წერილები - რა საჭიროა წეს-ჩვეულება - oldorthodox

ეპისკოპოსი მიხეილი (სემიონოვი)

რა საჭიროა წეს-ჩვეულება?

ძველმორწმუნეობას ყველაზე ხშირად აყვედრიან "წესთმორწმუნეობას" ("ობრიადოვერობას"), ანუ საეკლესიო წეს-ჩვეულებისადმი ჯიუტ თაყვანისცემას და დოგმატურ სწავლებასთან მის გათანაბრებას. საეკლესიო გადმოცემებისა და წეს-ჩვეულებების პატივისცემას ლამის კერპთაყვანისმცემლობად გვითვლიან.

როგორ არის სინამდვილეში? ნუთუ საეკლესიო წესი, გადმოცემა, ეს არის რაღაც არაარსებითი და სულიერ ცხოვრებაში უმნიშვნელო რამ? შევეცადოთ გავერკვეთ ამ საკითხში.

რა არის წესი? ეს არის "გარსი", დოგმის სამოსელი, ვამბობდით ჩვენ. ახლა სხვაგვარად ვიტყვით: ეს არის გამყარებული სულიერი ცხოვრება, ქრისტეანული ცხოვრების მძლავრი მომენტი, დიადი გაელვება, შეჩერებული დრო, რომელიც საჭიროა სულიერი აღზრდისათვის.

პირველ ქრისტეანულ ეკლესიაში იდეალური ერთობა სუფევდა, ადამიანებს ყველაფერი საზიარო ჰქონდათ და არ არსებობდა მათ შორის ღარიბი და უპოვარი... აი, სწორედ ამ წმიდა დღეთა განწყობამ წარმოშვა წმიდა ჩვეულება, ანუ "აღაპის" წესი. წმიდა განწყობა და "აღაპის" ამგვარი ურთიერთობა განმტკიცდა ლიტურგიკულ ღვთისმსახურებაში, რომელიც თვითონ შეიცავდა სხვა წესთა სისტემას.

თავის წეს-ჩვეულებებში, ლიტურგია წარმოადგენს ქრისტეს მიერ მამა ღმერთისადმი აღვლენილი ლოცვის ("რათა ყველანი ერთი იყვნენ, როგორც შენ, მამაო, ჩემში, ხოლო მე - შენში" (იოანე 17:11-21)) მთელ სიმბოლურ განხორციელებას. ძველად ლიტურგიას "ერთობის საიდუმლო" ეწოდებოდა, ხოლლო კირილე ალექსანდრიელი მას პირდაპირ უწოდებს საერთო კავშირს, რომელიც ყველას აერთებს.

"ლიტურგია, - წერს. ნ. ვ. გოგოლი, - არაგრძნობისმიერად ზრდის და აყალიბებს ადამიანს, და თუკი საზოგადოება ჯერაც სრულიად არ დაშლილა, თუკი ადამიანები ჯერაც არ სუნთქავენ შეურიგებელი სიძულვილით ერთმანეთისადმი, ამის ფარული მიზეზი არის წესთა სისტემა - საღმრთო ლიტურგია, რომელიც შეახსენებს ადამიანს ძმისადმი წმიდა და ზეციურ სიყვარულს".

მაგრამ, ლიტურგია ბევრად უფრო დიადი რამ არის. ავიღოთ, მაგალითად, რაიმე "წვრილმანი", თუ შეიძლება ასე ითქვას. ავიღოთ ისეთი პატარა წესი, როგორიცაა "მეტანიები" (თაყვანისცემები). რა საჭიროა ეს წმიდად მექანიკური მოძრაობები? მაგრამ, აი, რა წერია წმ. იოანე მოსხის "ლიმონარში" (ჩვენი, თავისუფალი გადმოცემით):

