აპოლოგეტიკა - მართლმადიდებლობის აპოლოგია II_2 - oldorthodox

არქიეპისკოპოსი პავლე

მართლმადიდებლობის აპოლოგია

საღვთისმეტყველო დიალოგი ალმანახ "ივერიის გაბრწყინებასთან" (დიალოგი II)

რომის პაპი იოანე-პავლე II და კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბართლომეოსი

შინაარსი


თავი II

მწვალებლური ეკლესიოლოგია

5. გალათინებული „მართლმადიდებლები“ და ჩამოწერილი კატეხიზმოები

კითხვა: რით არის გამოწვეული ნიკონიანური ეკლესიის გალათინება და რას წერენ თვით ნიკონიანელი რეფორმატორები მათ ეკლესიაში ლათინიზმების შემოჭრისა და მართლმადიდებლურ სწავლებათა პაპისტური სწავლებებით შეცვლის შესახებ?

პასუხი: ნიკონიანელ ღვთისმეტყველთაგან მეტნაკლებად უფრო კეთილსინდისიერები დაუფარავად აღიარებენ ახალმოწესეობრივ ეკლესიაზე ლათინური მწვალებლობის ზეგავლენას. ერთ-ერთი ავტორის აღიარებით "მართლმადიდებლები (ე.ი. ნიკონიანელი რეფორმატორები – ეპ. პ.) მიუწვნენ ლათინობას, დაუახლოვდნენ მათ და თანდათანობით, შეუმჩნევლად მოექცნენ კიდეც მათი ზეგავლენის ქვეშ" (И. Чистович. Очерки истории зап. русс. церкви. Часть 2, стр. 349. ციტ. Ф. Мельников. Блуждающее богословие. М. стр. 11).

"მისიონერული მიმოხილვის" რედაქტორის გ. სკვორცოვის აღიარებით "ჩვენი ღვთისმეტყველება გაჟღენთილია დასავლური საწყისებით, ცხოვრების მრავალი მხარე კი ქრისტეანობისგან გაუცხოებულია" ("Записки религиозно-философских собраний", стр. 87 ციტ. იქვე).

"ჩვენი ღვთისმეტყველება ხომ ასწლეულების მანძილზე ლათინობის ტყეობაში იყო; როგორი მუშაობა და ძალისხმევა გვმართებს იმისთვის, რათა დავიხსნათ რომს ჩახუტებული ჩვენი ღვთისმეტყველება, რამეთუ სწორედაც რომ ტყვეობაა ეს ჩახუტება და არა სიყვარული" – ნათქვამია ეპისკოპოსის ევდოკიმეს წიგნში: "На заре духовной жизни" (ციტ. იქვე. გვ. 3).

"ჩვენ დაგვავიწყდა, - გულახდილად აღიარებს გაბატონებული ეკლესიის ერთ-ერთი გამოჩენილი მღვდელმთავარი, ხარკოვის მთავარეპისკოპოსი ამბროსი, - რომ უნდა ვიყოთ არა მხოლოდ ქრისტეანი ერი, არამედ მართლმადიდებელიც... პეტრემდელმა (იგულისხმება იმპ. პეტრე I – არქიეპ. პ.) ჩვენმა წინაპრებმა პაპის თავდასხმების და კათოლიციზმის მონობისგან კი გვიხსნეს, მაგრამ პეტრეს შემდეგ პროტესტანტიზმისგანაც კი ვერ დავიცავით თავი..." (Еп. Амвросий. О причинах отчуждения от церкви лбразованного общества, стр.30. ციტ. იქვე).

აკადემიური ჟურნალი "Богословский вестник" წერდა: „დღეისთვის ჩვენ გვყვანან ღვთისმეტყველები, მათ შორის იერარქიული ხარისხის მატარებლებიც კი, რომლებიც აზროვნებითა და საფუარის მიხედვით მეტად ახლოს არიან პაპის უერთგულეს მსახურებთან. უკანასკნელ ათწლეულებში სასკოლო და საეკლესიო-ადმინისტრაციულ ცხოვრებაში, კათოლიკური საფუარი გამოვლინდა თავისი ყველაზე მახინჯი სახით...“ ("Церковный вестник", 1907 г. № 27. ციტ. იქვე. გვ. 1, 2).

იმისთვის, რათა გვეჩვენებინა, რამდენად დაცილებულია მართლმადიდებლობას და ობიექტურ მეცნიერულ კვლევას ნიკონიანური მეცნიერება და თეოლოგია, მრავალი სხვა მაგალითის მოტანაც შეგვეძლო, რომელთაგან განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს პეტერბურგის სასულიერო აკადემიის პროფესორის ნ.კ. ნიკოლსკის აღშფოთებული გამონათქვამი: "ჩვენ (ე.ი. პროფესორებს – ეპ. პ.) გვაიძულებდნენ, გვეთქვა (მეცნიერების სფეროში) არა ის, რაც, ჩვენი აზრით, არის ჭეშმარიტება ან ისტორიული ფაქტის შესაბამისი და რაშიც ღრმად ვართ დარწმუნებული, არამედ ის, რაც ამ გარდამავალი წუთისოფლისა და ვიწრო, შეზღუდული გონებისთვის არის მიზანშეწონილი... თუკი თავს იმის უფლებას მივცემთ, რომ მიტროპოლიტ ფილარეტის (დროზდოვის – არქიეპ. პ.) ან მაკარის (ბულგაკოვის – არქიეპ. პ.) სახელმძღვანელოებისგან მცირედ განსხვავებული რელიგიური შეხედულებები გვქონდეს, იმწამსვე (საკუთარ თვალშიაც კი) ვოლტერიანელებად, ერეტიკოსებად, პროტესტანტებად და ნიჰილისტებად გარდავიქცევით" ("К вопросу о церковной реформе". "Христианское чтение". 1906 г., стр. 190, 191, 200).

კითხვა: ოპონენტები "ივერიის გაბრწყინებიდან“" ეკლესიის ზოგიერთი პრაქტიკული საკითხის გასამართლებლად იმოწმებენ ისეთ სიმბოლურ წიგნებს, როგორებიცაა, პირველი: "აღმოსავლეთის კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის სარწმუნოების მართლმადიდებლური აღსარება", რომელიც, როგორც ოპონენტები ირწმუნებიან, თურმე დამტკიცებული ყოფილა ჯერ კიევში 1640 წელს, ხოლო შემდეგ იასიში 1643 წელს. და მეორე: "XVII-XIX სს. აღმოსავლეთის მართლმადიდებელ იერარქთა დოგმატური ეპისტოლე მართლმადიდებლური სარწმუნოების შესახებ" ("ივ. გაბრწყ". # 1 (40) 2001 წ. გვ. 4. სქოლიო). რა შეიძლება ითქვას ამ წყაროებზე?

პასუხი: ეპისკოპატისა და ეკლესიის ურთიერთმიმართების მწვალებლური სწავლების გარდა ლათინიზმის ზეგავლენა ახალმოწესეთა გაბატონებულ ნიკონიანურ-"მართლმადიდებლურ"ეკლესიაზე აშკარად გამოიხატა რეფორმატორული „მართლმადიდებლობის“ დოგმატურ ღვთისმეტყველებასა და საეკლესიო პრაქტიკაში აშკარად მწვალებლური საეკლესიო საიდუმლოებების დანერგვით.

გაბატონებული ეკლესიის ცნობილ და ავტორიტეტულ ღვთისმეტყველთა აღიარებით, სიმბოლური სახელმძღვანელოები და ლიტურგიკა გაჟღენთილია ლათინური და სხვა მწვალებლობებით.

გაბატონებულ ეკლესიაში ერთ-ერთ აღიარებულ სიმბოლურ სახელმძღვანელოს წარმოადგენს მიტროპოლიტ პეტრე მოგილას მიერ შედგენილი და ბერძნული ეკლესიის მიერ მიღებული წიგნი სახელწოდებით: "მართლმადიდებლური სარწმუნოების აღსარება", რომელიც "ლათინური ზეგავლენის ნიშნებს ატარებს" (И. Чистович. Очерки зап.-русск. церкви, ч. 2, стр. 349. ციტ. იქვე, გვ. 11).

გაბატონებული ეკლესიის მკვლევარის, მღვდელმონაზონ ტარასის კრიტიკული გამოცემის თანახმად "ამ წიგნში ე.წ. "კათოლიკური" ეკლესიის სულისკვეთებით არის გადმოცემული სწავლება ქრისტეს შესახებ; ლათინური მწვალებლობითვეა აღბეჭდილი გამოსყიდვის დოგმატიც.

პეტრე მოგილას "მართლმადიდებლურ აღმსარებლობაში" საეკლესიო იერარქიას ენიჭება ისეთი მნიშვნელობა, როგორიც მიითვისა რომაულ-კათოლიკურმა მღვდელმთავრობამ" (და რომლის შესახებ ზემოთ უკვე გვქონდა საუბარი – არქიეპ. პ.).

მღვდელმონაზონ ტარასის აზრით, „მართლმადიდებლურ სარწმუნოების აღსარებაში“ არცთუ მთლად მართლმადიდებლურად არის გადმოცემული სწავლება შვიდი საეკლესიო საიდუმლოს შესახებ.

