადებს ყოველივე ამაზე ე. ჭელიძე.

ჩვენ თავიდანვე აღვნიშნეთ, რომ არ ვაგებთ პასუხს ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ პოლემისტთა ზოგიერთ გამონათქვამზე, მით უმეტეს, არ ვაგებთ პასუხს პროტესტანტთა ნაშრომებზე (თუმცა, როგორც ზემოთ, პირველსაუკუნეთა გრაფიკულ გამოსახულებებზე მსჯელობისას ვნახეთ, ე. ჭელიძე პროტესტანტებთან დავაშიც კი სწორედ ჩვენ გვთხოვს პასუხს. საერთოდ კი, ე. ჭელიძის მსჯელობაში, ადგილ-ადგილ, ძნელია გაარკვიო, ვის რაში ედავება და ვის რაზე სთხოვს პასუხს). ამას ვწერთ იმიტომ, რომ საპკურებელ წყალზე, აიაზმაზე და პკურებით ნათლობაზე მსჯელობას წინ უძღვის არა მარტო ე. ჭელიძის უტაქტო და უტიფარი შესავალი, არამედ სრულიად მიუღებელი დებულებებიც, რომელსაც ის თავისი სხვადასხვა ოპონენტის ნაშრომებიდან აკოწიწებს და მათზე დაფუძნებით ჩვენს წინააღმდეგ ბრალდებად აყალიბებს.  

ამჯერად უკვე არა დასხმითი, არამედ პკურებითი "ნათლობის" გამამართლებელ წყაროდ ე. ჭელიძე იყენებს "მოქცევაი ქართლისაი"-ში შეტანილ ცნობებს IV საუკუნის მოღვაწეთა, სიდონიასა და აბიათარის ნათლისღების შესახებ, რომელთათვისაც ნათქვამია, რომ ისინი ღირს იქმნენ მიახლებოდნენ "საპკურებელსა და განსაწმედელსა ცოდვათასა, ემბაზსა, წყალსა მას წმიდასა, რომელსაცა ინატრიდა დავით წინაისწარმეტუელი და ვერ ეწიფა..." და ასევე ღირს იქმნენ "ზიარებად ჭეშმარიტსა ხორცსა და სისხლსა კრავისა მის ღმრთისასა სოფლისა ცოდვათათვის შეწირულისა, რომლისა ტკბილ არს მისი გემოისხილვაი" ("მოქცევაი ქართლისაი".  შატბერდული რედაქცია. ციტ. ე. ჭ. "სული ცხოველი", თბილისი 2012. გვ. 431).

იგივე ტექსტი სინურ რედაქციაში ასეც იკითხება: "მას ჟამსა მე და ასული ჩემი ღირს-ვიქმნენით საპკურებელსა მას განსაწმედელსა ცოდვათაგან, ემბაზისა წყალსა, რომელსა ინატრიდა დავით და ვერ მიეწიფა... და ღირს-ვიქმენ მე ზიარებად ჭეშმატსა ხორცსა და სისხლსა ღმრთისა კრავისასა..." (იქვე. გვ. 432).

და ბოლოს ჭიშური რედაქციით: "მას ჟამს მე და ასული ჩემი ღირს ვიქმნენით საპკურებელსა მას განსაწმედელსა ცოდვათასა, ემბაზისა წყალსა, რომელსა ინატრიდა დავით და ვერ ღირს-იქმნა... და აწ მე ღირს-ვიქმენ ჭეშმარიტსა ხორცსა და სისხლსა ღმრთისა კრავისასა, ცოდვათათვის სოფლისათა შეწირულისა, რომლისა ტკბილ არს მისი იგი გემოისხილვაი" (იქვე) (პროფ. ე. თაყაიშვილის რუსულ თარგმანში ასეა: "В то время я и дочь моя удостоились крещения священною водою, кропила и чистилища грехов, которого желал пророк Давид, но не достиг; и услышал я еще голос певцов новой веры, которого желал тот же Давид и не удостоился. Я (же) удостоился приобщиться истинного тела и крови агнца божия, принесенного в жертву за грехи мира, вкушение которого сладостно, И в этом (убеждении) господь да удостоит меня оставить тело, ибо во дни свои много чудес видели очи мои от Нино в Мцхета" (ГЛАВА XII. пер. Е. С. Такайшвили. Обращение Грузии. Тбилиси. Мецниереба. 1989. ციტ. http://www.vostlit.info/Texts/rus5/Obrasenie/frametext.htm)).

"მოტანილი ადგილები, - დაასკვნის ე. ჭელიძე, - აბსოლუტურად ცხადყოფენ, რომ აბიათარი და მისი ასული რწმენაზე მოქცევისა და კატეხიზაციის შემდეგ ეღირსნენ ცოდვათაგან განმწმენდ "საპკურებელ ემბაზის წყალს" ანუ პკურებით ნათლისღებას, ბოლოს კი ღირს გახდნენ წმიდა ზიარებისა" (იქვე).

ამის შემდეგ კი დასძენს: "... აღნიშნული ციტატები ნაწილობრივ ადრეც გამოვაქვეყნეთ, რომელთა პასუხადაც სულშეძრწუნებულმა (?) "ძველმართლმადიდებლებმა" მათი ყოვლითურთ ტყუილის მიჩქმალვის მიზნით (?) კვლავაც უკიდურესად შესაბრალისი "არგუმენტი" (?) იხმიეს, - სიმბოლური გამონათქვამიაო, მადლი ხომ ისხურებაო, მხოლოდ ესაა აქ ნაუწყებიო" (იქვე).

აქ არაფერს ვიტყვით იმ გაურკვევლობაზე, თუ რომელ ძველმართლმადიდებლებს გულისხმობს ე. ჭელიძე, - წინანდელ პოლემისტებს თუ დღევანდელ "ურწმუნოების ახალ-ხმათ"?! ანუ გაურკვეველია, ვის რა გამოუქვეყნა ე. ჭელიძემ და რომელი პუბლიკაციის საპასუხოდ?! რადგან ბ-ნი პროფესორი ამას არ მიუთითებს, გადავალთ მის მომდევნო განმარტებაზე, რომელიც უშუალოდ მოსდევს ზემოთ დამოწმებულ ციტატას: "არა, ჩემო კეთილნო, ჩემო "ძველნო", არ არის ასე, სამწუხაროდ (თქვენთვის სამარადჟამოდ სამწუხაროდ) არანაირად არ არის ასე. დიახ, მადლი ისხურება, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ახალი აღთქმის მადლი განცხადდა, იგი სულაც არ არის მხოლოდ (ხაზგასმა ჩვენია - არქიეპ. პ.) სიმბოლური გამონათქვამი (არსობრივ სიმბოლურობას "მადლის სხურება" მხოლოდ ძველი აღთქმის ფარგლებში ინარჩუნებდა, როდესაც მაცხოვნებელი ნათლისღების მადლი საქმითად მოწევნილი არ იყო), ვინაიდან სულიერ ჭეშმარიტებასთან გვაქვს საქმე, იმ ჭეშმარიტებასთან, როდესაც მადლის რეალური (თუმცა არა ფიზიკური, არამედ სულიერი) სხურება ხდება მორწმუნეზე საღვთო მღვდელმოქმედების შედეგად, ხოლო თუ სულიერი (ხორციელი თვალით დაუნახავი) რეალობა ოდენ სიმბოლიკაა, მაშ, თავად მადლიც, თავად ყოვლადწმინდა სამებაც მხოლოდ სიმბოლიკა ყოფილა და არა გონებამიუწვდომელი სულიერი რეალობა (ალბათ, ასეცაა ჩვენი "ძველებისთვის"), ციტატებში საუბარი სულ სხვა რამეზეა: აქ არის მხოლოდ თხრობითი უწყება მოვლენის (ნათლისღების) საკუთრივ პრაქტიკული, ხილვადი აღსრულების შესახებ" ("სული - ცხოველი". გვ. 433-434).

აქ მცირედით უნდა შევჩერდეთ და დავაკვირდეთ ე. ჭელიძის მორიგ მზაკვრობას. საპკურებელი წყლის შესახებ ჩვენი მსჯელობის გამო ის ამბობს: "დიახ, მადლი ისხურება, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ახალი აღთქმის მადლი განცხადდა, იგი სულაც არ არის მხოლოდ (ხაზგასმა ჩვენია - არქიეპ. პ.) სიმბოლური გამონათქვამი".