ერთხელ ამბა იოანესთან მივიდა გლეხი და მოუთხრო რა თავისი უკიდურესი სიღარიბის შესახებ და ფული სთხოვა. მხცოვანს შეეცოდა ღარიბი კაცი, სხვას დაესესხა ფული და მისცა. გავიდა ორი წელი, გლეხი კი ვალს არ აბრუნებდა. ამ დროს, ნეტარმა ამბამ შეიტყო, რომ გლეხი ეწევა უდარდელ ცხოვრებას და სულაც არ ადარდებს თავისი ოჯახი. დიდხანს ფიქრობდა მხცოვანი, როგორ ეშველა ამ გაჭირვებისთვის. მოუწოდა თავის მევალეს და უთხრა:

- დამიბრუნე ვალი, ჩემო ძმაო!

- ხედავს ღმერთი, რომ არაფერი გამაჩნია და არაფერი მაქვს დასაბრუნებელი!

- ეგ არაფერი, მე დაგეხმარები გადახდაში. ჯერ კიდევ შორსაა საველე სამუშაოები...

- რასაც მიბრძანებ ყველაფერს შეგისრულებ.

- მაშინ შევთანხმდეთ, რომ როგორც კი მოიცლი, მოდი ჩემთან და ყოველდღიურად გააკეთე ოცდაათი მეტანია, ამისთვის კი შენი ვალიდან გამოგიკლებ თითო კერატს.

იმ დღიდან მოუხშირა გლეხმაც მონასტერში სიარულს და მეტანიების კეთებასაც.

რატომ აკეთებ ამას? - ჰკითხეს ერთხელ მხცოვანს. - რამდენად სარგოა ამ გლეხისთვის ეს მეტანიები? უმჯობესი იქნებოდა რაიმე შეგონება გექადაგა... ის ქრისტეანია და თვითონაც კარგად უწყის თავისი მოვალეობები.

- სულიერი ცხოვრება მასში ჩაქვრა. ლოცვა მის რწმენასა და ღვთისმოსაობის სულს გააცოცხლებს. - უპასუხა მხცოვანმა.

-კი მაგრამ, ის ხომ მხოლოდ მეტანიებს აკეთებს.

ნაყოფს წინ ყვავილი უძღვის, ყვავილს ფოთოლი, ფოთოლს - კვირტი და ტოტების გაცოცხლება... განა არ იცით, რომ ლოცვის ნიჭი - დიდი ნაყოფია? რამდენი შრომაა საჭირო ამ ნაყოფის მოსამწიფებლად. მეტანიები - ეს ჯერ კიდევ პირველი შემობარვაა უნაყოფო ხისა... ადამიანი - მკვდარი იარაღი როდია, არამედ ცოცხალი არსებაა: მეტანიებში გამომჟღავნდება მისი ლოცვითი სულის კვირტები. წვეთ წვეთობით, ცოტ-ცოტა, როგორც მაცოცხლებელი წვიმა, გადმოვა მასზე ნიჭი ლოცვისა. ალფავიტის არმცოდნე წიგნს როგორ წაიკითხავს?

მხცოვანმა საქმით დაამტკიცა თავისი სიმართლე და გლეხის მეტანიებში წვრთნა განაგრძო. როდესაც გლახაკს მოშივდებოდა, მოხუცი ბერი მასთან ერთად იყოფდა ტრაპეზს და სახლში შემდეგ უშვებდა; იმდენად დატვირთავდა გამხმარი პურით, მთელი ოჯახის დაპურება რომ შესძლებოდა. ასე ხდებოდა მანამ, სანამ 24 კერატის ოდენობის თანხა არ დაგროვდა. გლეხმა მთლიანად დაუბრუნა ვალი მხცოვანს. მაგრამ ჩვენ ამის შემდეგაც ვხედავდით გლეხს მასთან. ის უკვე ნებაყოფლობით მოდიოდა სალოცავად... არც ფული გასჭირვებია იმ დროიდან, რადგან გლეხი ცხოვრების შრომისმოყვარე და ჯანსაღ წესს შეუდგა.

