წერილები - იკონომიის შესახებ - oldorthodox

არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)

იკონომიის შესახებ

ძველმართლმადიდებლური ეკლესიისა და ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანების თაობაზე გავრცელებულია სტერეოტიპული შეხედულება, თითქოს ძველმართლმადიდებელი ქრისტეანები არიან კანონის ასოს გამოდევნებული წესთმორწმუნენი, რომლებიც საეკლესიო საკითხებისადმი თავიანთი ზედმეტად მკაცრი მიდგომითა და შეზღუდული ხედვით წარმოდგებიან, როგორც ვიწროდმოაზროვნე ფანატები. ჩვენი ოპონენტების აზრით, ჩვენ, ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანებს, საერთოდ არაფერი გვესმის იკონომიისა საკითხი, რაც არ შეესაბამება სინამდვილეს.

წინამდებარე წერილში შევეცდებით გიჩვენოთ თუ როგორი დამოკიდებულება უნდა ჰქონდეს ნამდვილ მართლმადიდებელ ქრისტეანს იმ ზოგიერთი რთული და ერთის შეხედვით გადაუჭრელი პრობლემისადმი, რომელიც შესაძლოა წამოიჭრას გარემო პირობებითა თუ სხვადასხვა ვითარებებით.

გვსურს ვაჩვენოთ, რომ ძველმართლმადიდებლობა წესების გაღმერთება და გაკერპება კი არ არის, არამედ ღმრთის ერთგულება და მოყვასის სიყვარული, რომელიც ერთნაირად ვლინდება როგორც ზოგიერთი საეკლესიო საკითხისადმი მკაცრ (აკრიბია), ასევე შერბილებულ (იკონომია) დამოკიდებულებაში.

საზოგადოდ, საეკლესიო კანონიკასა და პრაქტიკაში წამოჭრილი პრობლემები წყდება როგორც აკრიბიის, ასევე იკონომიის, ანუ არსებულ გარემოებათა გათვალისწინების პოზიციებიდან.

ბერძნ. "აკრიბია" ნიშნავს – ზუსტ აზრს, სიზუსტეს, სიმკაცრეს, კანონის ასოს მიხედვით მოქმედებას. ანუ ეს არის საეკლესიო საკითხთა გადაწყვეტა კანონის შესაბამისი მკაცრი განსაზღვრულობით. აკრიბიით, ანუ აბსოლუტური სიმკაცრით უნდა გადაწყდეს მხოლოდ ის პრობლემები, რომლებიც დოგმატური ხასიათსაა. ასე, რომ აკრიბია – ეს არის მკაცრი განსაზღვრულობა, რომელიც გამორიცხავს ყოველგვარ ორაზროვნებას, გაურკვევლობას და ფარდობითობას, რაიც დასაშვებია საეკლესიო ცხოვრების ზოგიერთ დისციპლინარულ-პრაქტიკულ საკითხსა და სამოძღვრო საქმიანობის სფეროში და რომელიც შეიძლება გადაწყდეს საეკლესიო იკონომიით.

ხოლო "იკონომია" ეს არის პრინციპი, რომელიც ღვთიური კაცთმოყვარების სულისკვეთებით, იმ საღმრთო სიბრძნისა და ნების თანხმიერ, რომლის მიხედვითაც აღესრულება კაცთა მოდგმის ცხონება, საერთო საქმის სარგებლობისთვის გარკვეულ დათმობაზე მიდის საეკლესიო კანონმდებლობასთან. ამგვარი იკონომია დაშვებულია თვით ეკლესიის მიერ, რისი დასტურიც არის მართლმადიდებლური ეკლესიის მთელი ისტორია, რომელსაც ურთულესი საკითხები არაერთხელ გადაუწყვეტია იკონომიით. ღირსი თეოდორე სტოდიელი პირდაპირ წერს, რომ “გვაქვს კანონიერი იკონომიაც, რომელსაც დროდადრო მიმართავდნენ წმინდანებიც” (Преподобный Феодор Студит. Послания. Книга 1. Москва. Приход храма Свяиаго Духа сошествия, 2003 г., стр. 93-95).