გვებადება კითხვა: ვინ და სად თქვა მადლის სხურება მხოლოდ სიმბოლური გამონათქვამიაო? ჩვენ ეს არსად გვითქვამს! ჩვენი მსჯელობა გამომდინარეობდა ე. ჭელიძის იმ სიცრუეთა მხილებიდან, რომელიც ძველი აღთქმის მაგალითებს (ილია წინასწარმეტყველის მიერ საკურთხეველზე წყლის დასხმა, სამი ყრმის ცეცხლის სახმილში ჩაგდება, გედეონის მიერ საწმისის დაცვარვა და სხვა) პკურებითი ნათლობის წინასახეებად წარმოაჩენდა, ჩვენ კი წმიდა მამათა და წმიდა საეკლესიო ტექსტების საფუძველზე ვაჩვენეთ, რომ ხსენებული მაგალითები წყალთან შეერთებული მადლის წინასახეებს წარმოადგენდა. ეს მადლი წყლის სტიქიას იორდანეში უფლის ნათლისღების შემდეგ მიენიჭა. დღესაც, სანამ ადამიანი მოინათლება, ემბაზი, რომელშიც ის უნდა მოინათლოს, იკურთხება, ანუ ემბაზის წყალი ხდება აიაზმა და მოსანათლავიც სწორედ ამ აიაზმაში ინათლება.  

ჩვენ თავიდანვე მივუთითეთ, რომ ზემოთ ნახსენები ძველაღთქმისეული მაგალითები ან წყალთან შეერთებული მადლის წინასახეებს წარმოაჩენდნენ ან კიდევ მაცხოვრის უბიწოდ ჩასახვისა და შობის სიმბოლოს. მაგრამ, არსად გვითქვამს ის, რასაც ე. ჭელიძე ჯერ გვაბრალებს, შემდეგ კი გამარჯვებულის იერით, თან ჩვენი ადამიანური ღირსების შეურაცხყოფითა და დამცირებით, შეჰყიჟინებს: "არა, ჩემო კეთილნო, ჩემო "ძველნო", არ არის ასე, სამწუხაროდ (თქვენთვის სამარადჟამოდ სამწუხაროდ) არანაირად არ არის ასე..." (იქვე. გვ. 433).

რა "არ არის ასე"? რაზე მიანიშნებს ე. ჭელიძე?  მოვუსმინოთ მის მომდევნო ბრალდებას, რომელიც უშუალოდ თციტირებულ სიტყვებს მოსდევს: "ვინაიდან სულიერ ჭეშმარიტებასთან გვაქვს საქმე, - წერს ე. ჭელიძე, - იმ ჭეშმარიტებასთან, როდესაც მადლის რეალური (თუმცა არა ფიზიკური, არამედ სულიერი) სხურება ხდება მორწმუნეზე საღვთო მღვდელმოქმედების შედეგად, ხოლო თუ სულიერი (ხორციელი თვალით დაუნახავი) რეალობა ოდენ სიმბოლიკაა, მაშ, თავად მადლიც, თავად ყოვლადწმინდა სამებაც მხოლოდ სიმბოლიკა ყოფილა და არა გონებამიუწვდომელი სულიერი რეალობა (ალბათ, ასეცაა ჩვენი "ძველებისთვის")".

გვაოგნებს ე. ჭელიძის გამომგონებლობა და უტიფრობა. მისი ამ მსჯელობიდან მკითხველი სხვა დასკვნას ვერ გააკეთებს ჩვენზე, თუ არა იმას, რომ სადღაც მადლის რეალური სხურების ჭეშმარიტება ეჭვქვეშ დაგვიყენებია, ამ დებულებიდან კი ჭელიძეს გამოჰყავს ბრალდება: "თუ სულიერი (ხორციელი თვალით დაუნახავი) რეალობა ოდენ სიმბოლიკაა, მაშ, თავად მადლიც, თავად ყოვლადწმინდა სამებაც მხოლოდ სიმბოლიკა ყოფილა და არა გონებამიუწვდომელი სულიერი რეალობა (ალბათ, ასეცაა ჩვენი "ძველებისთვის")".

ამრიგად, ე. ჭელიძის მთელი ამ შეთითხნილი ცილისწამებიდან ის აზრი გამოდის, რომ საბოლოო ჯამში ჩვენ თურმე ეჭვი შეგვაქვს სულიერ ჭეშმარიტებებში, სულიერ რეალობებში.

ბ-ნი პროფესორის ამ ეშმაკობაზე სრული პასუხისმგებლობით უნდა განვაცხადოთ, რომ არსად, არასოდეს დაგვიყენებია ეჭვქვეშ სულიერი რეალობა და არ გვითქვამს, ეს ოდენ სიმბოლიკააო; თუ ვტყუით (არადა სწორედ ასეთ შეფასებას აძლევს "საპკურებელი წყლის" შესახებ ზემოთ მოყვანილ ჩვენს მსჯელობას სასულიერო აკადემიის პროფესორი ე. ჭელიძე) მიგვითითოს - სად არის ჩვენს მიერ გაცხადებული, რომ "საღვთო მღვდელმოქმედება" ან "სულიერი რეალობა ოდენ სიმბოლიკაა"? პირიქით, სწორედ ე. ჭელიძე აბუნდოვანებს და ოდენ სულიერ ტერმინად აცხადებს წმიდა მამათაგან საკმაოდ მკაფიოდ ქადაგებულ ჭეშმარიტებას, როგორიც არის ნათლისღების დროს მოსანათლავის სრული "დამარხვა" (შთაფლვა) წყალში. მიგვითითოს ე. ჭელიძემ, სად, რომელი წმიდა მამა ასწავლის მსგავს რამეს? წმიდა მამათაგან რომელმა თქვა, რომ ტერმინი "შთაფლვა" დასხმასაც ნიშნავს და შტაფლვასაცო და როდესაც "შთაფლვა" გვესმის "დასხმა-პკურებაც" იგულისხმეთო?

ე. ჭელიძე თავს ისულელებს, ვითომცდა არ ესმოდეს, რომ სხვაა სულიერი რეალობის გამოხატვა სიმბოლიზმის ენით და სულ სხვა, როდესაც სულიერ რეალობაზე ამბობ სიმბოლიზმიაო.

სულიერი რეალობა არ არის სიმბოლიზმი, მაგრამ ის გამოიხატება სიმბოლური ნიშნებით. მაგალითად, ხატმწერლობა თავიდან ბოლომდე სულიერი რეალობების გამომხატველი საეკლესიო ხელოვნებაა. თვით საეკლესიო ღვთისმსახურებაც თავიდან ბოლომდე სიმბოლიზმით არის დატვირთული და მიანიშნებს ბიბლიურ, რეალურ ჭეშმარიტებებზე, სამყაროს შექმნაზე, ადამიანის დაცემაზე, მაცხოვრის განკაცებაზე, მის ჯვარცმასა და დაფლვაზე, მკვდრეთით აღდგომაზე, ამაღლებასა და დიდებით მეორედ მოსვლაზე. ამ სიმბოლიზმს ვაკვირდებით და თანავეზიარებით ჩვენ ყოველდღე ლიტურგიკულ ღვთისმსახურებაზე. მაგრამ არსად, არასდროს გვითქვამს, სულიერი რეალობა არ არსებობს და ის ოდენ სიმბოლიზმიაო. ეს გახლავთ ჩვენი დროის ცრუპენტელა "მეცნიერის", ე. ჭელიძის უდღეური გამონაგონი.

ნამდვილად უნიკალური მოვლენაა ე. ჭელიძე ქართულ მეცნიერებაში, ეს არის მეცნიერ-მიუნჰაუზენი, კვაჭიკო-პროფესორი, რომლის მთავარი მიზანი საკუთარი ამბიციების დაკმაყოფილება, იდეოლოგიური შეკვეთების შესრულება და მასების მოტყუებაა.

ქართული ფრესკა

2. აბიათარისა და სიდონიას ნათლობა

ზემოთ ვწერდით, რომ  ე. ჭელიძის წიგნში, ადგილ-ადგილ, ძნელია გაარკვიო, ვის რაში ედავება და ვის რაზე სთხოვს პასუხს. აი, ამისი მკაფიო მაგალითი. ე. ჭელიძე წიგნის "სული -  ცხოველი" 432-433 გვერდებზე იმოწმებს "მოქცევაი ქართლისაი"-ში შეტანილ ცნობებს IV საუკუნის მოღვაწეთა, სიდონიასა და აბიათარის ნათლისღების შესახებ, რომელთათვისაც ნათქვამია, რომ ისინი ღირს იქმნენ მიახლებოდნენ "საპკურებელსა და განსაწმედელსა ცოდვათასა, ემბაზსა, წყალსა მას წმიდასა", შემდეგ აკრიტიკებს (ოღონდ წყაროს მიუთითებლად) ჩემს წერილს საპკურებელი წყლის შესახებ, სადაც განვიხილავდი იმ ძველაღთქმისეულ მაგალითებს სხურებისა, რომელსაც ე. ჭელიძე პკურებითი ნათლობის ნიმუშებად მიიჩნევდა, რეალურად კი, როგორც წმიდა მამები განმარტავენ, წყალთან შეერთებული მადლის წინასახეებს წარმოადგენდა ამის შემდეგ მას აქცენტი გადააქვს არარსებულ დამახინჯებაზე, რომელსაც მოგვაწერს და რომლის მიხედვითაც თურმე ეჭ ქვეშ ვაყენებთ სულიერ რეალობას და ვამბობთ თითქოსდა სულიერი რეალობა - ეს არის ოდენ სიმბოლიკა.