თუკი მეტანიებმა - ამ "პატარა" ჩვეულებამ - ცოდვილ ადამიანში ცოდვის სიმძიმისა და მთელი თავისი სულიერი დაცემულობის შეგნება გააღვიძა. სხვა უფრო მნიშვნელოვან ჩვეულებებზე რაღა შეიძლება ითქვას?

რამდენად ღრმაა ამ მხრივ ნათლობის საიდუმლოში არსებული ჩვეულებანი. მაგრამ მათზე ჩვენ როგორმე ცალკე ვისაუბრებთ. პასექის ღვთისმსახურებაში, მაგალითად, არის ურთიერთ ამბორის ჩვეულება. და ვინ იცის, რამდენ სულს აუჩქროლდა გული, რამდენი მრისხანე განწყობა "გალღვა" ამ საწესჩვეულებო ამბორში!

დიდი მარხვის დაწყებამდე არსებობს მიტევების წესი... შერიგების როგორ ძალას შეიცავს ეს ჩვეულება! ან ჯვრისწერის წესი, უფრო სწორედ ის წეს-ჩვეულებები, ჯვრისწერის საიდუმლოს რომ ახლავს თან: როგორი გამოცხადებაა მაში მოცემული ოჯახთან დაკავშირებით - ვისაც ყური აქვს სმენად ისმინენ!

მაგრამ როგორ? რანაირად ახდენს ჩეულება ასეთ ზეგავლენას?

ამას ასე ავხსნი. წეს-ჩვეულება თავის დროზე უდიდესი გონით, უზარმაზარი სულიერი ენერგიით, სულიერი განწყობის უდიდესი აღმავლობით შეიქმნა. მაგრამ ყვლა ენერგია ყოველთვის ნარჩუნდება, ასე ვთქვათ, "სულიერი ენერგიის შენარჩუნების" კანონით. როგორც სითბო, წეს-ჩვეულების სულიერი ძალიც მასში დაფარულ მდგომარეობაშია.

არსებობს კოროლენკოს ერთი პატარა მოთხრობა, სახელწოდებით "ყინვა". ეს არის ფანტაზია. ავტორს ეჩვენება, რომ ზოგჯერ ყინვისგან სიტყვები იყინებიან, მაგრამ აი, გამოჩნდება მზე, ფიქრობს იგი, - გაალღობს სიტყვებს და სულს მთელი თავისი ძალით მოეფინება.

წეს-ჩვეულებაში ეს "სიტყვებ" - წმიდა ძალია. ადამიანისთვის, რომელსაც ჯერაც არ შეხებია მადლის მზის სხივები, მკვდარი და უსიცოცხლოა, მაგრამ მასაც შეუძლია გაღვიძება და "მკვდრეთით" აღდგომა. წეს-ჩვეულებაში უნდა ჩავიხედოთ, სიღრმეში ჩავსწვდეთ, რათა მისმა ძალამ შესძლოს ჩვენი გულების გათბობა.

რელიგიისადმი გულგრილნი, რომლებიც ტაძრებს კანტიკუნტად სტუმრობენ და მასში სულ რამოდენიმე წუთით რჩებიან, ბუნებრივია, ყრუნი არიან იმ ჭეშმარიტების მიმართ, რაც წეს-ჩვეულების სამოსის მიღმა იმალება; მათ არ ძალუძთ ჩასწვდნენ მის არსსა და სულისკვეთებას. ეს არიან "მშვინვიერი" ადამიანები და არა სულიერნი. მათზეა ზედგამოჭრილი წმ. მოციქულის სიტყვები: "განა თვით ბუნება არ გასწავლით, რომ თუ კაცი გრძლად უშვებს თმას, ეს საძრახისია მისთვის?" (1 კორ. 11:14).