ჟურნალ "მართლმადიდებლურ მეგზურში" ("Православный путеводитель") ვორონეჟის სასულიერო სემინარიის მასწავლებელი პ. ნიკოლსკი წერდა, რომ პეტრე მოგილას ეს ნაშრომი უდიდესი ავტორიტეტით სარგებლობს სკოლარულ ღვთისმეტყველთა თვალში სახელმძღვანელოს სტატუსით; პ. ნიკოლსკი ამტკიცებს, რომ ლათინური ღვთისმეტყველების საფუარითაა გაჟღენთილი არა მარტო პეტრე მოგილას წიგნი, არამედ ამ ნაშრომის სულისკვეთებით შედგენილი სხვა სახელმძღვანელოებიც – ("Правосл. путеводитель. 1903 г., Декабрь, стр. 719).

გაბატონებულ ეკლესიაში არანაკლები ავტორიტეტით სარგებლობს "აღმოსავლელ პატრიარქთა ეპისტოლეც", რომელიც, პეტრე მოგილას წიგნის მსგავსად, საძირკვლად დაედო ახალი რუსული ეკლესიის ღვთისმეტყველებას. ცნობილი დოგმატისტის, მიტრ. მაკარის (ბულგაკოვის) თქმით, "მართლმადიდებლური ეკლესიის" ეს სიმბოლური სწავლება შედგენილი იქნა იერუსალემის კრებაზე 1672 წელს, ის შევიდა "აღმოსავლეთის კათოლიკე ეკლესიის პატრიარქთა ეპისტოლეში მართლმადიდებლური სარწმუნოების შესახებ" (Введение в православное богословие; изд. 1884 г., стр. 413, 416).

ამ ეპისტოლეს ბერძნულ დედანში, როგორც ამტკიცებენ გაბატონებული ეკლესიის მკვლევარები და ღვთისმეტყველნი - მღვდელი ა. ჩელცოვი და პროფ. ა. პ. ლოპუხინი, - აღმოსავლელი იერარქები „ყველგან ვერ დგანან მტკიცე, მართლმადიდებლურ ნიადაგზე და საუბრობენ ლათინურ ტონში", კერძოდ: სწავლებაში ევქარისტიის შესახებ, მღვდლობის საიდუმლოს შესახებ, წმიდა წერილის წიგნთა კანონის შესახებ.

რუსულ თარგმანში დიდი მონდომებით გაუსწორებიათ ყველა ის პუნქტი, რომლიდანაც ლათინობა გამოსჭვივის. მიუხედავად ამისა, ასეთი სახითაც კი, როგორც "მისიონერული მიმოხილვის" რედაქტორი ნიკიტა გრინიანკინი ამტკიცებს, მიტრ. მაკარის "დოგმატური ღვთისმეტყველების" დარად, "აკადემიური კრიტიკის შენიშვნებისგან თავისუფალი ვერ არის" ("Миссионерское обозрение"1903 г., № 8, стр. 116. ციტ. Ф. Е. Мельников. Блуждающее богословие, стр. 11, 17).

გარდა ამისა, ოფიციალური ეკლესიის მესვეურები აცხადებენ, რომ "მიტრ. ფილარეტის კატეხიზმოც სავსეა ლათინური ცთომილებებით" ("Церковные ведомости", 1906 г., № 48, стр. 68).

უფრო, მეტიც, პროფ. ი.ვ. პოპოვის თქმით, გაბატონებულ ეკლესიას "დღემდე არა აქვს ერთი აზრი ეკლესიის არსზე" და "დადგენილი, ზუსტად განსაზღვრული და ყველასთვის სავალდებულო ცნება მართლმადიდებლობის შესახებ" (იქვე.).

იგივეს გვამცნობენ ოპონენტთა მიერ ავტორიტეტულად მიჩნეულ წიგნებზე რუსეთში გაბატონებული ნიკონიანური ეკლესიის სასულიერო პირები - "არქიმანდრიტები" ალიმპი და ისაია. მათგანვე გამოცემულ დოგმატური ღვთისმეტყველების სახელმძღვანელო წიგნში, ისინი დაუფარავად აღიარებენ, რომ მათი ეკლესიის სიმბოლური წიგნები დაწერილია ლათინური მწვალებლობის ზეგავლენით და აღსავსეა ცთომილებებით.

"სხვაგვარად მორწმუნეთა (Sic!) სამყაროსთან შეტაკების შედეგად, - წერენ ეს ავტორები, - იმ დროისთვის უკვე ლათინური სქოლასტიკის ზეგავლენის ქვეშ მყოფი მართლმადიდებლური (იგულისხმეთ ნიკონიანური – არქიეპ. პ.) ღვთისმეტყველება, არქიეპისკოპოს ვასილის (კრივოშეინი) სიტყვებით: "აღიჭურვა დასავლური სქოლასტიკური საღვთისმეტყველო იარაღით... რამაც თავის მხრივ გამოიწვია ის, რომ მართლმადიდებლური (ანუ ნიკონიანური – არქიეპ. პ.) ღვთისმეტყველება აღმოჩნდა არა მხოლოდ ახალ და მისთვის უცხო საღვთისმეტყველო ტერმინთა სახიფათო ზეგავლენის ქვეშ, არამედ უცხო თეოლოგიურ და სულიერ იდეათა ზეგავლენის ქვეშაც"" (Архиеп. Василий Кривошейн. Символические тексты в православной церкви. Б. Т. М., 1968. Сб. 4, стр. 18. Цит. Архимандрит Алипий, Архимандрит Исаия. "Догматическое богословие". Курс лекции. Св. Троицкая Сергиева Лавра. 1997 г., стр. 272 . გვ. 6).

"ყოველივე ამან, - წერენ ხსენებული ავტორები, - ასახვა ჰპოვა იმ სიმბოლურ წიგნებში, რომლებიც ვრცელდებოდნენ რუსულ მართლმადიდებლურ (ნიკონიანურ – არქიეპ. პ.) ეკლესიაში. ჩვენთან საკმაოდ ცნობილია ორი სიმბოლური წიგნი, - აგრძელებენ ისინი – პირველი ამათგან, სახელწოდებით: "აღმოსავლეთის საყოველთაო და სამოციქულო ეკლესიის მართლმადიდებლური აღსარება", შედგენილია კიევის მიტროპოლიტის პეტრეს (მოგილა) მიერ. ის დაწერილია 1638 წელს კონსტანტინოპოლის კრებაზე კონსტანტინოპოლის ყოფილი პატრიარქის კირილე ლუკარისისა და მისი "აღმსარებლობის" დაგმობის შემდეგ (რომელიც დაწერილი იყო კალვინისტური სულისკვეთებით).

1640 წელს მიტროპოლიტმა პეტრემ კიევში საეკლესიო კრებას განსახილველად წარუდგინა თავისი "აღმსარებლობა". უთანხმოებებიც აქედანვე დაიწყო. კერძოდ, (მოგილას ედავებოდნენ – არქიეპ. პ.) გარდაცვლილ სულთა საიქიო მდგომარეობის, სულთა წარმოშობისა და წმიდა ძღვენის შეცვალების დროის საკითხებზე.

1642 წელს ეს "აღმსარებლობა" გააკრიტიკეს ქალაქ იასას სამღვდელმთავრო შეკრებაზე. კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ეგზარქოსი მელეტი სერიტი წინადადებით შემოვიდა, შეეტანათ წიგნში მნიშვნელოვანი შესწორებები. მიტროპოლიტმა პეტრემ 1645 წელს გამოსცა "მცირე კატეხიზმო", რომელშიაც სერიტის ყველა შენიშვნა არ გაითვალისწინა. (იქვე).

"მართლმადიდებლური აღმსარებლობა" მხოლოდ 1667 წელს დაიბეჭდა ლათინურად ჰოლანდიაში, მეორედ კი 1695 წელს ლაიპციგში. რუსულ-სლავური თარგმანი სწორედ ამ გამოცემიდან გაკეთდა და 1696 წელს პატრიარქ ადრიანეს კურთხევით დაიბეჭდა მოსკოვში.

"შეუძლებელია იმაში ეჭვის შეტანა, - წერს დეკანოზი გრიგოლ ფლოროვსკი, - რომ "აღმსარებლობა" შედგენილია ლათინური წიგნებისა და სქემების მიხედვით... ის წარმოადგენს მხოლოდ ლათინურ მასალასა და თხრობას მისადაგებულ, ანუ ლათინურ სწავლებასთან "ადაპტირებულ" წიგნს" (იქვე. გვ. 273).

რატომღაც სწორედ ამ ლათინური სულისკვეთებით დაწერილ წიგნს გვისახავენ ავტორიტეტად ჩვენი ოპონენტები მაშინ, როდესაც ის ავტორიტეტული არ არის თვით ნიკონიანელ რეფორმატორთათვისაც კი.
ასე რომ, როგორც თვით ნიკონიანელ ღვთისმეტყველთა ნაშრომიდან ირკვევა, ოპონენტთა ცნობა იმის თაობაზე, თითქოს პეტრე მოგილას ხსენებული წიგნი კიევის 1640 და იასსას 1642 წლის კრებებს დაემტკიცებინოთ, რბილად რომ ვთქვათ, არ შეესაბამება სინამდვილეს.

რაც შეეხება მეორე სიმბოლურ წიგნს სახელწოდებით: "XVIII-XIX სს. აღმოსავლეთის კათოლიკე ეკლესიის პატრიარქთა დოგმატური ეპისტოლე მართლმადიდებლური სარწმუნოების შესახებ", ხსენებული ავტორები, ნიკონიანელი "არქიმანდრიტები" ალიმპი და ესაია, აღნიშნავენ, რომ "ის შედგენილი იყო იერუსალემის პატრიარქის დოსითეოზის მიერ იმავე კირილე ლუკარისის წინააღმდეგ".