ასევე აღსანიშნავია ის, რომ პირადად მე არსად შევხებივარ აბიათარისა და სიდონიას ნათლობის საკითხს, შესაძლოა მას შეხებოდნენ (თუმცა, არც ამგვარი რამ მახსენდება) ადრინდელი ძველმართლმადიდებელი პოლემისტები. მთავარი მაინც აქ ე. ჭელიძის მიერ დახლართული მზაკვარებაა: ის იღებს აბიათარისა და სიდონიას ნათლობის მაგალითს, განიხილავს მასში გამოყენებულ ტერმინ "საპკურებელ წყალს", შემდეგ არჩევს ჩემ მიერ სულ სხვა თემაზე დაწერილ პუბლიკაციას "საპკურებელი წყლის შესახებ", სადაც ძველაღთქმისეულ წინასახეებზე იყო ლაპარაკი და არა აბიათარსა და სიდონიაზე, და ძერწავს ასეთ უშნო ბრალდებას: "აღნიშნული ციტატები (აბიათარისა და სიდონიას ნათლობის შესახებ "ქართლის ცხოვრებიდან" - არქიეპ. პ.) ნაწილობრივ ადრეც გამოვაქვეყნეთ, რომელთა პასუხადაც სულშეძრწუნებულმა (?) "ძველმართლმადიდებლებმა" მათი ყოვლითურთ ტყუილის (?) მიჩქმალვის მიზნით კვლავაც უკიდურესი შესაბრალისი "არგუმენტი" იხმიეს, - სიმბოლური გამონათქვამიაო, მადლი ხომ ისხურებაო, მხოლოდ ესაა აქ ნაუწყებიო" ("სული - ცხოველი". გვ. 433) ...ის "საპკურებელი ემბაზის წყალიც", რომლის ღირსნი გახდნენ აბიათარი და სიდონია, ნათლისღების წყალი კი არ არისო, არამედ - აიაზმისო" (იქვე. გვ. 435).

ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ პოლემისტებს ე. ჭელიძემ ეს ბრალდება არ წაუყენა, შესაძლოა იმიტომ, რომ მათ არ მოუციათ საპკურებელი წყლის განმარტება და ბუნებრივია ასეთ შეკოწიწებულ ბრალდებას მათ ვერ წარუდგენდა; მაგრამ ე. ჭელიძე ვერც მე წამომიყენებდა ამ ბრალდებას, რადგან, მართალია, საპკურებელ წყალზე დაწერილი პუბლიკაცია მე მეკუთვნის, აბიათარისა და სიდონიას ნათლობაზე არაფერი მითქვამს. იმისათვის, რათა ე. ჭელიძემ დღევანდელ ძველმართლმადიდებელთა წინააღმდეგ ბრალდების შეკოწიწება მოახერხოს, ის აერთიანებს ორივე პოლემიკურ ფენას (ადრინდელ პოლემისტებსაც და დღევანდელ "ახალ-ხმათაც"), ანუ აერთიანებს მათ პუბლიკაციებს და აქედან გამომდინარე, თითქოსდა ეს ერთი ადამიანის (ან ადამიანთა ჯგუფის) ნათქვამი იყოს, აყალიბებს ბრალდებას კონკრეტულად დღევანდელი პოლემისტების წინააღმდეგ. თუ გაირკვევა, რომ აბიათარისა და სიდონიას შესახებ არ უმსჯელიათ არც ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ პოლემისტებს და არც ჩვენ, მაშინ ე. ჭელიძის ეს ბრალდება გამოაშკარავდება, როგორც სრული ცილისწამება, გამონაგონი, რომელიც მას დღევანდელ ძველმართლმადიდებელთა წინააღმდეგ ცილისწამების ჩამოსაყალიბებლად დასჭირდა.  

ყოველივე ამის შემდეგ ამგვარი ხრიკების მომწყობი პროფესორი ჩვენ შესახებ წერს, რომ ვართ "მატყუარები" (იქვე. გვ. 433) და "აღვუდგებით ჭეშმარიტებას" (იქვე. გვ. 435). მაგრამ ყველაზე განსაცვიფრებელი მაინც ის არის, რასაც შემდეგ ამბობს ჩვენი კვაჭიკო-პროფესორი: "ე. წ. "ფილოლოგიურ- თეოლოგიურ "კვლევებსაც" შეპოტინებულთ, - აცხადებს იგი, - "მწოვედ" სწადდათ, რომ "საპკურებელი წყალი" ოდენ სულიერი შინაარსისა ყოფილიყო, მაგრამ რადგან ეს ვერ ხერხდება, მზაკვრობის ახალ ხლართს იძმაცვენ, საკუთარ თავს ნებსით სრულიად იუგუნურებენ (ვითომ "მოქცევაის" ზემორე ტექსტის ჭეშმარიტი ლიტურგიკული, - კერძოდ ნათლისღებითი, - გაგების ვერშემცნობნი)... "გვისაბუთებენ", რომ "წყაროებიდან ნათლად ჩანსო სხვადასხვაობა სანათლავი და საპკურებელი წყლებისა" და რომ "საპკურებელი წყალი" მხოლოდ აიაზმას ანუ ნაკურთხ წყალს ეწოდებაო (რომელიც მართლაც ესხურება, დაეპკურება მორწმუნეს პირდაპირი მნიშვნელობით). ეს კი რას ნიშნავსო? - კითხულობს ირონიით ე. ჭელიძე, - იმასო, რომ (ესაა "ძველთათვის" მთავარი) ის "საპკურებელი ემბაზის წყალიც", რომლის ღირსნი გახდნენ აბიათარი და სიდონია, ნათლისღების წყალი კი არ არისო, არამედ - აიაზმისო" ("სული ცხოველი". გვ. 435).

მაშასადამე ე. ჭელიძეს ნათლისღების წყალი აიაზმად არ მიაჩნია. დავიმახსოვროთ ეს ადგილი და ვნახოთ შემდეგ რა დასკვნებს აკეთებს ბ-ნი "მეცნიერი": "ჩვენ, რა თქმა უნდა, - წერს ე. ჭელიძე, - დიაგნოზს ვერ დავუსვამთ სულიერი აშლილობის (?) იმ ხარისხს, რაც ზემოთდამოწმებული ძველი ქართული ტექსტების ამგვარ "გაგებაში" ჩანს და არც არანაირი სურვილი არ გვაქვს "ძველთა" ე. წ. მეცნიერულ ჩხრინკელში (ძვ. ქართ. "ჩხრინკელი" ნიშნავს განავალს - არქიეპ. პ.) ქექვისა. მიზანდასახულობა მხოლოდ ერთია: არ მოხდეს ისე, რომ კვლავაც გაეხვიოს ვინმე მათგან ნააბლაბუდევში" ("სული - ცხოველი". გვ. 435-436).

ე. ჭელიძის ამ ნაბოდვარის წაკითხვის შემდეგ გამახსენდა ედგარ პოს მოთხრობა "დოქტორ კუპროსა და პროფესორ ბდღვერის სისტემა". გახსოვთ, ალბათ, პოს ეს მოთხრობა, სადაც საგიჟეთიდან გამოვარდნილი გიჟები შეიპყრობენ ექიმებს, ჩაკეტავენ საკნებში და თვითონ დაიწყებენ ამ საღ-სალამათი ადამიანების "მკურნალობას". ასეთი "მკურნალია" ე. ჭელიძეც, რომელიც "დოქტორ კუპროსა და პროფესორ ბდღვერის" ამპლუაში გვევლინება, რაშიც მისი ნაშრომები "ეკლესია - სძალი უფლისა" და "სული ცხოველი" გვარწმუნებს.

ზემოთ აღვნიშნე, რომ ზოგჯერ ძნელია გაარკვიო, ვის ან რას ებრძვის ე. ჭელიძე: თუ ბ-ნი პროფესორი ადრინდელ ძველმართლმადიდებელ პოლემისტებს გულისხმობდა, მაშინ ამგვარი ბრალდება (ნათლისღების წყლის აიაზმად გამოცხადების გამო) მათ მიმართ უნდა ჩამოეყალიბებინა, როცა დაწერა თავისი პირველი წიგნი ძველმორწმუნეთა წინააღმდეგ სახელწოდებით "ეკლესია - სძალი უფლისა"; ხოლო თუ ჩვენ გვედავება ბ-ნი "ბდღვერი", მაშინ გაგვარკვიოს, როდის მივეცით მსგავსი განმარტება "ქართლის ცხოვრების" ხსენებულ ტექსტს აბიათარისა და სიდონიას ნათლობაზე.