ბუკვალურად თუ დავშლით, ბერძნული სიტყვა "იკონომია" ნიშნავს "სახლმმართველობას" ("ოიკოს" – სახლი, "ნომოს" _ კანონი). ახალ აღთქმაში ეს სიტყვა გადატანითი მნიშვნელობით გამოიყენება და ნიშნავს ღმრთის მიერ შექმნილი "სახლის", ანუ ქვეყნიერების ხსნის საღმრთო გეგმას, საღმრთო განგებულებას. ამ საღმრთო იკონომიას საღმრთო აღმშენებლობასაც უწოდებენ. სწორედ ზემოთ მოტანილი გადატანითი მნიშვნელობით იყენებს მას წმ. მოციქული პავლე, როდესაც მიმართავს ეფესელებს: “გვაუწყა ჩუენ საიდუმლოჲ იგი ნებისა მისისაჲ სათნოებისაებრ მისისა, რომელი-იგი წინაითვე განაჩინა მას შინა. განგებულად (იკონომიად) აღვსებისა მის ჟამთაჲსა, თავ-ყოფად ყოველივე ქრისტეს მიმართ, რაი-იგი არს ცათა შინა და ქუეყანასა ზედა” (ეფეს. 1:9-10). ამავე მნიშვნელობით გამოიყენება ეს სიტყვა ეკლესიის ადრექრისტეანული ეპოქის მოძღვართა და მამათა თხზულებებშიც. მაგალითად, წმ. ღმერთშემოსილი ეგნატე, ეფესელთა მიმართ წერს: “ღმერთი ჩვენი…ქალწულ მარიამში ჩაისახა თავისი განგებულებით (“იკონომიით”) (წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილის ეპისტოლე ეფესელთა მიმართ. 18:2). შეიძლება ითქვას, რომ კანონიკური სამართლის კონტექსტში “იკონომია” - ეს არის ეკლესიის მღვდელმთავართა მოვალეობა, გადაწყვიტონ საეკლესიო საკითხები სწორედ ღმრთის ამ განგებულების, ანუ ქვეყნიერების საცხოვნებლად დაშვებული საღმრთო აღმშენებლობის, ღვთიური კაცთმოყვარეობის, ღვთიური სიბრძნისა და ნების თანხმიერად. მათივე პრეროგატივაა საეკლესიო განწესებათა არა ბუკვალური, არამედ იკონომიური გამოყენება. ამრიგად, საეკლესიო კანონიკისა და პრაქტიკის სფეროში წამოჭრილი პრობლემები წყდება, როგორც აკრიბიით, ასევე იკონომიით - არსებულ გარემოებათა გათვალისწინებით.

როდესაც იკონომიაზე ვმსჯელობთ, უნდა გვესმოდეს, რომ აქ ლაპარაკია არა “კანონთამიერ გამონაკლისზე”, არამედ მათ ძირითად დანიშნულებაზე - აღაშენოს ღმრთის სახლი - ეკლესია. კაცთმოყვარული და ეკლესიის სასარგებლო დანიშნულება თვით განწესებებშია მოცემული (მაგ.: I მსოფლიო კრების მე-12 კანონი; ბასილი დიდის - 1 და 74-ე; გრიგოლ ნოსელის - მე-8; IV მსოფლიო კრების - მე-16; VI მსოფლიო კრების - 88-ე და 102-ე და სხვ.), რაშიც გამოიხატება ეკლესიის იკონომიური მზრუნველობა თავის სამწყსოზე. ამის ნათელი დადასტურებაა ტრულის (VI მსოფლიო კრების) 102-ე კანონი, რომელშიც ნათქვამია, რომ მღვდელმა შემცოდეს ეპითიმია უნდა დაადოს არა მთელი სიმკაცრით, ზუსტად ისე, როგორც კანონში წერია, არამედ “განიხილოს ცოდვის ხარისხი, შეიგრძნოს ცოდვილი კაცის ლტოლვა შემობრუნებისკენ და სენის შესაბამისი წამალი მოუმზადოს. კარგად უნდა შეეძლოს მკურნალს (ანუ მოძღვარს - ეპ. პ.) ყოველნაირი - ფიცხელი და ბლანტი (გამშრობი) საშუალებით, რბილი და ტკბილი წამლით ვნების შეჩერება და ჩირქმდინარე წყლულის შეხორცება, მოღვაწეობის შედეგად გამოტანილი სინანულის ნაყოფის შემჩნევა-შემოწმება და ზეციური სინათლისკენ მოწოდებული ადამიანის ბრძნულად განგება” (დიდი რჯულისკანონი. VI მსოფლ. კრ. კანონი 102-ე. საქ. საეკლ. კალენდარი. 1987 წ. გვ. 342, 343). ასეთი რამ კი შეუძლებელია იმ ეპისკოპოსისთვის, რომელიც (დისციპლინარულ) საკითხებში ბუკვალურად მისდევს კანონს და ხსენებულ განწესებაში მოცემულ განმარტებას არ ითვალისწინებს.