ეს ეპისტოლე მოიწონა იერუსალემის 1672 წლის სამღვდელმთავრო კრებამ. უფრო დიდი აღიარება მან მიიღო 1725 წელს, როდესაც კონსტანტინოპოლის კრებაზე იგი კვლავ მოიწონა ოთხმა აღმოსავლელმა პატრიარქმა და, როგორც მართლმადიდებლური სარწმუნოების გარდამოცემა, რუსეთის გავლით გაეგზავნა დიდი ბრიტანეთის ქრისტეანებს. 1838 წელს ის გამოიცა რუსულ ენაზეც.

"თავისი შინაარსით "ეპისტოლე" მთლიანობაში მართლმადიდებლურია, მაგრამ თხრობის ფორმასა და მრავალი კერძო საკითხის გადმოცემაში ლათინურ ხასიათს ატარებს.

მაგალითად, ის ასწავლის მადლის სამი სახეობის, წმ. ძღვენის "გარდაქმნის", ეკლესიის ზეციურ და მებრძოლ ეკლესიებად გაყოფის, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისადმი "ზემონური" თაყვანისცემის შესახებ, მცნებებს განყოფს სახარებისეულ და საეკლესიო კატეგორიებად, ერისკაცებს უკრძალავს წმ. წერილის კითხვას" (Архиеп. Василий Кривошейн. цит. соч. стр. 23, 24. Архим. Алипий, Архим. Исаия. "Догматическое богословие"... М. 1887, стр. 274).

როგორც იტყვიან, კომენტარი ზედმეტია!

ჩვენი მხრიდან შეგვიძლია დავამატოთ, რომ ნიკონის რეფორმის შემდგომი პატრიარქების და ახალმოწესეობრივ-რეფორმატორული ეკლესიების კრებების მიერ დამტკიცებული სიმბოლური წიგნები ჩვენთვის, ძველმართლმადიდებლებისთვის, არანაირ ავტორიტეტს არ წარმოადგენენ, რადგან რეფორმატორი პატრიარქები ამტკიცებდნენ იმ სიახლეებს და მწვალებლობებს, რომლებსაც თანამოაზრე პატრიარქებისა და ხელისუფლების დახმარებით ამკვიდრებდნენ როგორც თავიანთ ქვეყნებში, ასევე სხვა ეკლესიებში.

„ამგვარად, - ხსენებულ „არქიმანდრიტთა“ სიტყვებით რომ ვთქვათ, - სარწმუნოების ამ ორ, ზემოთხსენებული გადმოცემას, შეუძლებელია ჰქოდეთ ზოგადსაეკლესიო მნიშვნელობა. ისინი, დოგმატური ხასიათის ისტორიულ ძეგლებს უნდა განვაკუთვნოთ“ (იქვე. გვ. 274).

რამდენად სასარგებლოა ამ ცთომილი და „ჩამოწერილი“ წიგნებით აპელირება აწ მკითხველმა განსაჯოს.

6. ცრუ "ნათლისღება"

შეკითხვა: კიდევ რაში ადანაშაულებენ ჩვენს, წმიდა, ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიას "ივერიის გაბრწყინების" რედკოლეგიის წევრები?

პასუხი: ისინი არწმუნებენ თავიანთ მკითხველს თითქოსდა "უსაფუძვლოა "სტაროვერთა" მიერ წაყენებული ძირითადი ბრალდებები". "ივერიის გაბრწყინების" რედაქტორი ცდილობს, დაამტკიცოს, რომ მათ ეკლესიას:

არ შეუცვლია სარწმუნოების სიმბოლო;

რომ სამი თითით პირჯვრის გამოსახვა, რაც მათ ეკლესიაში ტრადიციად დამკვიდრდა, არის მართლმადიდებლური და არა მწვალებლური ჩვეულება; და

რომ დასხმითი ნათლობა, რაც მათ ეკლესიაში ხშირად აღესრულება, არ არის მწვალებლობა (შეად. "ივ. გაბრწყინება", # 1 (40) 2001 წ. გვ. 4. სვ. 1).

დავიწყოთ ნათლისღებით. არის თუ არა დასხმითი ნათლობა მწვალებლობა?

დასხმითი ნათლობა აშკარა მწვალებლობაა და თანაც ლათინური!

ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ და შესაბამისი წყაროებიც დავიმოწმეთ იმის საჩვენებლად, რომ გაბატონებული „მართლმადიდებლური“ ეკლესია გაჟღენთილია ლათინურ-პაპისტური მწვალებლობებით. წყალგადასხმითი (ანუ პკურებითი) "ნათლობა" ერთ-ერთი უმთავრესია მათ შორის.

"ნათლის-ღება არის საიდუმლო, რომელშიც მორწმუნე სხეულის წყალში სამ-გზის შთაფლვით და მოწოდებით ღვთისა მამისა და ძისა და წმიდა სულისა განიწმიდება ცოდვისგან და მეორედ იშვება სულიერ ცხოვრებისათვის" (სახელმძღვანელო მართლმადიდებლური ეკლესიის კატეხიზმოს შესასწავლად. თბილისი. 1990 წ. გვ. 63-65). "ვინც არა იშვეს წყლისაგან და სულისა ვერ შევალს სასუფეველში" (იოანე 3:5) ბრძანებს მაცხოვარი. მაშ, როგორღა ცხონდება ადამიანი, ანუ როგორღა შევა ცათა სასუფეველში, თუკი "მონათლულია" არა მართლმადიდებლური, არამედ მწვალებლური, დასხმითი წესით?

კითხვა: საიდან დასტურდება, რომ დასხმითი (ანუ პკურებითი) ნათლობა ნამდვილად მწვალებლურია, თანაც ლათინური და არამართლმადიდებლური?

პასუხი: ეს დასტურდება უამრავი წყაროთი. წმ. სიმეონ თესალონიკელი (XIV) თავისი პირველი წიგნის მე-20 თავში ჩამოთვლის ლათინთა სიახლეებს და ბრძანებს, რომ ლათინნი ნათლავენ არა სამი შთაფლვით, არამედ მისხურებით...

დიონისე მოსკოველი მიტროპოლიტი, მთელი წმ. კრებითურთ, პაპის ელჩს, ანტონის, პასუხობს, რომ... ნათლისღების საიდუმლოში ლათინები წყალს ასხურებენ (შთაფლვის ნაცვლად)... (Прот. С. Булгаков. Настольная книга священно служителя, кн. 1, стр. 24. სქოლიო).

წმ. მიტროპოლიტი ფოტი გვასწავლის: თუ რომელიმე მღვდელი არა შთაფლვით, არამედ ჭურჭლიდან წყლის თავზე გადასხმით ნათლავს, უნდა დაემხოს თავისი პატივისაგან (Послание митрополита Фотия яко крестити младенца. Рукопись 1639 г., Номоканон).

ბერძნული "პიდალიონის" დასკვნით: "ლათინური წყალპკურება... ვერ არის გამომხატველი უფლის სამდღიანი სიკვდილისა და აღდგომისა, ამიტომაც ყოველგვარი მადლმოსილებისა, განწმენდისა და ცოდვათა მიტევებისგან გაუცხოებულია იგი... ასე, რომ ლათინნი ერეტიკოსები არიან და, როგორც მოუნათლავთ, მათ არ გააჩნიათ არც სული წმიდის მადლი და არც ერთი საიდუმლოც" (Пидалион. Греческая кормчая книга. Москва 1838 г., стр. 248, 249).

"ლათინები მოუნათლავები არიან, - ვკითხულობთ იმავე "პიდალიონში", - იმიტომ, რომ ნათლისღებისას სამჯერ არ შთაფლავენ მოსანათლავს, როგორც ეს თვით მოციქულთა მიერ არის დადგენილი მართლმადიდებლურ ეკლესიაში" (იქვე).

ამიტომაც "ლათინური წყალპკურება... გაუცხოებულია ყოველგვარი მადლმოსილებისგან, რის გამოც ის არც განწმენდას იძლევა და არც ცოდვათა მიტევებას" (იქვე).

დასხმით ნათობას ლათინურ მწვალებლობად მიიჩნევდა მე-18 საუკუნის ქართული ეკლესიაც. ამ პერიოდის ქართლის კათალიკოსი ბესარიონ ორბელიშვილი ბრძანებს:

"ამგვარი ნათლისღება, როგორსაც ლათინნი აღასრულებენ – წყლის სხურებით ან მცირედი შეხებით და არა განშიშვლებულად წყლისაგან აღმოშობით – სჯულის მიხედვით, რომ როდესმე აღსრულებულიყო, აღარც უფალი უბრძანებდა (ნიკოდიმოსს – არქიეპ. პ.) "მეორედ უნდა იშვათო" (შეად. იოანე 3:5), აღარც თვითონ უფალი აღმოიშობოდა განშიშვლებულად წყლისგან და არც ნიკოდიმოსს ეტყოდა: „ვინც წყლისა და სულისაგან არ იშვება, ვერ შევა ცათა სასუფეველშიო" (იოანე 3:5) (კათალიკოსი ბესარიონ ორბელიშვილი. "გრდემლი". თ. 20).