ჩვენ, ანუ დღევანდელ ძველმართლმადიდებელთ, ბევრი გვიდავია სხვადასხვა ფორუმსა თუ სოციალურ ქსელებში, ასევე გამოგვიქვეყნებია სტატიები ჟურნალ-გაზეთებსა და საკუთარ ვებსაიტზე, შევხებივართ ე. ჭელიძის ცალკეულ გამონათქვამებს, რომელსაც ოპონენტები გვიმოწმებდნენ, მაგრამ არ გვაგონდება ოდესმე თუ მოგვცემია შემთხვევა, პირდაპირი პასუხი მიგვეცა ე. ჭელიძისთვის. ასევე არ გვაგონდება, რომელიმე ჩვენს ოპონენტს ფორუმებიდან დაემოწმებინოს აბიათარისა და სიდონიას ნათლობის შემთხვევა და ჩვენ მასზე იმგვარი პასუხი მიგვეცეს, როგორსაც ე. ჭელიძე მოგვაწერს.

ამრიგად, ზემოთ შეთითხნილ ბრალდებას ე. ჭელიძე ჩვენ ვერ წამოგვიყენებს. მას ჰაერივით სჭირდება, საპკურებელ წყალზე (აიაზმაზე) ჩვენი მსჯელობა მიაბას აბიათარისა და სიდონიას შემთხვევას, რათა შემდეგ ის "დასკვნები" გააკეთოს, რაც ზემოთ დავიმოწმეთ.

3. სანათლავი წყალი, როგორც აიაზმა

მაგრამ, მოდი, ამითაც არ დავკმაყოფილდეთ, უფრო ჩავუღრმავდეთ ამ თემას და ვიკითხოთ: არის თუ არა სანათლავი წყალი, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ემბაზის წყალი, რომელშიც ადამიანი ინათლება, აიაზმა?
ე. ჭელიძე ამას უარყოფს და ჩვენს საპირისპირო მტკიცებას, ანუ იმას, რომ ნათლისღების წყალი აიაზმაა, "სულიერ აშლილობას" უწოდებს.

ე. ჭელიძე რომ ნათლისღების წყალს აიაზმად არ მიიჩნევს, ჩვენ ზემოთაც ვაჩვენეთ, ჩანს ეს მისი ამ განმარტებიდანაც: "ნაკურთხი წყალი, მიუხედავად დიდი სიწმინდისა და ცხოველმყოფელი ძალისა, ვერანაირად ვერ აღასრულებს პირველცოდვის ბორკილის ახსნას და ადამიანის ახალშობას. უკეთ, ნაკურთხ წყალს საკუთრივ ახალშობასთან არანაირი კავშირი არა აქვს, რის გამოც ის შეიძლება წარმართსაც დაესხას, თუმცა ვერანაირად ვერ მიანიჭებს მას ახალშობას, ისევე როგორც დაესხმის იგი მონათლულსაც, მაგრამ, რა თქმა უნდა, არა ხელახალი ნათლობის მიზანდასახულობით" ("სული ცხოველი". გვ. 437); და კიდევ: "ზემორე კონტექსტთან თანხვედრი ტექსტი წმ. არსენ იყალთოელი შრომისა "ცხოვრებაი ნინოსი" სწორედ და მხოლოდ აბიათარის ნათლისღებას გვაუწყებს და არანაირად ნაკურთხი წყლის ანუ აიაზმის მასზე დასხურებას".

ე. ჭელიძე ხაზს უსვამს იმას, რომ არსენ იყალთოელის შრომიდან ("ცხორებაი ნინოისი") აბიათარისა და სიდონიას ნათლობის მომენტი შინაარსობრივის გარდა კონტექსტურად უკავშირდება "ქართლის ცხოვრების" ტექსტს (ამას ე. ჭელიძე იმიტომ აღნიშნავს, რომ საკუთრივ წმ. არსენ იყალთოელის ტექსტში არაფერია ნათქვამი "პკურებაზე", ტერმინი "საპკურებელი წყალი" ნახსენებია მხოლოდ "ქართლის ცხოვრების" ტექსტში), ამის შემდეგ კი მოჰყავს უშუალოდ "ქართლის ცხოვრების" ტექსტი, სადაც ლაპარაკია იმაზე, რომ აბიათარი და მისი ასული ღირს იქმნენ "საპკურებელსა მას განსაწმედელსა ცოდვათაგან, ემბაზისა წყალსა".

ამრიგად, თუ, ე. ჭელიძის აზრით, ნათლისღების წყლის სახით ჩვენ საქმე არ გვაქვს აიაზმასთან, რამეთუ "საპკურებელი წყალი" სწორედ მას ეწოდება წყლის სტიქიასთან მადლშერთულობის გამო და იმიტომაც, რომ ეს წყალი ნათლისღების გარდა სხვა სახის განმწმენდელი აზრითაც გამოიყენება და სწორედაც რომ სხურებით და არა სხვა რამ სახით (არსებობს ასევე წმინდანთა უხრწნელი ნაწილების განბანვის რიტუალიც, რომელიც აიაზმაში შთაფლვით აღესრულება); და ასევე იმიტომ, რომ "ქართლის ცხოვრებასთან" კონტექსტურად თანმხვედრი "ნინოს ცხოვრება" სწორედ და "მხოლოდ აბიათარის ნათლისღებას გვაუწყებს და არანაირად ნაკურთხი წყლის ანუ აიაზმის მასზე დასხურებას", გამოგვაქვს დასკვნა, რომ ე. ჭელიძე უარყოფს იმ ელემენტარულ ჭეშმარიტებას, რომლის თანახმადაც ნათლისღების წყალი არის სწორედ აიაზმა და არა იმიტომ, რომ მასში ან მისით (როგორ ე. ჭ. ფიქრობს) აღსრულდება ნათლისღების საიდუმლო, არამედ იმიტომ, რომ, სანამ ნათლისღება შესრულდებოდეს წყალში (ან წყლით), მას სწორედაც რომ აიაზმად აკურთხებენ.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ნათლობა დასხმითად ან პკურებითადაც რომ სრულდებოდეს, მოსანათლავს სწორედ აიაზმა უნდა დაესხუროს და არა ჩვეულებრივი, უკურთხებელი წყალი.

ამრიგად, ე. ჭელიძემ, ოფიციალური საპატრიარქოს პატრისტიკისა და ღვთისმეტყველების კათედრის გამგემ, პროფესორმა და პატროლოგმა არ იცის (ან მალავს), რომ ნათლისღების წყალი არის აიაზმა!

რატომ უნდა აბუნდოვანებდეს ბ-ნი პროფესორი ამ საკითხს? - მხოლოდ და მხოლოდ ერთი მიზნით, - უარყოს ჩვენი მტკიცება, რომ სანათლავი წყალი აიაზმაა და ამ თვალსაზრისით მას, ანუ ნათლისღების წყალს, ემბაზის წყალთან ერთად საპკურებელ წყალსაც უწოდებენ.

კიდევ უფრო რომ დავწვრილმანდეთ, შეიძლება ასეც წარმოვიდგინოთ: როდესაც ლაპარაკია საპკურებელ წყალში ნათლობაზე, მხედველობაშია მიღებული ის, რომ ჯერ წყლის კურთხევა აღესრულება და შემდეგ მასში ნათლობა (ნათლისღების შემთხვევაში მას პირდაპირ ემბაზშივე აკურთხებენ, ხოლო თუ ნათლობის საიდუმლო ტარდება ბუნებრივ წყალსაცავში, მაშინ მისით აკურთხებენ იმ წყალს, სადაც ნათლობა უნდა ჩატარდეს).

მოზრდილი ადამიანის ნათლობის შემთხვევაში, რომლის ტევადობის ემბაზი შესაძლოა ეკლესიაში არ იყოს და მისი ნათლობა დიდ წყალსაცავში (ბუნებრივში ან ხელოვნურში) უნდა აღსრულდეს, მაშინ ეპისკოპოსი ან მღვდელი იღებს გარკვეული რაოდენობის წყალს აიაზმიდან (რომელიც უკვე ნაკურთხია ნათლისღების საიდუმლოსთვის), ჩაასხამს ჭურჭელში და ბუნებრივ წყალსაცავს ეკლესიიდან წამოღებული ამ აიაზმით აკურთხებს (აპკურებს) სამჯერ - მამის, ძის და სულიწმიდის სახელით. ამ დროს წარმოითქმის ლოცვა: "იკურთხება წყალი ესე სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა" (რუს.: "Освящается вода во имя Отца, и Сына, и Святаго Духа"). ამ მღვდელმოქმედების შემდეგ წყალსაცავი, სადაც უნდა მოინათლოს ქრისტიანი, იძენს ემბაზის დანიშნულებას.