საეკლესიო განწესებათა ავტორიტეტული კომენტატორი იოანე ზონარა VI მსოფლიო კრების 120-ე კანონის განმარტებაში ბრძანებს, რომ ეკლესიის მოძღვართა ეს იკონომია - დაიხსნან ადამიანთა სულები, წარმოადგენს ღვთიურ და არა ადამიანურ მიზანს: “ვინაიდან, როგორც ღმრთისთვის, ასევე კაცისთვის, ადამიანის სულზე მზრუნველობა მდგომარეობს იმაში, რომ დაკარგული ცხვარი მოიძიოს, დააბრუნოს და გველის ნაკბენისგან განკურნოს; არც უსასოობის უფსკრულში უნდა გადაჩეხოს თავისი სიმკაცრით და არც ზედმეტი ლმობიერებითა და მსუბუქი მკურნალობით მოუშვას ვნებათა აღვირი და გადაუშვას ამ წუთისოფლის მორევში, არამედ, უნდა ეცადოს, უმკურნალოს სენს ხან სიმკაცრით, ხანაც ლმობიერებით, იმისდა მიხედვით, როგორ არის განწყობილი ამგვარი მკურნალობისადმი თვით ავადმყოფი” (Правила Святых Вселенских Соборов с толкованиями. Изд. Московского общества любителей духовного просвещения. Москва 1877 г., стр. 611, 612).

ტრულის 102-ე კანონი გადმოგვცემს “იკონომიის” ცნებასთან დაკავშირებულ კიდევ ერთ საკმაოდ მნიშვნელოვან პრინციპს. კერძოდ, ის შენიშნავს, რომ ბრძნული იკონომიიდან გამომდინარე სხვადასხვა შემთხვევებში უნდა მივდიოთ არა აკრიბიას (ანუ კანონის მოთხოვნას უზუსტესი და ზედმიწევნითი გაგებით), არამედ ჩვეულებას: “უნდა ვიცოდეთ ჩვენ ერთიც და მეორეც; ვიცოდეთ მკაცრი მოთხოვნები, მაგრამ ვუწყოდეთ ჩვეულებაც, ანუ ლმობიერებაც” ე. ი. სიმკაცრეც უნდა შეგვეძლოს და თანაგრძნობაც.

ამგვარად, ეს კანონი ამბობს, რომ პრაქტიკაში (ანუ ჩვეულებაში) დასაშვებია კანონიკურ განწესებათაგან მცირედი გადახვევა, უკან დახევა იმ საეკლესიო აღმშენებლობისა და იკონომიისთვის, რომელსაც უნდა ეწეოდეს ეკლესიის მოძღვარი. საგულისხმოა, რომ VI მსოფლიო კრების 102-ე განწესების პრინციპებს მამები არა მარტო ცოდვილთა, არამედ მწვალებლობათაგან მოქცეულთა მიმართაც იყენებდნენ, რაშიც ცოტა ქვემოთ, წმ. ბასილი დიდისა და სხვა წმ. მამების მაგალითზე დავრწმუნდებით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იკონომიები ჯეროვანია კონფესიათაშორის (თანამედროვე ტერმინოლოგიით - იურისდიქციათაშორის) ურთიერთობებშიც.