"ვკითხოთ პაპის მოსავთ, - წერს იგივე კათალიკოსი, - რა მიზეზით ნათელსცემენ მხოლოდ მცირედი წყლის შეხებით ან სხურებით,... რის გამოც მათგან ნათელღებულთ ნათლის მინიჭების მაგიერ განუნათლავთ დაუტევებენ ბნელში" (იქვე).

"არც კი რცხვენიათ ესოდენ უწესობათა გამო და ამბობენ: "თუკი სხეულის რომელიმე ნაწილს შეეხება წყალი, მთელი სხეული განიწმიდებაო. ამას ყოველივეს საღვთო სიტყვის გარეშე ამბობენ. არავინა ჰყავთ მიწაზე ამგვარი ქცევის გამმართლებელი" (იქვე).

ჩვენს ისტორიულ წინაპართა დამოკიდებულებას ლათინთა "ნათლობისადმი" კარგად წარმოაჩენს სხვა ქართული წყაროც. კერძოდ, იოანე ბატონიშვილის (ბაგრატიონის) "ხუმარ-სწავლაში", ანუ "კალმასობაში" ლათინების შესახებ ვკითხულობთ, რომ მათ (ე.ი. პაპისტებმა – ეპ. პ) - "კანონი ჩვენისა წმიდისა ეკლესიისა გარყვნეს და შეამსუბუქეს და ნათლისღებასა შინაცა არა აღმოშობენ წყალსა შინა, არამედ თავზე ოდენ მოუსმენ წყალსა" (იოანე ბატონიშვილი. "ხუმარ სწავლა" (კალმასობა), წიგნი I, "მერანი". თბ. 1990 წ. გვ. 54).

ასე რომ, დასხმითი "ნათლობა", ეს არის "აშკარა გადახრა დაწესებული კანონიდან და ამგვარი ნათლობა არის კათოლიკური (ანუ პაპისტური – ეპ. პ.)" (იხ. "Церковные ведомости". 1903 г., стр. 50 и 1904, стр. 28, С. В. Булгаков. Настольная книга свящ. служителя, кн. 1, Москва 1993 г., стр. 24. სქოლიო).

ამიტომაც ძველმოწესეთა ბრალდება გაბატონებული ეკლესიის და „ივერიის გაბრწყინების“ მისამართით, რომ დასხმითი (პკურებითი) "ნათლობა" მწვალებლურია და ამ წესით "მონათლულები" ფაქტობრივ მოუნათლავები არიან, სრულიად სამართლიანია.

კითხვა: რამდენად სწორია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის პრაქტიკა, როდესაც ის თავიდან ნათლავს მისკენ მობრუნებულ წყალგადასხმით "მონათლულ" ქრისტეანებს?

პასუხი: წმ. მოციქულთა 47-ე კანონი განაწესებს: "თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა ხელახლა მონათლოს ჭეშმარიტად ნათელღებული ან განმეორებით არ მონათლოს ის, ვინც უღმრთოთაგან შემწიკვლულია (მათი ნათლისცემით), განიკვეთოს, როგორც ჯვრისა და საუფლო სიკვდილის მოკიცხარი და არგამრჩევი მღვდლისა ცრუმღვდლისაგან" (დიდი რჯულისკანონი. საქ. ეკლ. კალენდარი. 1987 წ. გვ. 168).

ამრიგად, წმ. მოციქულთა ამ განწესებიდან ცხადი ხდება, რომ, როგორც დაუშვებელია ჭეშმარიტი ნათლისღებით მონათლულის ხელმეორედ მონათვლა, ასევე დაუშვებელია, თავიდან არ მოინათლოს ის, ვინც არის ერეტიკოსთაგან მათი ნათლისღებით შემწიკვლული (ანუ მოუნათლავი).

რჯულის კომენტატორის პატრ. ბალსამონის (XIII ს.) განმარტებით, თავისი (სასულიერო) ხარისხისგან უნდა დაემხოს ის, ვინც თავიდან არ მონათლავს ერეტიკოსების მიერ მონათლულს.

არისტინეს განმარტებით: "არავისა აქვს ორჯერ ნათლობის უფლება. და ის, ვინც ერთხელ უკვე მონათლულს კვლავ, თავიდან და სრულად მონათლავს, დაემხობა თავისი პატივისაგან, მაგრამ ზოგიერთები (ერესიდან მართლმადიდებლური ეკლესიისკენ მოქცეულთაგან – არქიეპ. პ.), ჭეშმარიტად ნათელღებულთა მსგავსად, მხოლოდ მირონს იცხებენ" (ამგვარ მწვალებელთ განეკუთვნებიან ისინი, რომელთაც დარღვეული არა აქვთ ნათლისღების ჭეშმარიტი და მართლმადიდებლური ფორმა სამგზის შთაფლვა წყალში, მამის, ძის და სული წმიდის სახელით. ანუ, ამდაგვართა თავიდან ნათლისღება განწესებული არ არის – არქიეპ. პ.) (Правила святых апостолов с толкованиями).

იგივეს განაწესებს წმ. მოციქულთა 46-ე კანონი, სადაც ნათქვამია, რომ, "თუ ეპისკოპოსმა ან მღვდელმა მიიღოს ერეტიკოსის მონათვლა ნათლისღებად ან მის მიერ შეწირული მსხვერპლი, მის განკვეთას ვბრძანებთ, რადგან რა აქვს საერთო ქრისტეს ბელიართან (სატანასთან)? ან რა აქვს საერთო მორწმუნეს ურწმუნოსთან? (შეად. 2 კორინთ. 6:15)" (დიდი სჯულისკანონი. ციტ. იქვე).

აქაც განწესება ეხება იმ ერეტიკოსებს, რომლებიც ან არღვევდნენ გარეგნულ, სწორ ფორმას ნათლისღებისა, ან კიდევ არ ნათლავდნენ წმ. სამების სახელზე და ამით არღვევდნენ ნათლისღების არსს.

ხოლო წმ. მოციქულთა 50-ე კანონში სწორი ნათლობის ერთადერთ ფორმად განწესებულია სამგზისი შთაფლვა წყალში, "სახელითა მამისათა, და ძისათა და სულისა წმიდისათა" (შეად. დიდი რჯულისკანონი. იქვე გვ. 168).

ამრიგად, თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ „რომაულ-კათოლიკურ ეკლესიაში ნათლისღების საიდუმლოს მიღებულ ფორმას პკურება (წყლის გადავლება) წარმოადგენს“ (პროფ. დ. ოგიცკი. დოც. მღ. მ. კოზლოვი. „რომაული კათოლიციზმი“. საქ. საპატრ. გამოც. თბ. 2000 გვ. 118), ხოლო ეს ფორმა ნათლისღებისა მწვალებლურია, როგორც აღიარებენ ამას აღმოსავლეთის ეკლესიები, მაშინ აუცილებელია ლათინობიდან, პროტესტანტობიდან ან სხვა რომელიმე მწვალებლობიდან გადმოსულების, რომლებშიაც დამკვიდრებულია ნათლობის ასევე მწვალებლური ფორმა – წყალპკურება (ან დასხმითი ნათლობა) თავიდანვე ნათლობა!

კონსტანტინოპოლის 1756 წლის ადგილობრივი კრების განსაზღვრებით: "ყოველი, ვინც მონათლული არ იქნება სამგზისი შთაფლვითა და წმ. სამების პირთა მოწოდებით თითოეულ შთაფლვაზე, არამედ ნებისმიერი სხვა სახით იქნება (მონათლული), მართლმადიდებლურ ეკლესიაში მოქცევის შემთხევაში მოუნათლავებად ჩაითვლება" (О правилах и чинопоследованиях присоединения неправославных христиан в православную церковь. Вятск. 1869 г.).

"ამრიგად, ლათინური წყალპკურება უცხოა შთაფლვისა და აღმოშობისა, შედეგად ვერ არის გამომხატველი უფლის სამდღიანი სიკვდილისა და აღდგომისა, ამიტომაც ყოველგვარი მადლმოსილებისა, განწმენდისა და ცოდვათა მიტევებისაგან გაუცხოებულია იგი. თუ ლათინები (ე.ი. პაპისტები, იგივე "კათოლიკები" – არქიეპ. პ.) იტყვიან, რომ წყალპკურება იძლევა განწმენდასა და მადლს წმიდა სამების მოწოდებით, დე უწყოდნენ, რომ ნათლობა ოდენ მოწოდებით კი არ აღესრულება, არამედ უცილობლივ ითხოვს მსგავსებას უფლის სიკვდილისა და აღდგომისა, რამეთუ აცხოვნებს მოსანათლავს არა ოდენ რწმენა წმიდისა სამებისა, არამედ ამასთანავე რწმენა "მესიის სიკვდილისა"; იგივეს ბრძანებს ნეტარი იერონიმეც, რომ ნათლისღების საიდუმლოს აღსრულების ჟამს სამგზისი შთაფლვა წყალში მოციქულთა დროიდან მომდინარეობს, ზეპირი საეკლესიო გადმოცემით გადმოგვეცა და აღესრულება არა მხოლოდ ყოვლადწმიდა სამი ღვთაებრივი პირის სახელით, არამედ იმიტომაც, რომ უფალი თავისი ადამიანური ბუნებით სამი დღის განმავლობაში იყო მკვდარი" ("პიდალიონი").