ასე რომ, სანათლავი ემბაზი განუყოფელია აიაზმისგან, საპკურებელი წყლისგან, რომელშიც აღსრულდება მოსანათლავის ნათლობა სამგზის შთაფლვით მამის, ძის და სულიწმიდის სახელზე.

ვფიქრობ ზედმეტია ვილაპარაკოთ წყლის მნიშვნელობაზე ნათლისღების საიდუმლოში, მით უმეტეს, ამ საკითხს ჩვენ ზემოთ უკვე შევეხეთ. აქ ის მნიშვნელოვანი დეტალი უნდა გაირკვეს, რომელიც ნათელს მოჰფენს ტერმინს - "საპკურებელი წყალი" და ეს დეტალი, ერთი მხრივ, ეხება წყლის კურთხევას ნათლისღების საიდუმლოში, ხოლო მეორე მხრივ, ნათლისღების ეპითეტებს, ანუ მის სახელწოდებებს.

"ნებისმიერ რელიგიურ კულტში, - წერს პროფ. ა. ალმაზოვი, - ყოველი საგანი, რომელიც ღვთისმსახურებისთვის არის განკუთვნილი, სანამ მის გამოყენებას დაიწყებდნენ, ჯერ ამისთვის უნდა მომზადდეს მასზე განხორციელებული სხვადასხვა განწმენდელი რელიგიური მოქმედებით. მოცემულ შემთხვევაში ასე უნდა იყოს წყალთან მიმართებაშიც. და მართლაც, გარდა იმისა, რომ ეკლესია სწავლებითა და სხვადასხვა მღვდელმოქმედებებით წინასწარ ამზადებდა მოსანათლავს წმიდა ნათლისღების მისაღებად, ამავდროულად, ის ძველი დროიდანვე ამზადებდა თვით საიდუმლოს მასალას, წყალს, განსაკუთრებული მღვდელმოქმედებით, რომელსაც წყლის კურთხევას ვუწოდებთ.

ნათლისღებისთვის საჭირო ეს კურთხევა, რომლითაც იწყება დღეს საკუთრივ ნათლისღების წეს- განგება, ერთ-ერთი უძველესი ქრისტეანული მღვდელმოქმედებაა. პირველ მინიშნებას მასზე ვხვდებით წმ. ეგნატე ანტიოქიელის (I ს.) ეპისტოლეებში, რომელიც ეფესელთა მიმართ ეპისტოლეში, სხვათა შორის, წერს: "ქრისტე იშვა და მოინათლა იმისთვის, რათა თავისი ვნებით განეწმიდა წყალიც" (Epist. ad Ephes. сар. ХХIIІ. Curs. Compl. Раtгоl. Ser. Graec. Tom V, col. 660; რუს. თარგმ. Преображ. Послания Игнатия, стр, 384. ციტ. პროფ. ა. ალმაზოვი. დასახ. შრ. გვ. 247).

«უფრო კონკრეტულად ამ აქტის შესახებ მოგვითხრობს წმ. ირინეოს ლიონელი, მარკიონიტთა ნათლობის აღწერაში. სხვათა შორის, აქ წმ. ირინეოსი წერს: "... სხვები ამბობენ ზედმეტიაო წყალზე გასვლა, არამედ შეურევენ ერთმანეთს წყალსა და ზეთს, ზემოთ ნახსენები სიტყვების მსგავსი წარმოთქმით (იგულისხმება მწვალებლური ფორმულირება - არქიეპ. პ.) გადმოასხამენ მოსანათლავის თავზე და ამას გამოსყიდვად (ანუ ნათლისღების საიდუმლოდ - არქიეპ. პ.) მიიჩნევენ. მაგრამ ბალზამს ისინიც კი ცხებენ" (Contra Haeres. Lib. I, сар. XXI , n. VI, Curs. Compl. Patrol. Ser. Graec. Tom. VII, col. 664 - 665; შეად. ibid, n. V, Curs. Compl. Patrol. ibid. col. 665; в русск. ნეპ. Преображ. M. 1871, стр. 90-91. იხ. ასევე: Св. Ириней Лионсткий. Творения. Пять книг обличения и опровержения лжеименного знания. Кн. I. Гл. XXI. § 4. изд. Паломник. 1996 г. стр. 83).

წესი (წყლისა და ზეთის შერევა), რომელზეც აქ ირინეოსი მიანიშნებს, როგორც ჩანს, გამოხატავს წყლის კურთხევის რიტუალს. მაშ, თუ წყლის კურთხევის წესი ჰქონდათ მწვალებლებს, კიდევ უფრო სავარაუდოა, რომ ის ექნებოდა მართლმადიდებლებსაც. ამგვარ ვარაუდს მხარს უჭერს ის, რომ მწვალებლებს ყოველთვის მრავალი რამ გადმოჰქონდათ მართლმადიდებლური პრაქტიკიდან. გარდა ამისა, ეს კიდევ უფრო რეალურია იმიტომაც, რომ  იმავე ირინეოსთან ვპოულობთ პირდაპირ და საკმაოდ მკაფიო მითითებას წყლის კურთხევაზე მართლმადიდებლურ პრაქტიკაშიც. "ჩვენ, - ამბობს ის, - ცოდვებით მოწყლულნი, წმიდა წყლისა და უფლის სახელის მოწოდებით განვიწმიდებით ადრინდელი ცოდვებისგან, და როგორც ახალშობილნი ყრმანი, სულიერად ვიშვებით (Fragm. XXV,. Curs. Coiupl Patrol., ibid. col. 1248; Пo русск. пеp. (отр. 32.) Преобр. Μ. 1871, стр. 707. ციტ. პროფ. ა. ალმაზოვი. დასახ. შრ. გვ. 248).

ამ წყაროებზე დაყრდნობით შეიძლება ითქვას, რომ II საუკუნის მეორე ნახევრისთვის წყლის კურთხევის წესი ეკლესიაში უკვე არსებობდა და შეგვიძლია დაბეჯითებით ვამტკიცოთ, რომ სწორედ ამ წესს წმ. ბასილი დიდი მოციქულთა გადმოცემაზე დაფუძნებულ წესად მიიჩნევდა (De sancto Spiritum, cар. XXVII. Curs. Compl. Patrol. Ser. Graec. Tom. XXXII, col. 188; Твор. Васил. Вел. в русск. пер., ч. III. М. 1846, стр. 332. ციტ. იქვე).

III საუკუნის მოწმობებიდან მნიშვნელოვანია წმ. კვიპრიანე კართაგენელის მოწმობა, რომელიც იანუარიუსისადმი მიწერილ წერილში წერს: "წყალი ჯერ უნდა იკურთხოს მღვდლის მიერ, რათა ნათლისღებაში მან შესძლოს მოსანათლავი ადამიანის ცოდვების ჩამობანვა (Epist. LVII ad. Ianuar. Curs. Compl. Patrol. Ser. Lat. Tom. III. col. 1039. Твор. Кипр. в русск. пер Том I . Киев. 1800, стр. 273. ციტ. იქვე. გვ. 249).

წყლის კურთხევაზე ლაპარაკობს მოციქულთა დადგენილებებიც (Constitut. Apostol. Lib. VII; Curs. Compl. Patrolog. Ser. Graec. Tom. І, col. 1044-1045;  в русск. пер. стр. 241-242. ციტ. იქვე. გვ. 251).

IV-V საუკუნეებში ნათლისღებისთვის განკუთვნილი წყლის კურთხევის შესახებ მოწმობენ წმ. კირილე იერუსალიმელი, წმ. ბასილი დიდი და სხვები. პირველი ამბობს: "საბანელს მიეახლე არა როგორც უბრალო წყალს, არამედ როგორც წყალთან ერთად სულიწმინდის მადლის მომცემელს. რადგან, როგორც ბომონებს შეწირული უბრალოა თავისი ბუნებით, მაგრამ შებილწული ხდება კერპთა მოხმობით, ასევე, პირუკუ, ლიტონი წყალი სულიწმინდის, ქრისტესა და მამის მოხმობის მიმღები, უწმინდეს ძალას იძენს" (წმიდა კირილე იერუსალიმელი - მესამე ქადაგება ნათელღებულთადმი. § 3. იხ. წყარო პროფ. ალმაზოვის წიგნში: Catech. III, n. 3. Curs. Compl. Patrol. Ser. Graec. Tom. XXXIII , col. 428-429. შეად. რუს. თარგმ. Твор. Кирил. Иерусал. в русск. пер., стр. 40. იქვე. გვ. 252).