ზემოთ თქმულის გარდა არსებობს იკონომიის უფრო ვიწრო, ადმინისტრაციული გაგება, რაც სახელმწიფო და საეკლესიო მმართველობას გულისხმობს. ამ თვალსაზრისით იგი გვხვდება, მაგალითად, ევსები კესარიელის იმპერატორ კონსტანტინეს სადიდებლად დაწერილ სიტყვაში. იგივე ევსები თავის “ეკლესიის ისტორიაში” სიტყვით “იკონომია” საზოგადოდ ეკლესიის საეპისკოპოსო მმართველობასაც აღნიშნავს. ცხადია, აქ იგულისხმება ეკლესიისთვის სასარგებლო, მართლმადიდებლური ადმინისტრაცია, რომელიც თანხმობაშია საღმრთო იკონომიასთან, ადამიანის სულის ცხონების საღმრთო განგებულებასა და საეკლესიო აღმშენებლობასთან.

მრავალ სხვა მნიშვნელობასთან ერთად “იკონომია” გულისხმობს კეთილგონიერებასა და წინდახედულობასაც. ამ მიმართებით საკმაოდ მრავალ მაგალითს ვხვდებით როგორც წმ. წერილში, ისე ქრისტესა და მოციქულთა თუ მამათა ცხოვრებაშიც. ერთგან ორიგენე წერს, რომ ეგვიპტეში გაქცევით ღვთაებრივი ყრმა “კეთილგონივრულად განერიდა საშიშროებას, როდესაც არ დაუპირისპირდა მას” და იქვე აღნიშნავს, რომ მაცხოვრის ასეთი იკონომია განპირობებულია არა სიკვდილის შიშით, არამედ იმ სარგებლობით, რომელიც მას კაცთათვის უნდა მოეტანა.

ასეთი მაგალითი ბევრია წმინდა მამათა ცხოვრებაშიაც. წმ. კვიპრიანე კართაგენელის ცხოვრებიდან ვიგებთ, რომ იმ დროს, “როდესაც სახელმწიფო ასე თუ ისე ითმენს ქრისტეანთა არსებობას, განათლებული საზოგადოება გულგრილად ეკიდება ან აბუჩად იგდებს და დასცინის მათ, ხოლო მდაბიონი აშკარად გამოხატავენ თავიანთ მძვინვარებას, უმჯობესიაო, - ბრძანებდა, - ჩრდილში იყო და არ მიიქციო ყურადღება. ამიტომაც წავიდა ის კართაგენიდან და დაიმალა, როდესაც ბრბომ კვიპრიანეს დასჯა მოითხოვა. ამიტომაც არიგებდა წმ. მამა თავის სამწყსოს, არ მოეწყოთ შეკრებები, ხოლო კლერიკოსებს ურჩევდა “გარემოებათა შესაბამისად” ემოქმედათ (წერილი 5, II, 1).

