წერილები - შევინანოთ და გავერთიანდეთ - oldorthodox

ა. ი. სოლჟენიცინი

შევინანოთ და გავერთიანდეთ

საზღვარგარეთის რუსული, მართლმადიდებელი ეკლესიისადმი თავის მესამე მიმართვაში (1974 წ.)
ა. ი. სოლჟენიცინმა განაცხადა:

"...გავბედავ ჩემი ყურადღება შევაჩერო კიდევ ერთ საკითხზე - შორეულზე, ჩვენი ეკლესიის სამასწლოვან ცოდვაზე. მე ვბედავ ხმამაღლა ამის განცხადებას - დიახ, ცოდვაზე, რათა თავიდან ავიცილოთ უფრო მძიმე ცოდვა, რომელშიც იმყოფება მთელი ჩვენი ეკლესია და მართლმადიდებელი ერი, რომელთაც ეს ცოდვა არასოდეს შეუნანიათ! მაშასადამე, XVII საუკუნის ცოდვა, რომელიც ჩვენს სინდისს აწევს, 1917 წელს ჩვენს თავზე მოწევნული და მომავალში მოწევნადი უამრავი უბედურების პირველმიზეზია.

მე მხედველობაში მაქვს რუსული ინკვიზიცია: შევიწროება და პარტახი, რომელიც მოუწყვეს ძველი ღვთისმოსაობის დამცველებს. ჩვენი, 12 მილიონი ერთმორწმუნე და თანამემამულე ძმების დევნა, უსასტიკესი წამებანი, ენების ამოგლეჯა, ცეცხლი და სიკვდილი, ტაძრების წართმევა, ცხრა მთას იქით, უცხო ქვეყნებში გადახვეწა, - ძმებისა, რომლებიც არასოდეს აგვჯანყებიან, არასოდეს მიუმართავთ იარაღისთვის; ძმები, რომლებიც გამოირჩევიან სიმტკიცით, პატიოსნებითა და მართლმადიდებლობისადმი ერთგულებით; ძველმართლმადიდებელი ძმებისა, რომელთაც არა თუ ვერ შევბედავ ვუწოდო მოქმედი განხეთქილებისა, არამედ ძველმოწესესაც კი ვერ ვუწოდებ, რადგან მაშინ, იმწამსვე წარმოვაჩენთ საკუთარ თავს ახალმოწესეებად.

მხოლოდ იმიტომ, რომ არ იყვნენ ისეთი ორპირებიმ მიეღოთ საბერძნეთიდან სამათხოვროდ შემოსულ საეჭვო პატრიარქთა რეკომენდაციები; მხოლოდ იმიტომ, რომ შეინარჩუნეს ორი თითით პირჯვრისწერა, როგორც იქმოდა ამას მთელი ჩვენი ეკლესია შვიდი საუკუნის განმავლობაში, - გავწირეთ და გავრიყეთ ჩვენგან, გამოვუცხადეთ ისეთი დევნულება, როგორიც ჩვენ გამოგვიცხადეს ლენინელ-სტალინელმა ათეისტებმა. და არასოდეს, ჩვენი გული სინანულით არ შედრეკილა!

დღესაც სერგიევ პოსადში მრავალი მორწმუნის თვალწინ ატარებენ მსახურებას ღირ. სერგი რადონეჟელის წმიდა ნაწილებთან, - ხოლო იმ წიგნებს, რომლებითაც ეს წმინდანი ლოცულობდა, დავწვით, რადგან გამოვაცხადეთ სატანურად. და ეს გამოუსწორებელი დევნა - რუსი ერის ფესვები, სულის და მთლიანობის თვითგანადგურება 250 წელი გაგრძელდა (და არა 60 წელი როგორც კომუნისტური დევნულება); და განა შესაძლებელია დავიჯეროთ, რომ ჩვენი დანაშაული უკან არ შემოგვიბრუნდებოდა?! მთელი ამ საუკუნეების განმავლობაში ზოგი იმპერატორი წყვეტდა ერთგულ მოქალაქეთა დევნას - მაგრამ მართლმადიდებელი ეკლესიის უმაღლესი იერარქები მაინც აქეზებდნენ მათ ძველმორწმუნეთა გასაწყვეტად და დევნულებებიც გრძელდებოდა!