ასე, რომ ლათინნი ერეტიკოსები არიან; როგორც მოუნათლავთ, მათ არ გააჩნიათ არც სული წმიდის მადლი და შედეგად არც ერთი საიდუმლოც; მათგან მართლმადიდებლურ ეკლესიაში გადმოსულები უნდა გადაინათლონ".

მოკლედ: ლათინთა ნათლისღება ცრუდ იწოდება და არც სიმკაცრის გამო და არც შეწყნარებით მისი მიღება არ შეიძლება.

ლათინები მოუნათლავები არიან იმიტომ, რომ ნათლისღებისას მოსანათლავი სამჯერ არ შთაუფლავთ როგორც ეს თვით მოციქულთა მიერ არის დადგენილი მართლმადიდებლურ ეკლესიაში.

ლათინთაგან პირველნი და უძველესნი, რომელთაც სცვალეს მოციქულთამიერი ნათლობა, წყლის თავზე გადასხმით ნათლავდნენ, ანუ მცირეოდენ წყალს ასხამდნენ თავზე, რასაც ზოგან დღემდე აღასრულებენ. სხვები მოსანათლავ ყრმას რამდენიმე წვეთს ფუნჯით მიაპკურებდნენ შუბლზე, ხოლო სხვაგან, როგორც ეს ჩვენ გადმოგვცეს, წყალში ჩაწობილ ბამბის ქაღალდს მოუსვამენ სახეზე მოსანათლავს... ასე რომ ლათინური წყალპკურება... გაუცხოებულია ყოველგვარი მადლმოსილებისგან, არც განწმედას იძლევა და არც ცოდვათა მიტევებას" (Пидалион. Москва. 1838 г., стр. 248, 249).

"რუსეთის ადგილობრივ ეკლესიაში 1667 წლამდე, (ე.ი. ნიკონ პატრიარქის რეფორმამდე – არქიეპ. პ.) ყველა დასავლელი ქრისტეანი (ე.ი. პროტესტანტები, პაპისტები – არქიეპ. პ.), ვინც მართლმადიდებლობისკენ გადმოდიოდა, თავიდან ინათლებოდა" (Карл Христиан Фельми. Введение в современное православное богословие. Москва. 1999 г., стр. 205).

"... კონსტანტინოპოლის სინოდმა კინაღამ განკვეთა (ე.ი. კინაღამ ანათემას შეუყენა – არქიეპ. პ.) რუსული ეკლესია (იგულისხმება რუსული ნიკონიანური ეკლესია – არქიეპ. პ.) იმისათვის, რომ წინასწარი გადანათვლის გარეშე ღებულობს თავის წიაღში კათოლიკეებსა და პროტესტანტებს..." (რადგან ეს უკანასკნელნი წყალპკურებით არიან მონათლულნი – არქიეპ. პ.) (იქვე. გვ. 290).

მე-17 ს. რუსეთში, "პატრიარქ ფილარეტის ხელმძღვანელობით საეკლესიო კრებამ გადაწყვიტა: ყველა ბელორუსი, მართლმადიდებელიც რომ იყოს, თუ წყალგადავლებით არის მონათლული, წყალში სამგზისი შთაფლვით მოინათლოს თავიდან და, თუ არც მირონცხებულნი არიან, მირონცხებულ იქნან; უნიატი მღვდლის მიერ მონათლულნი უნდა მოინათლონ თავიდან; ... ისინი, ვინც მოინათლნენ წყალსხურებით და პოლონურ ეკლესიებში მიიღეს ზიარება ან თუნდაც არ მიეღოთ ზიარება, არათუ თავიდან უნდა მოინათლონ სამჯერადი შთაფლვით (წყალში), არამედ უნდა დაწყევლონ ლათინური ცთომილებაც, სახელებს კი ნუ შეუცვლით; ხოლო ისინი, ვინც სხვა სარწმუნოებაში იყვნენ და შემდგომ მოინათლნენ რუსი უნიატი მღვდლის მიერ, ამათი არათუ მხოლოდ თავიდან მონათვლაა საჭირო, არამედ უნდა დააწყევლინოთ თავიანთი ლათინური მწვალებლობაც" (Деяния собора 1620 г. напечат. в потребнике мирском и иноческом 1639 г. при патр. Иосифе. ციტ. Н. Ф. Каптерев. Патриарх Никон как церковный реформатор и его противники, гл. 1, "Правосл. обозрение", 1887 г., том 1, Москва 1887 г., стр. 147, 148).

"1620 წლის საკრებო დადგენილებები, რომლებიც უმთავრესად პატრ. ფილარეტის მოთხოვნით შემოიღეს მისივე მეთვალყურეობით ცხოვრებაშიც საკმაოდ მკაცრად ტარდებოდა. ასე, მაგალითად, როდესაც 1630 წელს მოსკოვში სამუდამო საცხოვრებლად ჩამოვიდა ყოფილი უნიატი არქიეპისკოპოსი ანფინოგენი, ის, მიუხედავად მისი სამღვდელმთავრო ხარისხისა თავიდანვე მონათლეს (Ист. русск. церкви Макария, т. 11., стр. 33, 34. ციტ. იქვე. გვ. 148).

"ძველი მართლმადიდებლური ეკლესია როგორც რუსეთში, ასევე საბერძნეთში, მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულ ლათინებს თავიდან ნათლავდა. ასე, მაგალითად:

ღირსმა ბარლაამ ხუტინელმა უსტიუჟელი საკვირველმოქმედის, ნეტარი პროკოფის ღირსმა მოწაფემ, ლათინური (ე.ი. პაპისტური – არქიეპ. პ..) სარწმუნოებიდან მართლმადიდებლურ სარწმუნოებაში მოქცეული ჯერ დამოძღვრა, ხოლო შემდეგ წმ. ნათლისღებით განანათლა. ამის შესახებ ნათქვამია ღირ. პროკოფის ცხოვრებაში.

პოლონელი ისტორიკოსი მათე სტრიკოვსკი გვიყვება, როგორ მოინათლა თავიდან 1263 წ. ლათინურიდან რუსულ (ე.ი. მართლმადიდებლურ - არქიეპ. პ.) სარწმუნოებაში გადასული ლიტველი უფლისწული ვოისკელკი.

დიდი თავადის იაროსლავ იაროსლავის ძე ტვერელის დროს, (6774) 1274 წელს, ლიტველმა თავადმა დომანტიმ გულისხმაყო რომის განდგომა ძველბერძნული მართლმადიდებლობისგან, მთელი თავისი ჯალაბობითურთ ფსკოვში ჩამოვიდა და თავიდან მოინათლა, ამის შემდეგ ფსკოველებმა იგი თავადად შეიწყნარეს. მონათვლამდე კი არ ღებულობდნენ.

(6853) 1353 წ. მოსკოვში დიდი თავადის, სიმეონის ზეობისა და ლიტვის დიდი თავადის ოლგერდის დროს რუსეთში გამოიქცა ოლგერდის ძმა ევნუტეოსი. ის ჯერ ფსკოვში ჩამოვიდა, შემდეგ კი ნოვგოროდში, საიდანაც მოსკოვამდე ჩააღწია, უარყო რომაული მწვალებლობა და ბერძნულ, მართლმადიდებლურ სარწმუნოებაში მოინათლა და ევნუტეოსის ნაცვლად იოანე დაერქვა" (Поморские ответы. статья 36, ответ. 50, стр. 388).

გაბატონებული ეკლესია კი არათუ თავიდან არ ნათლავს ლათინობიდან ან პროტესტანტობიდან გადმოსულთ, არამედ თავისი ეკლესიის წიაღში თვითონაც დაამკვიდრა დასხმითი, ანუ პკურებითი ნათლობა, რითაც ქართლის კათოლიკოსის ბესარიონ ორბელიშვილის (მე-18 ს.) თქმით ამგვარად მონათლულებს "ნათლის მინიჭების მაგიერ) მოუნათლავად დაუტევებს ბნელში" (კათ. ბესარიონ ორბელიშვილი, გრდემლი. თ. 20).

ბერძნული სჯულისკანონის ("პიდალიონი") თქმით, რაკიღა ლათინები ერეტიკოსები და მოუნათლავები არიან მათში დამკვიდრებული ერეტიკული, დასხმითი ნათლობის გამო, იგივე ითქმის გაბატონებული ეკლესიის ერსა თუ „სამღვდელოებაზე“, რამეთუ იმავე „პიდალიონის“ თქმით: მათ (ანუ წყალპკურებით „მონათლულთ“ – არქიეპ. პ.), "როგორც მოუნათლავთ, არ გააჩნიათ სულიწმიდის მადლი და, შედეგად, არც ერთი საიდუმლო (ამდენად, არ ჰყავთ სასულიერო დასი – დიაკვნები, მღვდლები და ეპისკოპოსები – არქიეპ. პ.) მათგან მართლმადიდებლურ ეკლესიაში გადმოსულები უნდა გადაინათლონ" (Пидалион. Москва 1838, стр. 248, 249).

ამრიგად, ჩვენი, ძველმართლმადიდებლური ეკლესია სავსებით სწორად და მართლმადიდებლური ეკლესის უძველესი ტრადიციისამებრ აღასრულებს ნათლისღების საიდუმლოს მხოლოდ სამგზისი შთაფლვით წყალში და მართლმადიდებლური ეკლესიის პრაქტიკის მიხედვითვე თავიდან ნათლავს მის წიაღში მოქცეულ იმ ერეტიკოსებს, რომლებიც ე.წ. წყალპკურებითი (ანუ დასხმითი) ნათლობით იყვნენ შემწიკვლულნი (იხ. მაგ. "ივერიის გაბრწყინება").