ჭეშმარიტად: “ყოველთათვის ჟამი არს და ჟამი ჩანს ყოვლისა საქმისა ცასა ქუეშე. ჟამი არს დანერგვისაი და ჟამი მოფხურად დანერგულისა მის. ჟამი დარღუევისაჲ და ჟამი აშენებისაი. ჟამი ტირილისაი და ჟამი სიცილისაი, ჟამი არს დადებად ქვაი და ჟამი არს შეკრებად ქვისა, ჟამი არს გარემოცვისა და ჟამისა არს განშორებად მოცულისა მის. ჟამი არს ძიებისაი და ჟამი წარწყმედისაი და ჟამი არს მარხვისაი და ჟამი არს განგდებისაი. ჟამი არს განპებისაი და ჟამი შეკერვისაი, ჟამი არს დუმილისაი და ჟამი სიტყვისაი” (ეკლესიასტე 3 : 1-7). ესეც იკონომიაა!
ნათქვამიდან ცხადია, რომ ადამიანური შიშით გამოწვეულ ქმედებას კი არ ეწოდება იკონომია, არამედ გონივრულ, წინდახედულ ნაბიჯს და ეკლესიისა და თვით ადამიანისთვის სასარგებლო ღონისძიებას. ამ თვალსაზრისით თქვა მოციქულმაც: “ვიქმენ ჰურიათა თანა, ვითარცა ჰურიაი” (1 კორინთ. 9 : 20); მოციქულ პავლეს მიერ აღსრულებული წინადაცვეთებიც იკონომია იყო: “ის წინადაცვითავდა იმისთვის, რათა მოესპო წინადაცვეთა. - ბრძანებს წმ. იოანე ოქროპირი, - ამიტომაც არ თქვა: “ჰურია”, არამედ “ვითარცა ჰურიაი”, რადგან ეს იყო იკონომია” (Творения св. Иоанна Златоуста, Беседа XXII на первое посл. к Коринфянам, СПБ 1904 г., т 10, стр. 216).

მოციქულ პავლეს ამ იკონომიას განაპირობებდა ეკლესიის აღმშენებლობა, ეკლესიის შეძენა (მოპოვება), ამიტომაც ამბობს მოციქული “ვიქმენ ჰურიათა თანა, ვითარცა ჰურიაი, რაითა ჰურიანი შევიძინნე” (1 კორინთ. 9 : 20); მოძღვრის ქმედება, რომელიც მიმართულია არა “შესაძენად” ან აღსაშენებლად ეკლესიისა, არამედ მის დასანგრევად ან დასაკნინებლად, არ შეიძლება იკონომიად იწოდოს.

ასე იქცეოდნენ წმინდა მამები. ამგვარი მკურნალობის მრავალ მაგალითს შევხვდებით მათ ცხოვრებაში. მაგალითად, წმ. კვიპრიანე კართაგენელი დაცემულთა შესახებ ბრძანებს: “როდესაც განვიხილეთ წმინდა წერილის მოწმობები, რომლებიც ეხება ჩვენს საკითხს (ლაპარაკია ქრისტეს უარყოფით დაცემულ ქრისტეანთა ეკლესიაში მიღებაზე - ეპ. პ.), განვსაზღვრეთ, შემოგვერიგებინა დაცემულნი და მშვიდობა და ერთობა მიგვეცა მათთვის, რათა მთლად უიმედობაში არ ჩავარდნილიყვნენ და ეკლესიის კარების დახშვით არ გვეიძულებინა, მიბრუნებოდნენ წარმართობას. მაგრამ, მეორე მხრივ, საეკლესიო დისციპლინის დამრღვევნი რომ არ აღმოვჩენილიყავით, დავადეთ მათ ხანგრძლივი ეპითიმია” (св. Киприан Карфагенский. Творения. Москва 1999 г. Изд. "Паломник", стр. 39).
წმინდა მამას რომ მკაცრი აკრიბიული მიდგომით ემოქმედა, ქრისტეს უარმყოფელნი წამების შიშით შესაძლოა საერთოდ წარწყმედილიყვნენ წარმართობისკენ მიქცევით, ამიტომაც წმინდა მამის ბრძნული მიდგომით ამდაგვართ მისცეს მშვიდობა, ანუ შემოიერთეს ეკლესიაში, თუმც მკაცრი ეპითიმიების პირობებით.