ამ დროისთვის თვით აქტის აღსრულება ფართოდ განვითარდა. წყლის კურთხევა აღესრულებოდა განსაკუთრებული "სამღვდლო მოწოდებებით", რომელიც შეერთებული იყო მასში წმიდა მირონის სამჯერად ჯვარსახოვან შთასხმასთან და წმიდა და ღმრთითშთაგონებულ წინასწარმეტყველთა გალობის წარმოთქმასთან, როგორც არის ეს ნათქვამი დიონისე არეოპაგელის თხზულებაში "საეკლესიო იერარქიისათვის", სადაც ნათქვამია, რომ "როდესაც მღვდელი მივა ემბაზთან ("ხოლო თვით მოვალს დედასა მას ზედა შვილებისასა" (რუს.: "идет к матери сыноположения") და წმიდასა ჰყოფს მას შინა მყოფსა მას წყალსა წმიდეებითა წოდებითა და სამითა ყოვლად წმიდისა მიჰრონისა ჯუარის სახედ შთასხმითა სრულ ჰყოფს მას და ყოვლად წმიდასა შთასხმასა მას მიჰრონისასა, ერთ რიცხუსა მას წმიდასა ღმრთივ განბრძნობილთა წინაისწარმეტყვეულთა მობერვისა გალობასა მეტყველებნ მის თანა და ბრძანებნ მოყვანებად კაცისა მის..." (საეკლესიოისა მღდელთ-მთავრობისათვის. თავი ბ. II. საიდუმლოი ნათლის-ღებისაი. პეტრე იბერიელი (ფსევდო-დიონისე არეოპაგელი). შრომები. ს. ენუქაშვილის გამოცემა. გვ. 163).

წმ. მაქსიმე აღმსარებლის განმარტებით, ამ უკანასკნელში (წინასწარმეტყველთა გალობაში - არქიეპ. პ.) იგულისხმება დავით წინასწარმეტყველის 28-ე ფსალმუნი: "ჴმაჲ უფლისაჲ წყალთა ზედა..." (ფსალმ. 28:3) და "ალილუია" (Curs. Compl. Patrol. Ser Graec. Tom. IV, col 125; в русск, пep. Ibid. стр, 47-48. პროფ. ალმაზოვი. იქვე. გვ. 252). გარდა ამისა აქ გამოიყენება ჯვრის გამოსახვაც. "ნათლისღება, -  ამბობს ავგუსტინე, - ანუ წყალი ცხოვნებისა, ვერ შეიქმნება წყლად ცხოვნებისა თუ ის არ იკურთხება ქრისტეს სახელით, რომელმაც ჩვენთვის სისხლი დაღვარა, და არ აღიბეჭდება ჯვრის ნიშით" ("Крещение, говорит Августин, то есть вода спасения, не бываетъ водою спасения, если вода не освятится во имя Христа, пролиявшаго за нас кровь свою и не запечатлеется знамением креста". ციტ. პროფ. ა. ალმაზოვის დასახ. შრ. იქვე. სქოლიო). მსგავს მოწმობებს ვპოულობთ IV-V საუკუნეების სხვა მოღვაწეებთანაც, მაგალითად, გრიგოლ ნოსელთან, იოანე ოქროპირთან (იქვე. გვ. 253).

რაც შეეხება VI-VII საუკუნეებს, - წერს პროფ. ა. ალმაზოვი, - მოწმობები არ გვაქვს, მაგრამ უეჭველად, წყლის კურთხევა (ნათლისღების საიდუმლოში - არქიეპ. პ.) ამ პერიოდშიც არსებობდა. ყველა ელემენტს, რომელიც IV-V საუკუნეების ნათლისღების წეს-განგებაში შედიოდა, ვპოულობთ VIII საუკუნის წყაროებშიც. იგივე უნდა ითქვას წყლის კურთხევის შესახებაც. აქედან კი ბუნებრივად გამომდინარეობს ის ჭეშმარიტება, რომ VI-VII საუკუნეებშიც ეს აქტი ნათლისღების საიდუმლოში არსებობდა სხვა წეს- განგებებთან და აქტებთან ერთად (იქვე). უცნობია მხოლოდ ის, თუ რა სახით არსებობდა იგი ამ პერიოდში (ანუVI-VII საუკუნეებში - არქიეპ. პ.), ანუ როგორ აღესრულებოდა ამ პერიოდში წყლის კურთხევა, იყო თუ არა რაიმე ცვლილება VIII საუკუნემდე. მაგრამ ცნობილია ის, რომ ლოცვა, რომელსაც ახლა კითხულობენ წყლის კურთხევის დროს, თავისი წარმომავლობით სწორედ ამ საუკუნეებს განეკუთვნება და იერუსალიმის პატრიარქ სოფრონს მიეწერება" (Goar. "eucolog." pag. 370. ციტ. იქვე. გვ. 253. სქოლიო).

ჩვენ აქ გამოვტოვებთ სანათლავი წყლის (აიაზმის) კურთხევის დეტალებს (მღვდლის მიერ წარმოსათქმელი კვერექსები, კვერექსების შინაარსი, სანთლების ანთება და ჩაძირვა ემბაზში, სულის სამჯერადი შებერვა, ასევე წყლის ჯვარსახოვანი აღბეჭდვა თითების ჩაძირვით წყალში და სხვა), ჩვენ ეს ამჯერად არ გვჭირდება. დასკვნის სახით აღვნიშნავთ მხოლოდ ერთს - ნათლისღების საიდუმლოში წყლის კურთხევა აუცილებელია და ის მომდინარეობს პირველივე საუკუნეებიდან. მას ყოველთვის აკურთხებდა ეკლესია და დღემდე აკურთხებს.

ასე რომ, ე. ჭელიძის შეხედულება, რომლის თანახმადაც ნათლისღების წყლის სახით თითქოსდა ჩვენ საქმე არ გვაქვს აიაზმასთან (რამეთუ "საპკურებელი წყალი" სწორედ მას ეწოდება წყლის სტიქიასთან მადლშერთულობისა და განმწმენდელი ძალის გამო), რადგან, მისი აზრით, "ქართლის ცხოვრებასთან" კონტექსტურად თანხვედრი "ნინოს ცხოვრება" სწორედ და "მხოლოდ აბიათარის ნათლისღებას გვაუწყებს და არანაირად ნაკურთხი წყლის ანუ აიაზმის მასზე დასხურებას", მცდარია, ვინაიდან ნათლისღების წყალი არის სწორედ აიაზმა, რადგან ნათლისღების საიდუმლო სწორედ წყლის კურთხევის (აიაზმის) აქტით იწყება, რომელშიც შემდეგ ინათლება ქრისტეს ნათლის მიღების მოწადინე.

4. ნათლისღების ეპითეტები

უფრო მეტი დამაჯერებლობისთვის ჯეროვანი იქნება, აქ მცირედით შევჩერდეთ ნათლისღების სახელწოდებებზეც და აღვნიშნოთ, თუ რა ეპითეტებით იხსენიებდნენ მას წმიდა მამები და რომ არაფერია უცნაური იმაში, ნათლისღების, ანუ "ემბაზის წყალს", სხვა სახელწოდებებთან ერთად საპკურებელი აიაზმაც ვუწოდოთ - მისით ხომ ცოდვათა აღმხოცველი მადლი გარდამოევლინება ("გარდამოესხმება") ადამიანს.

«"ნათლისღების საიდუმლოში, - წერს პროფ. ა. ალმაზოვი, - იგულისხმება ისეთი საიდუმლო, რომელშიც ცოდვილი ადამიანი, რომელიც პირველდაწყებითი ცოდვით მოწყლული იბადება, კვლავ იშვება წყლისაგან და სულისა" (Макарий. Догматич. Богосл. Спб. .1852,. თოм..ლ.V, стр. 98. ციტ. იქვე. გვ. 3); უფრო კონკრეტულად, "ისეთი საიდუმლო, რომელშიც ქრისტეს სარწმუნოებაში დამოძღვრილი ცოდვილი, წყალში სამგზის შთაფლვით და მოწოდებით: "სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა" -  ღმრთის მადლით განიწმიდება ყოველგვარი ცოდვისგან და ახალ, გამართლებულ და განწმენდილ კაცად შეიქმნება" (Правосл. Испов.: ч. I., отв. на  вопр. 102 Спб. 1840 г., стр. 77) (იქვე).