250 წელი მოგვეცა სინანულისთვის, - ჩვენ კი არ შევისმინეთ ეს შეგონება! არ მივუტევეთ მათ საკუთარი დანაშაული: უდანაშაულოთა დევნა და ფიზიკური განადგურება!

ამ ერთი წლის წინათ, მოსკოვის ტაძრებში, ღვისმსახურებებსა და გასაუბრებებში ვაკვირდებოდი ჩვენს ყველაზე უძველეს შტოს და მაკვირვებდა მათი გასაოცარი სიმტკიცე და პატიოსნება (სახელმწოფოებრივი დევნის მხრივაც, ისინი ჩვენზე უმტკიცესნი არიან!) და საბჭოთა კავშირის მთელ ტერიტორიაზე რუსული სულის, მეტყველებისა და პატიოსნების ანალოგიური ხატი არსად შემხვედრია. ის, რასაც ხედავდა ჩემი თვალი და რასაც ისმენდა ჩემი ყური, არასოდეს მომცემს იმის შესაძლებლობას ვიფიქრო, რომ ყოვლად სანატრელი ერთობა რუსი ერისა დამთავრებულია, სანამ ურთიერთმიტევებით არ გავერთიანდებით ჩვენს ყველაზე უძველეს და უმტკიცეს შტოსთან.

"ჩვენ კი არ შევისმინეთ ეს შეგონება! არ მივუტევეთ მათ საკუთარი დანაშაული: უდანაშაულოთა დევნა და ფიზიკური განადგურება!" ეს სიტყვები შეიძლება მივაკუთვნოთ 1971 წლის კრებასაც, რომელმაც ძველი წეს-განგების წყევლა (ანათემატიზმები) გააუქმა, მაგრამ საუკუნეობრივი დევნა ძველმოწესეთა წინაშე არ შეინანა.

ჩვენი გული არასოდეს შემდრკალა სინანულით! განა უგუნურება არ არის თაყვანს სცემდე ღირ. სერგი რადონეჟელს, წმიდა მღვდელმთავართ პეტრეს, ალექსის და იონას, ასევე ერმოგენეს, ხოლო წიგნებს, რომლებითაც ისინი ლოცულობდნენ სატანურად აცხადებდე, კუპრს ასხამდე და წვავდე! ჩვენს სამრევლოებში დღემდე გაურბიან ძველი წიგნებით მსახურებას, - ეშინიათ, ვინმემ მწვალებლად არ გამოაცხადოს ისინი, რადგან ჩვენ ხომ დღემდე იმდროინდელი სტერეოტიპების ტყვეობაში ვართ, რადგან რუსული ფესვის, რუსული სულისა და მთლიანობის თვითგანადგურება ხომ 250 წელი გრძელდებოდა.

1971 წლის კრების შემდეგ მრავალს იმედი გაუცრუვდა, რადგან ძველმოწესეები მეტად ცივად შეხვდნენ ამ კრების დადგენილებებს და ახალმოწესეებთან შეერთებასაც არ ჩქარობენ. "და რა ვქნათ ახლა, ფეხქვეშ ხომ არ გავეგოთ?" - თქვა ერთმა იერარქმა. არადა, სწორედ ამის გაკეთება გვმართებს მომავალ კრებაზე, სადაც პატიება უნდა ვთხოვოთ ძველმოწესეთ არა მარტო მრავალსაუკუნოვანი დევნისთვის, არამედ საეკლესიო საცთურისთვის, რომელიც დანაშაულებრვმა "რეფორმამ" გამოიწვია. ამის ბრწყინვალე მაგალითი გვიჩვენა რუსეთის საზღვარგარეთულმა მართლმადიდებელმა ეკლესიამ, რომელმაც 2000 წლის კრებაზე ძველმოწესეთ ბოდიში მოუხადა.