ცალკე აღნიშვნის ღირსია წმ. ბასილი დიდის 1-ლი კანონი, რომელშიც განსაკუთრებული სიცხადით იკვეთება “იკონომიის” ცნება. აქვე ერთმანეთს არის შედარებული აკრიბია და ჩვეულება. ეკლესიაში მწვალებელთა და სქიზმატიკოსთა მიღების შესახებ რომ მსჯელობს, წმ. ბასილი დიდი აღნიშნავს, რომ, მისი აზრით, კათარები და სხვა სქიზმატიკოსები თავიდან უნდა მოინათლონ, თუმცა წმ. მამა იკონომიის გათვალისწინებით არ ეწინააღმდეგებოდა ზოგიერთი აზიელი მამის შეხედულებასა და ჩვეულებას, რომლებიც შეიწყნარებდნენ მათ ნათლობას. აი, ამ ადგილის ქართული თარგმანი:

“განდგომის დასაწყისი წარმოიშვება განხეთქილებისაგან. განუდგებიან რა ეკლესიას, მათ აღარ აქვთ თავის თავში სულიწმიდის მადლი, რადგან მოაკლდათ მადლი კანონიერი წესების მიყოლის აღკვეთასთან ერთად. პირველ განდგომილთ მამებისგან ჰქონდათ მიღებული სულიერი მადლი. ხოლო თანდათან გამოეყვნენ მათ, ერისკაცები გახდნენ და არც ნათლისცემისა და არც ხელდასხმის ნება არ ჰქონდათ, აღარ შეეძლოთ სულიწმიდის მადლი მიენიჭებინათ სხვებისთვის, რადგან თვითონ ჩამოშორდნენ ამ მადლს (აქ წმ. ბასილი დიდი იმეორებს წმ. კვიპრიანე კართაგენელის შეხედულებას. ამ სადავო აზრის საბოლოო კორექცია განხორციელდა II და VI მსოფლიო საეკლესიო კრებების პერიოდში - ეპ. პ.). ამის გამო მათგან ნათელღებულების, როგორც ერისკაცთა მიერ მონათლულების განწმენდას ბრძანებს ეკლესია, როცა ასეთი ვინმე ისევ დაუბრუნდება მართლმადიდებლობას. მაგრამ რადგან აზიელთაგან ბევრს სურს მათი ნათლისღების შეწყნარება, შეიწყნარონ” (წმ. ბასილი დიდის პირველი ეპისტოლე კანონთა შესახებ ამფილოქე იკონიის ეპისკოპოსის მიმართ. დიდი რჯულისკანონი. საქართველოს ეკლესიის კალენდარი. თბილისი. 1987 წ. გვ. 401. იგივეა ნათქვამი მათე ბლასტარისის სინტაგმაშიც).

იმავე განწესებაში წმ. ბასილი დიდი ენკრატიტების (1) შესახებ წერს: “რადგან არაფერი მათ შესახებ ნათლად თქმული და განჩინებული არ არის, გვმართებს მათი ნათლისღების გაუქმება. თუ ვინმეს ნათელუღია მათგან, ხელახლა უნდა ნათელ-ვცეთ მას, დაუბრუნდება რა ეკლესიას. მაგრამ თუ საერთო მამათა განგებას სურს თავის შეკავება და ამის სხვაგვარად განწესება, ისევ ჩვეულებას უნდა მივყვეთ და ჩვენი მამების დადგენილებას შევუდგეთ, რადგან როცა გვინდა ვინმე შევაჩეროთ აჩქარებული ნათლისღებისგან, ვერიდებით, რომ ცხონებისგან არ დავაბრკოლოთ ისინი ჩვენი მკაცრი განჩინებით” (იქვე).

აქაც იკონომია გაიგივებულია ეკლესიის აღმშენებლობასთან, კეთილგანგებასთან. განწესების ბოლოში წმ. ბასილი დიდი გამოთქმა “აკრიბიის” გამოყენებისას შენიშნავს, რომ პრინციპში “გვევალება…პატივი ვცეთ და გულმოდგინედ მივყვეთ უცთომელ კანონს.…ძმები იზო და სატორნინე, რომლებიც მათი დასის წევრები იყვნენ, შევიწყნაროთ ეპისკოპოსის ტახტზე, რის გამოც მათი საზოგადოების წევრებს ვერ გამოვყოფთ ეკლესიისგან რაიმე კანონის მიღებით და მათი და მათი ეპისკოპოსების ზიარების შესახებ” (იქვე).