სხვათა შორის, "ივერიის გაბრწყინება" თავის სხვა პუბლიკაციებში, სადაც დაბეჭდილია აღმოსავლელ პატრიარქთა ანტილათინური და ანტიეკუმენისტური ეპისტოლეები, თვითონვე აქვეყნებს და ავრცელებს იმ ჭეშმარიტ აზრს, რომ წყალპკურებითი (ანუ დასხმითი ნათლობა) არის ერესი.

ამრიგად, თუკი თვითონაც ეთანხმებიან აღმოსავლელ იერარქებს იმაში, რომ წყალპკურებითი "ნათლობა" არის მწვალებლობა, უცნაურია, ჩვენ რაღას გვემართლებიან "ივ. გაბრწყინების" რედკოლეგიის წევრები?!

7. როგორ უნდა იწერდეს პირჯვარს მართლმადიდებელი ქრისტეანი

კითხვა: აღიარებენ თუ არა ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანები სამი თითით პირჯვრისწერას?

პასუხი: ძველმორწმუნე ქრისტეანები პირჯვარს იწერენ ისე, როგორც გვასწავლიან ამას ძველი, მართლმადიდებელი წმ. მამები. ასე მაგალითად: მოსკოვის უწმიდესი პატრიარქი იობი ქართლის მიტროპოლიტ ნიკოლოზს და ქართველ მართლმორწმუნეთა მთელს წმიდა კრებულს ასე ასწავლის: "ხოლო მლოცველს პირჯვრისწერა მართებს ორი თითით: ჯერ დავიდებთ მათ შუბლზე, შემდეგ მკერდზე, ამის შემდეგ მარჯვენა მხარზე და შემდეგ კი მარცხენაზე. ერთი მოხრილი თითით აღინიშნება (ქრისტეს) გარდამოსვლა ციდან, ხოლო აღმართულით მისი ამაღლება ზეცად. შეერთებული სამი თითით (ცერით, ნეკითა და არათითით) აღვიარებთ განუყოფლობას სამებისა. ეს არის პირჯვრისწერის ჭეშმარიტი წესი" (В. Т. Зеленков. დასახ. წიგნი. Часть I. Вторая половина. М. 1912 г., стр. 73, 74. Н. Ф. Каптерев. патр. Никон и его противники. Москва 1887 г., стр. 59, 60. Христианское чтение. 1869 г., № 11, стр. 877).) და სხვა).

იგივეს ასწავლის ღირ. მაქსიმე ბერძენი, რომლის განმარტებითაც სამი თითის (ნეკის, არათითისა და ცერის) შეერთებით მამის, ძისა და სული წმიდის ღვთაებრივ იპოსტასთა ერთობას, ხოლო გამართული საჩვენებელი თითითა და შუათითით ქრისტეში შეერთებულ ორ ბუნებას აღვიარებთ.

"ორი თითის შუბლზე დადება, - ბრძანებს ღირ. მაქსიმე, - როგორც ჩვენი გონებისაგან სიტყვის, ასევე მამისაგან ძის შობას მოასწავებს... ხოლო ჭიპზე მათი ჩამოტანა ქრისტეს ამქვეყნად გარდამოსვლასა და ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელში განკაცებას..." (Кн. св. преподобного Максима Грека, старописьменная, гл. 40. В. Т. Зеленков. იქვე. გვ. 74, 75).

ორი თითით პირჯვრისწერას ასწავლიან, აგრეთვე, წმ. მელეტი პატრიარქი (IV), (იხ. გ. აროშვილი. „დოგმატი ყოვლადწმიდა სამების შესახებ“. 1993 წ. ჟურნ. "ჯვარი ვაზისა" № 1).

ღირ. იოსები, ნოვოსპასსკის მონასტრის არქიმანდრიტი (ვ.ზ. ზელენკოვი. დასახ. ნაშრ.).

ნეტ. თეოდორიტე, (ვ.ტ. ზელენკოვი. იქვე). წმ. პეტრე დამასკელი (VIII ს.) (Т. Е. Филиппов. "Современные церковные вопросы. Дополнения и приложения. О св. Петре Дамаскине. С. Петербург. 1882 г., стр. 452, 453) და სხვები.

ორი თითით პირჯვრისწერას ითხოვდნენ კონსტანტინოპოლის 1170 წლის 29 ივლისის ადგილობრივი და მოსკოვის 1551 წლის "ასმუხლიანი" კრებები (ამ უკანასკნელს ესწრებოდნენ წმიდა და სასწაულმოქმედი მამები გური და ბარსონუფი, მიტრ. ფილარეტი (რომანოვი) და სხვები).

ქართული წყაროებიდან ორი თითით პირჯვრისწერისას და კურთხევის, საზოგადოდ, ჯვრის გამოსახვის წესი გადმოცემულია წმ. იოანე მოსხის "ლიმონარში" და არსენ იყალთოელის „დოგმატიკონში“, სადაც სიტყვასიტყვით წერია: "ვინცა ვინ არა დასწერდეს ჯუარსა ორითა თითითა ვითარ ეგრე ქრისტეცა – შეჩუენება" (იხ, მ, რაფავა. უცნობი ავტორის ანტიმონოფიზიტური ტრაქტატი. „მაცნე“ ენისა და ლიტერატურის სერია. 1975 წ. № 1).

სამი თითით პირჯვრისწერას არ გვასწავლის არც ერთი წმ. მამა, ამიტომაც ძველმორწმუნეებს მისი აღიარების არანაირი საფუძველი არა აქვთ. თვით ნიკონიანელ ღვთისმეტველთა და ისტორიკოსთა მოწმობით, სამი თითით პირჯვრისწერა (განსხვავებით ორი თითისაგან) არ არის სამოციქულო გადმოცემა და აღმოსავლეთ მართლმადიდებლობაში შემოვიდა დაახლ. XV ს-ში (საბერძნეთში), ხოლო რუსეთში ძალდატანებით დამკვიდრდა XVIII საუკუნიდან ნიკონ პატრიარქის რეფორმის შემდეგ!

კითხვა: რატომ მიიჩნევენ ძველი მართლმადიდებელი ქრისტეანები სამი თითით პირჯვრისწერას მწვალებლობად?

პასუხი: დიახ, ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანებს აქვთ სრული საფუძველი, სამი თითით პირჯვრისწერა მიიჩნიონ მწვალებლობად, რადგან პირჯვრისწერის ამ წესში სამი თითი შეკრულია წმ. სამების ღვთაებრივ იპოსტასტთა ერთობის ნიშნად, ამ სიმბოლოთი ჯვრის გამოხატვა, თვით ნიკონიანელი რეფორმატორების განმარტებიდან გამომდინარე, არ შეიძლება მივიჩნიოთ მართლმადიდებლურ წესად.

ანუ, სამების გამომსახველი სიმბოლოთი ჯვრის გამოხატვა სამების ჯვარცმასა და ჯვარზე ტანჯვას მოასწავებს.

კითხვა: მაგრამ ოპონენტები ამბობენ, რომ "იგივე შეიძლება ითქვას "სტაროვერულ" პირჯვარზეც. მოგეხსენებათ, ორი თითი, რომლითაც ისინი პირჯვარს იწერენ, ქრისტეს საღმრთო და კაცობრივ ბუნებაზე მიანიშნებს", - მაშინ გამოდის, რომ "ორი თითით პირჯვრის წერისას "სტაროვერები" ჯვარს აცვამენ და ჯვარზე სტანჯავენ ქრისტეს კაცობრივ ბუნებასთან ერთად მის ღმრთეებასაც, რაც მწვალებლობაა..." („ივ. გაბრწყ.“ ¹1(40) 2001 წ. გვ. 4. სვ. 2).

პასუხი: ორი თითით პირჯვრისწერა, როგორც უკევ ვთქვით და ვაჩვენეთ, მართლმადიდებლური წესია და ასე პირჯვრისწერას წმ. მამები გვასწავლიან. თვით ცნობილი ახალმოწესე ბერძენი ბერი, სახელგანთქმული წიგნის "უხილავი ბრძოლის" ავტორი და ბერძნული რჯულისკანონის "პიდალიონის" კომენტატორი ნიკოდიმოს მთაწმინდელიც კი ორი თითით პირჯვრისწერის წესის გადმოცემას თვით უდიდეს წმ. მამას, ბასილი დიდს მიაწერს (იხ. "პიდალიონი". წმ. ბასილი დიდის 91-ე კანონი).

ჯვრის გამოსახვის ორთითიან წყობას ადასტურებენ ძველი ქრისტეანული, მართლმადიდებლური კულტურის ძეგლებზე ამოტვიფრული ან გამოსახული ფრესკები. ხატმწერლობის უძველესი ნიმუშები, მათ შორის ქართველთათვის (და არა მარტო ქართველთათვის) მეტად ძვირფასი და თაყვანსაცემი ივერონის მონასტრის ხატი "პორტაიტისა".

ამდენად, ამ მართლმადიდებლური წყაროების უგულებელყოფა და ორი თითით პირჯვრისწერისა და კურთხევის გამოსახვის წესი "მწვალებლობად" შესაძლოა მხოლოდ მწვალებელთაგან მოინათლოს.