ეს მომავალი საეკლესიო კრება ჩვენ ასე წარმოგვიდგენია. მან უნდა აღავსოსო ის დანაკლისი, რაც 1971 წლის კრებამ დაუშვა და გააგრძელოს მისი ხაზი განხეთქილების აღმოსაფრხვრელად; ახალმა კრებამ რუსული საღვთისმსახურებო წიგნები ახლის თანასწორად კი არ უნდა აღიაროს, არამედ უფრო უმჯობესად უნდა გამოაცხადოს რეფორმის შემდგომდროინდელი წიგნებისა.

ძველმოწესეთა წინაშე სინანულის გულწრფელობის ნიშნად და ჩვენი საეკლესიო ცხოვრების გაჯანსაღების მიზნით, კრებამ მონასტრებსა და სამრევლოებს უნდა დაუგზავნოს რეკომენდაცია (მკაცრი განწესება, ვფიქრობ, უადგილო იქნება, რათა არ წარმოიშვას ახალი განხეთქილება), რათა მათ საეკლესიო მსახურება ჩაატარონ ძველი წიგნების მიხედვით, ძველი წეს-განგებების დაცვით და აღადგინოს ორი თითით პირჯვრისწერა, ორჯერადი ალილუია და შესაბამის საიდუმლოებებსა და რიტუალებში მზის მიმართულებით ლიტანიობა; და ა. შ.

ამრიგად, არა ადმინისტრაციულად, ერთ წამში, არამედ რეკომენდაციულ დონეზე უნდა მოხდეს ყოველივე ძველზე თანდათანობითი გადასვლა; უნდა შეიქმნას კეთილი და დადებითი გარემო საეკლესიო ცხოვრების ძველი ნორმებისკენ დაბრუნებისა; ასევე უნდა გაიცეს რეკომენდაცია ყველგან აღორძინდეს ერთხმიანი საეკლესიო გალობად, საყოველთაოდ გავრცელებული საკონცერტო-პარტესული გალობის ნაცვლად, რომელიც ჩვენმა ეკლესიამ უცხოელებისგან შეითვისა.

უეჭველად, თუმცა უკვე ადმინისტრაციულ დონეზე, უნდა აიკრძალოს დასხმით-პკურებითი ნათლობა (კანონებში მოცემული "კლინიკური" შემთხვევების გარდა) (ა. სოლჟენიცინი გულისხმობს ახალმოწესეთა ეკლესიის მიერ მიღებულ კანონებს, ძველ კანონებში ასეთი მითითებები არ არსებობს - მთარგმნ.), ასევე ნებისმიერი შემოკლება ამ უძირითადესი და უსაფუძვლესი საეკლესიო საიდუმლოსი და განკარგულების დამრღვევთა მიმართ გამოყენებულ იქნას უმკაცრესი საეკლესიო სასჯელი.

ეს ყოველივე შექმნის ჯანსაღ წანამძღვრებს რუსეთის დიდი განხეთქილების აღმოსაფხვრელად და ურთიერთ მიტევებით, ჩვენს ყველაზე უძველეს შტოსთან შესაერთებლად. ცხადია, ყველა ეს საკითხი უნდა გახდეს საზოგადოების ფართო და კრებითი მსჯელობის საგანი.

როგორც უკვე ითვა, რეფორმამდელ საეკლესიო პრაქტიკაზე გადასვლის პროცესში, ყველაზე მტკივნეული საკითხია ღვთისმსახურებათა მონასტრული ხანგრძლივობის საერო სამრევლოებში დამკვიდრება, როგორც ეს არის გავრცელებული ძველმოწესეებში. თანამედროვე ძველმოწესეობის საღვთისმსახურებო ასკეტიზმი, ცხადია, გამართლებულია როგორც არსებობისთვის ბრძოლის ისტორიული მიზეზებით, ასევე თავისი არსებობითაც. მაგრამ, ისტორიული ფაქტები მოწმობენ, რომ ჩვენი სამრევლოების რეფორმამდელი საეკლესიო ცხოვრებისთვის, უკიდურეს შემთხვევაში პატრიარქ იოასაფ I და იოსების დროს, ხანგრძლივი საეკლესიო მსახურება უცნობი იყო, როდესაც, უმაღლესი საეკლესიო ხელისუფლების კურთხევით გამოიყენებოდა ე. წ. ლიტურგიკული მრავალხმიანობა (იგულისხმება სხვადასხვა საღვთისმსახურებო ტექსტის ერთდროული კითხვა - მთარგმნ.) ხანგრძლივი ღვთისმსახურების შესამოკლებლად.