ჩვენთვის აქ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია წმ. ბასილი დიდის აზრი ტრადიციისა და ეკლესიის წეს-ჩვეულებების შესახებ, რომელიც იღებს კანონის ძალას (უფრო დეტალურად იხ. მისი 91-ე კანონი ბასილი დიდის ამფილოქე იკონიელისადმი მიწერილი წიგნის 27-ე თავიდან სულიწმიდის შესახებ). ეკლესიის იკონომიიდან გამომდინარე, ბასილი დიდის გადაწყვეტილება იძენს იმ აზრს, რომ ჩვეულებით დამკვიდრებული წესის მოშლა (ცხადია, როდესაც ეს წესი არ ეწინააღმდეგება სახარებისეულ სწავლებასა და დოგმატურ განწესებებს) იქნებოდა არა აღმშენებლობითი საქმე, არამედ ეკლესიის დამანგრეველი მოქმედება.

წმ. ბასილი დიდი თმობს თავის შეხედულებას მოცემულ საკითხზე სხვა ეპისკოპოსთა შეხედულების სასარგებლოდ, რითაც წმ. მამა მიუთითებს სხვა არანაკლებ მნიშვნელოვან მიზანზე, რომელიც მდგომარეობს საეკლესიო ერთობის შენარჩუნებაში. წმ. ბასილი თავის აზრზე ჯიუტად რომ მდგარიყო, მაშინ ეს ფრიად საზიანო იქნებოდა ეკლესიისთვის. ისტორიიდან არაერთი შემთხვევა ვიცით, როგორ დაუყენებია ეკლესია განხეთქილების საფრთხის წინაშე ეპისკოპოსთა უთანხმოებას რომელიმე საკითხში და ბევრჯერ, ზოგიერთი მათგანის სიჯიუტის გამო, მომხდარა კიდეც განხეთქილება. აი ამის უფლება არ მისცა საკუთარ თავს წმ. ბასილი დიდმა.

ანალოგიურად იქცეოდა წმ. კვიპრიანე კართაგენელიც. წმ. კვიპრიანესა და რომის პაპ სტეფანეს შორის წამოიჭრა დავა მწვალებელთა ნათლობის შესახებ. აფრიკაში ჯერ კიდევ კართაგენის ეპისკოპოს აგრიპას დროს კრებითად (დაახლ. 200 წ.) დააწესეს იმათი ნათლობა, ვინც გამოთქვამდა მწვალებლობიდან მართლმადიდებლობისკენ შემოერთების სურვილს (თუმცა აფრიკაშიც ყველა არ მისდევდა ამ წესს).

წმ. კვიპრიანე და მასთან ერთად აფრიკის მრავალი ეპისკოპოსი ასევე არ შეიწყნარებდნენ მწვალებელთა ნათლობას, რაც აფრიკელმა მამებმა კრებითი დადგენილებებითაც დაამტკიცეს. 255 წელს წმ. კვიპრიანემ მოიწვია კრება, რომელსაც ესწრებოდა სამოცდაათი მამა, და, ფაქტობრივად, გარკვეული დამატებებით გაიმეორა ის, რაც აფრიკაში გამართულ ადრინდელ კრებებს უკვე მიღებული ჰქონდათ.

მაგრამ რომში ძველთაგანვე და თვით კვიპრიანეს დრომდე მისდევდნენ ეკლესიაში მწვალებელთა მიღების სხვა ტრადიციას. კერძოდ, აქ, მწვალებლობაში მონათლულებსა და შემდეგ მართლმადიდებლობისკენ მოქცეულთ ღებულობდნენ ხელის დადებით (ქიროტესიით, რაც მოგვიანებით ეკლესიაში შეიცვალა მირონცხებით). მანამ, სანამ კვიპრიანესთან დავას დაიწყებდა, პაპი სტეფანე ამ საკითხზე გაცხარებული ედავებოდა ზოგიერთ აღმოსავლელ ეპისკოპოსს, განსაკუთრებით ფირმილიანე კაპადოკიელს.