ოპონენტები იქადნებიან და წერენ: "ამ ორ (სამ და ორთითიან პირჯვრისსაწერ თითთა წყობის – არქიეპ.პ.) ვარიანტს შორის არჩევანი დაე, ოპონენტებმა გააკეთონ, რამეთუ ჩვენ, მართლმადიდებლებს(?), ის (სამი თითი – არქიეპ. პ.) იმთავითვე გამოგვირჩევია..." ("ივ. გაბრწყ." იქვე). გამორჩევით კი პირჯვრისწერის ის წესი გამოურჩევიათ, რომელსაც არც ერთი წმ. მამა არ გვასწავლის, ხოლო წმ. მამათაგან ნასწავლი და უძველეს ხატებზე ასახული წესი ორი თითით პირჯვრისწერისა უარუყვიათ...

არჩევანში არ შევედავებით! უბრალოდ, ჩვენ, ოპონენტებისგან განსხვავებით, მივდევთ იმ წესს, რომელსაც გადმოგვცემენ წმ. მამები...

სხვათა შორის, უნდა აღინიშნოს, რომ ჯვრის გამოსახვის სამთითიანი წყობის ერთ-ერთი უადრესი მოწმობა უკავშირდება რომის ერეტიკოს პაპს, ფორმოსს. "პაპის საყდარს ფორმოსი დაეუფლა 891 წელს, მის შემდეგ რომის კათედრაზე ავიდა ბონიფაციუს II, რომელიც გარყვნილი და უზნეო ცხოვრების გამო მალევე დაამხეს სასულიერო პატივიდან. მისი მემკვიდრე გახდა ფორმოზის დაუძინებელი მტერი სტეფანე VII.

სტეფანემ ხარისხის მიღებისთანავე გასცა ბრძანება, ფორმოსის ხსენებაც კი მოესპოთ. ამ მიზნით მან ამოათხრევინა ფორმოსის გვამი საფლავიდან და, ო, სირცხვილო! – გახრწნილი სხეული საეკლესიო კრებაზე მოატანინა, რათა დაესაჯა იგი და დაემხო სასულიერო პატივისგან.

და აი, პაპის ტანისამოსში შემოსილ გახრწნილ გვამს, აყალ-მაყალისა და შეკრებილი ბრბოს ყვირილის ფონზე, პაპი (სტეფანე) ასეთ შეკითხვას აძლევს: "ეპისკოპოსად ყოფნისას შენ, პატივმოყვარეობით აღძრულო, მსოფლიო დედაქალაქი რომი რატომ მიისაკუთრე?"

ამის შემდეგ იძლევა განკარგულებას, მიცვალებულის გვამს გახადონ სამღვდელმთავრო სამოსი და მოაჭრან მას სამი თითი, რომლითაც ხალხს აკურთხებდა". გარდა ამისა, მოაჭრან თავიც, გვამი კი ტიბროსში გადააგდონ" (К. О. Де-Скроховский. От Мрака к свету или Римо-католичество и екуменизм в борьбе с православием". Санкт-Петербург. 1997 г., стр. 150, 151).

კითხვა: მაგრამ ოპონენტები ორი თითით პირჯვრის წერას თავისთავად კი არ მიიჩნევენ მწვალებლობად, არამედ თითქოსდა ჩვენი მსჯელობის საფუძველზე წარმოჩინდება ის ასეთად; ანუ თუკი სამი თითით პირჯვრისწერა სამების ჯვარცმაა, ქრისტეს ღვთაებრივ ჯვარცმად უნდა იქნესო მიჩნეული პირჯვრისწერა ორი თითით. რა შეიძლება ითქვას ამის შესახებ?

პასუხი: მიუხედავად იმისა, რომ სადღეისოდ უკვე დამტკიცებულია ორი თითით კურთხევა-პირჯვრისწერის მართლმადიდებლურობა და უძველესობა; მიუხედავად იმისა, რომ თვით რუსულმა ოფიციალურმა ეკლესიამ 1971 წელს კრებითი განჩინებით "მოხსნა" ორთითიანი პირჯვრისწერის წესის მიმართ გამოთქმული ყველა შეურაცხმყოფელი გამოთქმა და დადგენილება, ეს ეკლესია დღემდე უარყოფს ამ წესს და ჯიუტად ეწინააღმდეგება საეკლესიო პრაქტიკაში მის დანერგვას.

რატომ მივიჩნევთ სამების ჯვარცმად სამი თითით პირჯვრისწერას, ხოლო ორი თითით პირჯვრისწერაზე ვამბობთ, რომ ეს არ არის ქრისტეს საღმრთო ბუნების ჯვარცმა?!

ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ ჯვართან მიმართებაში ვიყენებთ ორ თითს, ჯვარცმული ქრისტეს ორბუნებოვნების ნიშნად (რადგან ჯვარცმული იყო წმ. სამების მეორე იპოსტასი, ქრისტე).

ორი თითს (ქრისტეს ორბუნებოვნების აღმნიშვნელი სიმბოლო) ვიდებთ შუბლზე, ნიშნად მაცხოვრის "ზეცითგან გარდამოხდომისა" (იხ. მრწამსი), ასევე, ნიშნად იმისა, რომ ის არის ეკლესიის თავი.

თითები ჩამოგვაქვს ქვემოთ (ჭიპზე), ნიშნად ქრისტეს გარდამოხდომისა და განკაცებისა ყოვლად წმინდა ღვთისმშობელში.

შემდეგ კვლავ ავამაღლებთ ორ თითს მარჯვენა მხრისკენ, რაც მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდგომ ამაღლებასა და მამის მარჯვენით ჯდომას მოასწავებს.

და კვლავადვე, გადაგვაქვს ეს ორი თითი მარცხენა მხარზე, ნიშნად დიდებით მისი მოსვლისა (მრწამსი) და ვედრებისა, გვიხსნას განკითხვისა და საუკუნო სასჯელისგან.

პირჯვრისწერაში ეს ქმედება მართლმადიდებლურ აზრს იძენს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ: 1) ღმრთის გარდამოსვლის, 2) ხორცშესხმის, 3) ამაღლებისა და 4) მეორედ მოსვლის გამომხატველ სიმბოლოდ აღვმართავთ ორ თითს და არა სამს. როდესაც ამ სიმბოლოებს გამოხატავენ სამი თითით, ზემოთ აღწერილი აღმსარებლობითი დოგმატი ირღვევა.

რაც შეეხება სამი თითით პირჯვრისწერის წესის მწვალებლობად გამოცხადებას, თვით გაბატონებული ეკლესიის განმარტებებიდან გამომდინარე, მას სხვად ვერანაირად ვერ შევრაცხავთ.

კითხვა: როგორ განმარტავენ ნიკონიანელი რეფორმატორები სამი თითით პირჯვრისწერას?

პასუხი: ოფიციალური ეკლესია ასე განმარტავს სამი თითით პირჯვრისწერას: "კეთილმსახურსა და მართლმადიდებელ ქრისტეანსა მართებს, რომ პირჯვრის დასაწერად შეაერთოს ხელის სამი თითი ესრეთ: პირველად უნდა შეაერთოს თავისი მარჯვენა ხელის სამი თითი, სახედ წმიდისა სამებისა, დიდი თითი, ე.ი. ცერი და შემდგომი მისი ორი თითი. ამით ცხადად ვაჩვენებთ წმიდისა სამებისა თანასწორობასა და ერთარსობას და ამასთანავე, შეურევნელობას..." ხოლო შემდეგ ნათქვამია: "და ესრეთ, ამნაირად, ჯვრის პირზედ გამოსახვითა სამითა თითითა... ჭეშმარიტად პატივ იცემების და იდიდების ჯვარცმული მაცხოვარი და პატიოსანი ჯვარი" ("ლოცვანი". დაბეჭდ. პატრ. ეფრემ II დროს. 1963 წ. 16 აგვისტო). ამრიგად, თუკი ჯვარს ვისახავთ ჯვარცმულის სადიდებლად, ამ განმარტების თანახმად, ჯვარცმული იდიდება სამი თითით, რაც არა მაცხოვრის, არამედ ღვთაებრივ იპოსტასთა ერთარსობის, თანასწორობისა და შეურევნელობის სიმბოლოა. ასე მივიღეთ წმიდა სამების ჯვარცმის მწვალებლური განმარტება და პრაქტიკა.

კითხვა: ოპონენტები "ივერიის გაბრწყინებიდან" წერენ, რომ "სტაროვერები პირჯვარს გამოისახავენ ისე, როგორც მართლმადიდებელი მღვდელი მრევლს ჯვარს გადასახავს, ანუ – ორი თითით" ("ივ. გაბრწყინება" 2001 წ. № 1. (40) გვ. 4. სვ. 2). რამდენად შეესაბამება სიმართლეს ასეთი მტკიცება?