ნიკონო-ალექსეევური "რეფორმის" ერთ ერთი პრელუდია სწორედ საერო სამრევლოებში, მონასტრული წეს-განგების თანხმიერად, ხანგრძლივი საეკლესიო მსახურების შემოტანა იყო. პირველად ეს (ნოვგოროდის ეპარქიაში) ნიკონმა გააკეთა, ცხადია, მეფის წაქეზებით, რომელიც, ვითომცდა ღვთისმოსაობაში თავისი მეგობრის მიმბაძვით, მოსკოვშიც შეუდგა ამ სიახლის დამკვიდრებას. თუ 1649 წელს მეფემ ვერ შესძლო კრებითად დაეკანონებინა ეს სიახლე (ამის წინააღმდეგ წავიდა კრება, პატრ. იოსების თავმჯდომარეობით), მეფე ალექსი მიხეილის ძე ამას გააკეთებს ორი წლის შემდეგ, როდესაც მოტყუებით, თავის ნებას ჯერ კრებას მოახვევს, შემდეგ კი მთელს რუსულ ეკლესიას.

უნდა ვიზრუნოთ იმაზე, რომ მომავალში დავუბრუნდეთ საღვთისმეტყველო ტექსტების ნორმალურ, ბუნებრივ შესწორებას, როგორც ეს იყო ნიკონო-ალექსეევურ "რეფორმამდე". განხეთქილების ერთ ერთი მანჭიობა და პარადოქსი არის ის, რომ ახალმოწესეები "წმიდად" თაყვანს სცემენ ენობრვი შეცდომებს, რომლებიც საღვთისმსახურებო ტექსტებში ნიკონო-ალექსეევური "რეფორმის" შემდეგ შემოვიდა და თითქმის ბოლოდროინდელ საეკლესიო გამოცემებამდეა შენარჩუნებული.

ამასთან დაკავშირებით, თუ გვინდა გადავლახოთ განხეთქილებისა და სინოდალური ცეზაროპაპიზმის დროინდელი სტერეოტიპები, დაუყოვნებლივ უნდა იქნეს მიღებული გადამჭრელი ზომები, რათა ჩვენი საღვთისმსახურებო წიგნებიდან ამოღებულ იქნას, უკიდურეს შემთხვევაში, თუნდაც ისეთი აშკარა და უხეში შეცდომები, როგორიცაა მაგალითად, "жертву водою попалил еси", "крестообразныма Моисеовыма рукама", "свет во откровение языков" და ა. შ.

ენა დანაგვიანებულია უსასრულო "еси-еси-еси"-ებით, რომლებიც აღმოცენდნენ ნიკონო-ალექსეევური "შემსწორებლების" მიერ აორისტას წარსული დროის ზმნური ფორმის პერფექტის ფორმით შეცვლის არამართებული გამოყენებით

საეკლესიო სლავური ენის იმპერატიულ-სემანტიკური სტრუქტურის აღდგენა, მისი სპეციფიკური ფუნქციონალური მიმართულებით, შესაბამის წინადადებებში მიცემით ბრუნვასთან დაბრუნების გზით, როგორც ეს იყო რეფორმამდელ პერიოდში (მაგ.: "свет во откровение языком", "ангелом собеседниче и преподобным сожителю", "воздаяние грешником узриши" და სხვა), ნაცვლად რეფორმატორთა მიერ შემოტანილი ნათესაობითი (родительного) ბრუნვისა.

და ბოლოს, დე კვლავ შეაერთოს ღმერთმა განყოფილნი.

ციტ.: Солженицын А.И. «Третьему Собору Зарубежной Русской Церкви».// Публицистика. Т.1. Ярославль, 1995