ამბობენ, რომ წეს-ჩვეულება დაძველდა... ერთი წუთით დავუშვათ, რომ ეს ასეა... მაგრამ ის მაშინაც წმიდაა, როგორც გარდაცვლილი დედის მკვდარი სხეული, რომელსაც არანაკლები სიყვარულითა და სითბოთი ვკოცნით, ვიდრე ცოცხალს... ეს არის კიბე, რომლითაც, მერეჟკოვსკის სიტყვებით რომ ვთქვათ, მილიონები რომ ავიდნენ ღმერთთან.

მოდი, ისევ დავუშვათ, რომ კიბის საფეხურები მოძველდნენ, მაინც ხომ გვმართებს მასზე დატოვებული მილიონობით წინაპრის ნაკვალევის კოცნა... მაგრამ, განა მართლა შესაძლებელია დაძველდეს წეს-ჩვეულება? ცხადია, არა. მისი სული მარად ცოცხალია. მხოლოდ ჩვენ შეიძლება მოვკვდეთ წეს-ჩვეულებისთვის. "ჩვეულებას არ ძალუძს სულის მოკვლა. სულმა შეჰქმნა იგი და, როგორც ადრე განცდილი რელიგიური განწყობის გახსენება, კვლავ აღვიძებს ამ განწყობას და, თუ სული არ თვლემს, წეს-ჩვეულება კვლავ გააცოცხლდება ადამიანისთვის და უმძლავრეს და ცხოველმყოფელ ძალად შეიქმნება.

არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ წეს-ჩვეულება, როგორც უკვე ვთქვით, "უხილავი საიდუმლოს, უხილავი ჭეშმარიტების, ხილული სამოსია. ეს არის ცოცხალი სულის ცოცხალი სხეული". ამასთან, ისევ გავიმეორებთ, "ეს არის კიბე, რომლითაც მილიონობით მორწმუნე მიეახლებოდა და მომავალშიც მიეახლება უფალს".

მარტო ამან უნდა გახადოს იგი სამარადისოდ წმიდად და მისცეს მას მუდმივი ძალი მადლისმიერი კურთხევისა. წმიდა აზრი და ლოცვითი ღვაწლი, ისტორიულად ისეა შერწყმული წეს-ჩვეულებასთან, რომ მისი განადგურება (ეს ფსიქოლოგიურად შესაძლებელიც რომ იყოს) - ნიშნავს გაწყვიტო მთელი რიგი უძვირფასესი შეგრძნება, განადგურებას დაუქვემდებარო თვით აზროვნება, რომელიც წეს-ჩვეულებასთან არის დაკავშირებული და მასშია გამოხატული; ეს ნიშნავს, მოჰკლა მაში ლოცვითი მოსაგრეობა.

მოჰქონდათ ძვირფასი სითხით სავსე ჭურჭელი. ყველანი პირქვე ეცემოდნენ მის წინაშე, კოცნიდნენ ჭურჭელს, რომელშიც ეს უძვირფასესი სითხე იყო ჩასხმული და რომელიც ყველას გამაგრილებელ სინოტივეს შეიცავდა, მაგრამ უცებ აღდგნენ ადამიანები და დაიწყეს ყვირილი: "ბრმებო, რას კოცნით ამ ჭურჭელს, ძვირფასი მხოლოდ მისი შიგთავსია, მხოლოდ მასში, ამ ძვირფას სითხეშია მთელი მნიშვნელობა, თქვენ კი შუშას კოცნით, უბრალო მინას და სარკეს მიაწერთ სიწმიდესა და მადლმოსილებას... კერპთაყვანისმცემელნო, დააგდეთ ჭურჭელი და თაყვანი ეცით მხოლოდ მის შიგთავსს და არა შუშას". და აი, გატეხეს ადამიანებმა ჭურჭელი და მიწაზე დაღვარეს მაცოცხლებელი წყარო, რომელიც მიწაშივე ჩაიკარგა... გატეხეს ჭურჭელი და დაჰკარგეს წყარო, მაგრილობელი... ".

ეს მშვენიერი ლეგენდა, წეს-ჩვეულების მტრების წინააღმდეგ არის მიმართული და მასში გადმოცემული არსი სრული ჭეშმარიტებაა.