პასუხი: ასეთი მტკიცება სიმართლეს არ შეესაბამება. საქმე ის გახლავთ, რომ არათუ პირჯვრისწერის წესი დაარღვიეს, არამედ თვით კურთხევის გაცემაც კი არ ხდება ორი თითით. მოდით, ჯერ თვით ნიკონიანური წყაროებიდან გავარკვიოთ, როგორ გადასახავს ჯვარს (ანუ როგორ აკურთხებს) თავის მრევლს ნიკონიანელი მღვდელი. აი, რას ვკითხულობთ საღვთო რჯულის შემსწავლელ სახელმძღვანელოში კურთხევის გაცემის შესახებ: "ღვთისმსახურნი (ანუ ღვთისმსახურებისთვის საგანგებოდ დადგენილი პირები – არქიეპ. პ.) - ჩვენი სულიერი მამები: ეპისკოპოსები (მღვდელმთავრები) და მღვდლები – გადაგვსახავენ ჯვარს, რომელიც კურთხევად იწოდება. როდესაც მღვდელი გვაკურთხებს, ის თითებს ჰკრავს ისე, რომ გამოხატავენ ასოებს IC XC, ., რაც (სლავური ანბანის მიხედვით – არქიეპ.პ.) იესუ ქრისტეს ნიშნავს. ეს მიანიშნებს, რომ მღვდლის მიერ გვაკურთხებს თვით იესუ ქრისტე" (Закон Божий. Для семьи и школы. Составил протоиерей Серафим Слободский. Изд. четвертое, типогр. преп. Иова Почаевского. Джорданвиль. США. 1987 г., стр. 46).

იქვე საილუსტრაციოდ მოცემულია ამგვარი სახელობითი წყობის, ანუ კურთხევის გასაცემი თითების კომბინაციის გამოსახულება, რომელსაც ქვემოთ აქვს წარწერა: Благословляющая рука священника (მაკურთხებელი ხელი მღვდელმსახურისა. იხ. სურ. 1). საკუთარ მრევლზე ჯვრის გამოსახვის (ანუ კურთხევის) ასეთი წესი, რომელიც უცნობია ძველი მართლმადიდებლობისათვის, დააკანონა ნიკონიანური რეფორმების დამაგვირგინებელმა მოსკოვის 1667 წლის კრებამ. აი, ამ კრების განჩინება: "... ასევე, მთელ სამღვდელო დასს ერის კურთხევას ასე ვუბრძანებთ: მარჯვენა ხელის ორი თითი შეაერთონ, საჩვენებელი თითი აღმართონ, ხოლო საშუალო ოდნავ მოხარონ, რაც იესუს (I.C.) მიანიშნებს. და ისევ, ორი თითი: ცერი და არათითი გადააჯვარედინონ, რითაც ასო X აღინიშნება. და კვლავ, მათ ნეკა თითიც მიუერთონ, რომელიც ოდნავ უნდა მოხარონ რითაც გამოსახავენ ასო – C-ს და ამ სამი თითით გამოხატონ XC.. და ყველა ამ თითებით, რომლებითაც გამოისახება იესუ ქრისტე (IC XC – ეპ. პ.) (იხ. სურ. 1.) ქრისტეანთა კურთხევის წესს გამცნებთ... თუკი ვინმე ჩვენგან ნაბრძანებს არ შეისმენს და... ჩვენს წინააღმდეგობას შეუდგება... შევაჩვენებთ და ყოველგვარ სასულიერო პატივს ავყრით" (Деяния Московсих соборов 1667 г. изд. Москва синод. типогр. 1893 г., л. 5-7 об. უფრო დეტალურად იხ. "მართლმადიდებელი". 2001 წ. № 2 (23). გვ. 6. სვ. 1.).

ამრიგად, როგორც ვხედავთ, ოპონენტების ეკლესია და მათი სულიერი მამები მრევლს ორი თითით კი არ აკურთხებენ, არამედ ხუთი თითით, რომლებიც ისეა განლაგებული, რომ, მათივე თქმით, მაცხოვრის სახელის სლავურენოვან დაწერილობას IC XC-ს აჩვენებს. ეს კომბინაცია დააკანონა მათმა რეფორმატორულმა ეკლესიამ და წყევლა-კრულვებით, შეჩვენებებით და პატივის აყრით დაემუქრა ყველას, ვინც არ შეასრულებდა ამ წესს. მაგრამ, რაც ყველაზე მთავარია, ოპონენტების ეკლესია და მათი მოძღვრები ამ წესს არავითარ შემთხვევაში ორი თითით კურთხევის გაცემას არ უწოდებენ! ამიტომაც აქვე გავარკიოთ, რას უწოდებენ ორი თითით კურთხევის გაცემას ნიკონიანელი რეფორმატორები.

ნიკონიანური ეკლესიის კრებათა და მოძღვართა დადგენილებებით, ჯვრის გადასაწერი თითების წყობა (ორი თითით კურთხევა და პირჯვრისწერა) გამოცხადდა: 1. არიანელობად (Скрижаль, л. 15); 2. ნესტორიანელობად (იქვე გვ. 16); 3. მაკედონიანელობად (Пращица, отв. 30, л. 92; отв. 35, л. 99, 100; отв. 52, л. 112); 4. ღმრთისმგმობ განყოფად (Скрижаль, л. 796); 5. სომხურ მწვალებლობად (Увет, л. 68, 119); 6. ჯოჯოხეთის კარიბჭედ (Скрижаль, л. 715: Игнатий Тобольский, стр. 103); 7. დემონთა სავარძლად (Д. Ростовский, "Розыск", л. 188); 8. ეშმაკის გადმოცემად (Обличение, л. 16; В. Т. Зеленков, Выписки... Вторая половина, Москва, 1912 г., стр. 90, 92, 93-97, 110) და სხვა.

სერაფიმე საროველი, ნიკონიანური ეკლესიის ერთ-ერთი უდიდესი "წმინდანი", ორი თითით პირჯვრისგადამწერ და კურთხევის გამცემ ძველმორწმუნეებზე ამბობს, რომ თურმე: "სასოებით აღსავსე ადამიანებიც რომ იყვნენ, მაინც შეკრული იქნებიან, რამეთუ წმინდა მართლმადიდებლური (ე. ი., მათი, ნიკონიანური - არქიეპ. პ.) ეკლესია არ შეიწყნარებს ამ ჯვარს" (Житие преп. Серафима, сост. автор летописи Серафимо-Дивеевского монастыря, СПб, 5, 1903 г., стр. 75, по изд. 1 СПб, стр. 70, 71).

ამდაგვარი მოწმობების მოტანა მრავლად შეგვიძლია, მაგრამ ვფიქრობთ, ესეც საკმარისია იმის საჩვენებლად თუ თითების როგორი წყობით აკურთხებს თავის მრევლს ნიკონიანური ეკლესია და რას უწოდებდა ის ორი თითით პირჯვრისწერას.

მაშ, თუ ოპონენეტების ეკლესია, მათი საეკლესიო კრებები და "წმინდანები" "არ შეიწყნარებენ ამ ჯვარს" (ანუ ორი თითით პირჯვრისწერასა და კურთხევის გაცემას), მიიჩნევენ მას ერეტიკულად და მრავალგვარი შეურაცხმყოფელი ეპითეტებითაც კი "ამკობენ"; სრულიად ამოაგდეს თავიანთი საეკლესიო პრაქტიკიდან და ამგვარი წყობით კურთხევას თავიანთ სასულიერო პირებს პატივის აყრითა და სამარადისო შეჩვენების მუქარით უკრძალავენ მტკნარი სიცრუე ყოფილა, ოპონენტების მტკიცება, თითქოსდა მათი მღვდლები მრევლს ჯვარს ორი თითით გადასახავენ.

ან, თუკი ორი თითით პიჯვრისწერა არის ერესი, "ჯოჯოხეთის კარიბჭე" და "ეშმაკის გადმოცემა", როგორ შეიძლება მისით ვინმეს კურთხევა?

კითხვა: ოპონენტებს სამი თითით პირჯვრისწერის სასარგებლოდ, წერენ: "სამების გამომსახველი სიმბოლოთი ჯვრის გამოსახვა თუკი სამების ჯვარცმასა და ჯვარზე ვნებას აღნიშნავს, მაშინ "სტაროვერი ეპისკოპოსები" ყოველ ლიტურგიაზე სამებას ჯვარს აცვამენ და ჯვარზე სტანჯავენ, როდესაც წირვის დროს ტრიკილით (!), მრევლს ჯვარს გადასწერენ; ხოლო უკეთუ ეს ასე არ არის, შესაბამისად, არც სამების გამომსახველი სიმბოლოთი ჯვრის გადაწერა ყოფილა სამების ჯვარცმა და ჯვარზე მისი ტანჯვა" ("ივ. გაბრწყ". № 1 (40) 2000 წ. გვ. 4. სვ. 2). რა შეიძლება ვუპასუხოთ ამგვარ არგუმენტს?

პასუხი: ვფიქრობთ, ოპონენტები შეგნებულად არ აღნიშნავენ იმ გარემოებას, რომ სამღვდელმთავრო წირვისას (როგორც ძველმოწესეთა, ასევე ახალმოწესეთა ეკლესიებში) ეპისკოპოსი მრევლს აკურთხებს არა მხოლოდ "ტრიკირიით" ("ოპონენტების ტერმინოლოგიით - "ტრიკილით") , არამედ "დიკირიითაც".

ტრიკირია – ეს არის სამსანთლიანი სასანთლე და საიდუმლო, სიმბოლური აზრით წმ. სამების ერთობაზე და სამპიროვნებაზე მიანიშნებს.

სურ. 1.  რეფორმატორულ "მართლმადიდებლურ" ეკლესიებში საკურთხებელი თითების წყობა, რომელშიც ვითომცდა იკითხება მაცხოვრის სახელის დასაწყისი და ბოლო ასოები: IC XC.