"ამგვარად, ნათლისღება არის ისეთი მღვდელმოქმედება, რომლის მიერაც ღმრთის მადლი საიდუმლოდ პირველად გადმოიღვრება ადამიანის არსებაზე; სრულიად განწმენდს მას, აკურთხებს და ააღორძინებს" (Макарий. Догматич. Богосл. Спб. 1852 г. Том IV стр. 99. იქვე). ნათლისღების ასეთ გარეგან და შინაგან შინაარსზე მიუთითებდა იესუ ქრისტე ნიკოდიმოსს, როდესაც ცათა სასუფეველთან მიმყვანებელ გზაზე ესაუბრებოდა, მაშინ იესუ ქრისტემ ნიკოდიმოსს უთხრა, რომ მხოლოდ ის შევაო ცათა სასუფეველში, ვინც კვლავ იშვება წყლისაგან და სულისა (იოანე 3:5). ნათლისღების ასეთი შინაარსის ბუნებრივობა ბრწყინვალედ ახსნა წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველმა, რომელმაც თქვა: "რადგან ორი ბუნებისგან შევდგებით, ანუ სულისა და ხორცისგან, ხილული და უხილავი ბუნებისგან, განწმენდაც ორგვარია - წყლითა და სულით. ერთი მიიღება ხილულად, სხეულებრივად, ხოლო მეორე ამავდროულად აღსრულდება უხილავად; ერთი არის სიმბოლური (იგულისხმება წყლით აღსრულებული მხარე - არქიეპ. პ.), მეორე კი ჭეშმარიტი, რომელიც განწმენდს ჩვენი ბუნების სიღრმეებსაც" (Григоргй Богослов. Слово 40 на св. крещение. Curs. Complet. Patrol. Ser. Graec. Tom. XX XVI, col. 308; в русск. · пep. Твор. Григ. Богосл. Т. III, стр. 277 (ციტ. იქვე. გვ. 4).

"როგორც მღვდელმოქმედება, რომელიც შედგება ორი ელემენტისგან, ხილულისა და უხილავისგან და საკმაოდ ვრცელია თავისი შედეგებით მის მიმღებთათვის, ნათლისღებასაც მამები იხსენიებენ არა მარტო ამ სახელწოდებით, არამედ მრავალი სხვა სახელწოდებითაც. მათგან ერთნი მიუთითებენ ნათლისღების უხილავ მოქმედებაზე, როგორიცაა: "აღორძინება", "მეორე შობა" (ტერტულიანე, იუსტინე მოწამე, გრიგოლ ნოსელი), "სულის მეორედშობა", (კირილე იერუსალიმელი) "სულიერი შობა", "განათლება" (იოანე ოქროპირი), "ცხოვნება" (გრიგოლ ნაზიანზელი), "სარწმუნოების ნიშანი" (ტერტულიანე), "ბეჭედი" (გრიგოლ ნაზიანზელი), "სულის ბეჭედი" (ოქროპირი), "მადლისმიერი ნიჭი" (კლიმენტ ალექსანდრიელი),  "განწმენდა" (გრიგოლ ნოსელი) და სხვა"» (ციტ. იქვე).

"სხვა სახელწოდებები საიდუმლოს უფრო ხილულ მხარეზე მიანიშნებენ. ასეთია, მაგალითად, "საბანელი" ან "ემბაზი", "წმიდა წყარო" ან უბრალოდ "წყალი" და მრავალი სხვა.

ხოლო ზოგიერთი სახელწოდება ხილულზეც მიანიშებს და უხილავზეც. ასე მაგალითად, ეკლესიის მამათა და მოძღვართა თხზულებებში ვხვდებით ასეთ სახელწოდებებს: "მაცხოვნებელი ემბაზი", "ემბაზი" ან "მეორედ შობის საბანელი" (ტიმ. 3:5), "საიდუმლო ემბაზი", "ემბაზი სინანულისა და შემეცნებისა", "წყარო საუკუნო სიცოცხლისა", "წყლის საიდუმლო" და სხვა.

გვხვდება მრავალი სხვა სახელწოდებაც. წმ. იოანე ოქროპირი პირდაპირ ამბობს: "ამ განწმენდას (ნათლისღებას) არა ერთი, არამედ მრავალი და განსხვავებული სახელწოდებები გააჩნია: იწოდება ის მეორედ შობის საბანელად... განათლებად... ნათლისღებად... დამარხვად... წინადაცვეთად... ჯვრად... შეიძლებოდა კიდევ მრავალი სხვა სახელწოდების მითითებაც" (იქვე. გვ. 5- 6).

"წმ. ბასილი დიდი უკვე ჩამოთვლილი სახელწოდებების გარდა ნათლისღებას კიდევ უწოდებს: ტყვეთა გამოსყიდვას, ვალების მიტევებას, ცოდვის სიკვდილს, სულის მეორედშობას, ნათელ სამოსს, ხელუხლებელ ბეჭედს, ზეცად ამყვანებელ კიბეს, სასუფევლის განმზადებას, მიშვილების მინიჭებას" (Твор. св. Отцов. Т. IV. М.  1855 г. стр. 283) (იქვე. გვ. 6).

"ნათლისღების ეს ნიჭი, - ამბობს წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი, - ისევე როგორც მისი მომნიჭებელი ქრისტე, სხვადასხვა სახელით იწოდება; და ეს ხდება ან იმიტომ, რომ ის ძალზედ სასიამოვნოა ჩვენთვის, ან კიდევ იმიტომ, რომ სახელთა მრავალფეროვნება მისგან ბოძებულ ნიჭთა მრავალფეროვნებისგან აღმოცენდა..." (იქვე. გვ. 6). "ჩვენ მას ვუწოდებთ ნიჭს, მადლს, ნათლისღებას, ცხებას, განათლებას, უხრწნელების სამოსს, განახლების საბანელს, ბეჭედს, და ყველაფერ იმას, რაც ჩვენთვის პატივდებულია. ვუწოდებთ ნიჭს, რომელიც იმათ ეძლევა, ვინც ვერაფერს შეჰმატებს მას; "მადლს", როგორც ბოძებულს მათდამი, რომლებიც ჯერაც მევალენი არიან; ნათლისღებას იმიტომ, რომ წყალში შთაიფლვება ცოდვა; ცხებად იმიტომ, რომ ის არის სამღვდლო და სამეუფო, რადგან იცხებდნენ მეფენიც და მღვდელნიც; განათლებად, როგორც ნათელმოსილება; სამოსად, როგორც საფარველი სირცხვილისა; ბანვად (აბანოდ), როგორც განბანვა ცოდვის ჭუჭყისგან; ბეჭდად, როგორც დაცვა და ნიში უფლებისა. ამ ნიჭისთვის ხარობს ზეცა; მას ადიდებენ ანგელოზნი, რომლებიც ნათლითაც მონათესავენი არიან მისა; ის არის ზეციური ნეტარების სახე; მას ველტვით და მას ვუგალობთ, თუმცა არა ისე, როგორც ეკადრება" (სიტყვა 40-ე. ნათლისღებისთვის) (Слово 40. На святое крещение. lt https://azbyka.ru/otechnik/Grigorij_Bogoslov/slovo/40).

წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის მიერ ჩამოთვლილ ამ სახელწოდებათაგან ყურადღებას იპყრობს ეპითეტი "საცხებელი წყალი", ანუ "ცხება". ბუნებრივია, რომ "ცხებაში" ან "საცხებელ" წყალში შთაფლვა პირდაპირი აზრით წარმოუდგენელია, რადგან თვით ცნება ცხებისა არ გულისხმობს შთაფლვას, ის ადამიანის წასმით, მისხურებით, თავზე გადმოღვრით ებოძება. ასე ეძლეოდათ კურთხევა ძველაღთქმისეულ მეფეთ და მღვდელმთავართ, როდესაც მათ თავზე ნაკურთხი ზეთი ეღვრებოდათ.

ბიბლიაში სცხებდნენ არა მარტო ადამიანებს, არამედ იმ საგნებსაც, რომლებიც დაკავშირებული იყო ღმრთის თაყვანისცემასთან, ღვთისმსახურებასთან. მაგალითად, მამათმთავარმა იაკობმა სცხო ქვას ბეთილში (დაბ.28:18; 35:14). ზეთით იცხებოდა კარავი, მისი ჭურჭელი, გამოცხადების კიდობანი და საკურთხეველი (გამ. 29:36; 30:26; 40:9; ლევ. 8:10) (Православная энциклопедия под редакцией патриарха московского и всея руси Кирилла. http://www.pravenc.ru/text/189733.html).

"და მოიღო მოსე ზეთისა მისგან საცხებელისა და აპკურა მათ და საკურთხეველსა მას შჳდგზის და სცხო საკურთხეველსა მას და განწმიდა იგი და ყოველივე ჭურჭერი მისი, და ენბაზი იგი და ხარისხნი მისნი, და განწმიდა იგი და სცხო კარავსა მას და ყოველსა მას, რაჲცა იყო მას შინა და განწმიდა იგი" (ლევ. 8:10-11).

"ზეთით კურთხევა, - ნათქვამია პროტ. გ. დიაჩენკოს (1850-1903) "სრულ საეკლესიო-სლავურ ლექსიკონში", - ნიშნავდა სულიწმიდის მადლის განმწმენდელ მოქმედებას (დღეს ეს მოქმედება სწორედ ნაკურთხი აიაზმის პკურებით აღესრულება, როდესაც ვაკურთხებთ საცხოვრებელ სახლსა და სხვადასხვა საგნებს, ასევე თვით მორწმუნეთაც -  არქიეპ. პ.). იგივე მნიშვნელობა ჰქონდა მსხვერპლის შეწირვას და სისხლით პკურებას" (ლევ. 8:15) (Прот. Г. Дьяченко. Полный церковно-славянский словарь. Изд. "Отчий дом". Москва. 2006. стр. 453).

ამგვარად, სრულიად ნათელია, რომ თუ ნათლისღების საიდუმლოს ეწოდება "ცხება" ან "საცხებელი", ან კიდევ "საპკურებელი წყალი", ის წყალდასხმით ნათლობაზე კი არ მიანიშნებს, არამედ იმ სულიერ, დაფარულ მოქმედებაზე, რაც ნათლისღების საიდუმლოში სულიწმიდის მადლის გარდამოსვლით აღსრულდება. უფრო სწორად ის სულიწმიდის მადლის მონიჭებას, მის "გარდამოსხმას", "გარდამოღვრას" აღნიშნავს.

აღსანიშნავია ისიც, რომ წმიდა მამების (იოანე ოქროპირი, გრიგოლ ღვთისმეტყველი და სხვები) სწავლებით ნათლისღება, მათ მიერ დასახელებული სახელწოდებების გარდა, სხვა უამრავი ეპითეტითაც იწოდება, რომელთა შორისაც უდავოდ არის "საპკურებელი წყალიც" და მას ისეთივე აზრი და შინაარსი ახლავს, რაც "ცხებას" ან საცხებელ" წყალს, რომელზეც წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი გვამცნობს და მიანიშნებს მადლის გარდამოსვლას მონათლულ ადამიანზე და არა ნათლისღების წყალდასხმით ან წყალპკურებით ფორმას.

და ბოლოს, უნდა აღინიშნოს, რომ ე. ჭელიძის სწავლება ტერმინ "შთაფლვის" სულიერი გაგების შესახებ ძალზედ უახლოვდება ძველი გნოსტიკოსების "სულიერ" სწავლებებს, რომელთა მიხედვითაც საიდუმლო არ უნდა შესრულებულიყო ხილული სახით, ამიტომაც, ნათლისღებას ხილული ფორმით, ანუ წყლით არ ასრულებდნენ. ასეთები იყვნენ ასკოდრუტები (თეოდორიტე, Haeret. fabul., lib. сар. X), მარკიონიტები (ირინეოსი. Contra Haeres. Lib. I , cap. XXI, n. 1— 2. Curs. Compl. Patrol. Ser. Graec. Tom. VII, col. 657-660. რუს. თარგმ. Преображ. Μ. 1871, стр. 81 - 89). ამათ გარდა, წყლით ნათლისღებას სხვადასხვა მიზეზებით უარყოფდნენ ასევე არქონტიანელები (ეპიფანე. Haeres. XL», de Archonticis. Cursus Compl. Patrol. ser. Graec. Tom. X L I . col. 680; въ русск. пер. «Твор.» гл. I I, Μ. 1864 г., стр. 111), სელევკიანელები, ერმინიანელები, მანიქეველები და სხვები. (პროფ. ალმაზოვის დასახ. შრ. გვ. 244).

შეიძლება აქ გვითხრან, რომ ე. ჭელიძე სულაც არ უარყოფს წყლის მასალას ნათლისღების საიდუმლოში და არც გარეგნულ ფორმას (დასხმა-პკურებას), უბრალოდ, ის ტერმინ "შთაფლვას" მიიჩნევს სიმბოლურ ტერმინად და მნიშვნელობას არ ანიჭებს, ნათლობა შთაფლვით შესრულდება თუ დასხმით. მაგრამ საქმეც ის არის, რომ ძველი გნოსტიკოსები სწორედ თავიანთი "სულიერ-სიმბოლური" სწავლებებიდან გამომდინარე მიდიოდნენ იმგვარ დასკვნებთან, რომლის შედეგადაც საიდუმლოში უკვე წყალს აღარ იყენებდნენ.

შთაფლვითი ნათლობიდან ნათლისღების საიდუმლოს ფორმობრივი დაკნინება წყალპკურებამდე, როდესაც ამგვარი ცვლილების იდეად დევს სწავლება "შთაფლვის" სიმბოლურობის შესახებ, შესაძლებლობას იძლევა, გაჩნდეს ისეთი სწავლებაც, რომელსაც ჰაერში ნათლობას, ანუ "აერობაპტიზმას" უწოდებენ და რომელიც უკვე წყლის მიპკურებითაც კი არ სრულდება, არამედ ჰაერში სამჯერ აწევით, მამის, ძის და სულიწმიდის სახელზე (რაც ზემოთ უკვე არაერთხელ ვახსენეთ). ასე რომ, ტერმინ "შთაფლვის" ("ბაპტისმა") სიმბოლური გაგების ე. ჭელიძისეულ თეორიას მივყავართ ნათლისღების საიდუმლოს სრულ გაუქმებამდე, როდესაც ადამიანები წყალში შთაფლვის საჭიროებას ვერ ხედავენ და ნათლობის საიდუმლოს აღსასრულებლად ერთი-ორი წვეთის მიპკურებასაც საკმარისად მიიჩნევენ. აქედან ნათლისღების საიდუმლოში წყლის, როგორც საიდუმლოს მასალის, სრულ ამოღებამდე ერთი ნაბიჯიღა რჩება და დღეისთვის უკვე ეს ნაბიჯიც იდგმება.

აი ასე, მართლმადიდებლური სწავლების საფარველქვეშ ბრუნდება უძველესი გნოსტიკური სწავლებები, რომელთა მსგავსს დღეს ოფიციალური საპატრიარქოს ღვთისმეტყველების კათედრის დეკანი და პატროლოგი, პროფ. ე. ჭელიძეც ქადაგებს.

საგულისხმოა აღინიშნოს, რომ წყლის დასხმის პრაქტიკას (არა იშვიათ ან საგანგებო შემთხვევაში, არამედ როგორც საეკლესიო-პრაქტიკულ ნორმას) სწორედ გნოსტიკოსები მისდევდნენ, როგორც ამას აღნიშნავს ირინეოს ლიონელი თავის წიგნში "მწვალებლობათა წინააღმდეგ". "... სხვები ამბობენ (იგულისხმებიან მწვალებლები - არქიეპ. პ.), რომ ზედმეტია წყალზე გასვლა, არამედ შეურევენ ერთმანეთს წყალსა და ზეთს, ზემოთნახსენები სიტყვების მსგავსი წარმოთქმით (იგულისხმება მწვალებლური ფორმულირება - არქიეპ. პ.), გადმოასხამენ მოსანათლავის თავზე და ამას გამოსყიდვად მიიჩნევენ" (Св. Ириней Лионсткий. Творения. Пять книг обличения и опровержения лжеименного знания. Кн. I. Гл. XXI. § 4. изд. Паломник. 1996 г. стр. 83).

ამრიგად, საპკურებელ წყალთან დაკავშირებით შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ეს არის ნათლისღების ერთ-ერთი სახელწოდება, ეპითეტი, რომელიც მას, როგორც საიდუმლოს, წყალთან შეერთებული მადლის გამო ეწოდა. ნათლისღების საიდუმლო სწორედ სანათლავ ემბაზში აიაზმის, ანუ წყლის კურთხევის წეს- განგებით იწყება. სწორედ აიაზმას უწოდებს ეკლესია მადლმოსილ, საცხებ და საპკურელ წყალს და, თუ სხვა შემთხვევებში მისით საგნებისა და თვით ადამიანების პკურება აღესრულება წმიდა სამების სახელით ან ფორმულით: "მადლი სულისა წმიდისა", ნათლისღების საიდუმლოში ამ საპკურებელ წყალში, ანუ აიაზმაში მოსანათლავის შთაფლვით აღესრულება დასაბამიერი და პირადი ცოდვებისგან ადამიანის სრული განწმენდა და მისი ხელახალი აღმოშობა (იოანე 3:5) სულიერი ცხოვრებისთვის.


გაგრძელება იქნება,