ამ საკითხზე ერთიანი აზრი აღმოსავლეთშიაც არ არსებობდა. მაგალითად, მწვალებელთა ნათლობაზე წმ. დიონისე ალექსანდრიელის აზრი განსხვავდებოდა ფირმილიანეს შეხედულებებისგან და თითქმის მისდევდა იმ ჩვეულებას, რასაც რომის ეკლესია, მაშინ, როდესაც ფირმილიანე ამ საკითხს პრაქტიკაში ისე ახორციელებდა, როგორი შეხედულებაც აფრიკელ მამებს ჰქონდათ.

დავა რომის პაპსა და კართაგენელ ეპისკოპოსს შორის იმდენად გამძაფრდა, რომ პაპმა სტეფანემ კვიპრიანეს ეკლესიიდან მოკვეთაც კი განიზრახა; ხოლო, როდესაც რომის პაპს ამ საკითხთან დაკავშირებით კართაგენელი ეპისკოპოსები ეწვივნენ, მან არათუ თვითონ არ მიიღო კართაგენის წარმომადგენლები, არამედ სხვებსაც აუკრძალა მათთან ურთიერთობა და საკუთარ სახლში მიპატიჟებაც კი, მიუხედავად იმისა, ამ დელეგაციაში ეპისკოპოსებიც იყვნენ.

აი, ასეთ ურთულეს ვითარებაში, პაპ სტეფანეს ქმედებებისგან განსხვავებით, სამაგალითოა და მისაბაძი წმ. კვიპრიანეს ტაქტი და პოლიტიკა, რომელიც ბრძანებდა: “ჩვენ ვიცით, რომ ზოგიერთს არაფრით არ სურს ერთხელ მიღებულის უარყოფა და საკუთარი შეხედულებების გადასინჯვა; მაგრამ მტკიცედ მიჰყვება რა თავისას, არ არღვევს მშვიდობას და თანხმობას ძმებს შორის. ჩვენც არავის არ ვაიძულებთ და არ სჯულვმდებლობთ; რადგან თითოეულ წინამძღვარს აქვს უფლება თავისუფლად და საკუთარი ნების მიხედვით განაგოს თავისი სამწყსო და საბოლოოდ პასუხს მისცემს უფალს თავისი ქმედებებისთვის” (ეპისტ. LXXI).

სხვა წერილში, კერძოდ მაგნუსისადმი ნოვაციანელთა ნათლობის შესახებ, წმ. კვიპრიანე ბრძანებს: “არავის ვახვევთ თავს ჩვენს აზრს; თითოეული ეპისკოპოსი უფლებამოსილია იხელმძღვანელოს საკუთარი შეხედულებით” (Письмо Магну о крещении новациан и о получивших крещение в болезни. Св. Киприан епископ Карфагенский. Творения. Москва 1999 г. Изд. "Паломник", стр. 650). (წმიდა და საყოველთაო ეკლესიამ მწვალებელთა ნათლობის საკითხი საბოლოოდ გადაწყვიტა მე-2 მსოფლიო კრებაზე. მან არც რომის პაპ სტეფანეს აზრი გაიზიარა სრულიად და არც კვიპრიანესი და დაადგინა ზოგიერთ მწვალებელთა თავიდან ნათლობა (მაგ.: ევნომეველთა, მონტანელთა და საბელიანოზთა), ზოგი კი მიიღო მირონცხებით (მაგ.: არიანელნი, ნესტორიანელნი და სხვა)).

ამ განწესებებიდან და მაგალითებიდან კარგად ჩანს, რომ აკრიბიას, ანუ კანონთა ზედმიწევნით მიყოლას, “კანონიკურ სიმართლეს” ყოველთვის როდი ძალუძს ეკლესიის ერთობის შენარჩუნება. ასეთი სიმკაცრე თვით საეკლესიო განწესებათა სულისკვეთებისა და დანიშნულების საწინააღმდეგოა. მაცხოვრის სიტყვების - “კაცი კი არ არის შაბათისთვის, არამედ შაბათი კაცისთვის” (მარკ. 2:27) პერიფრაზირებას თუ მოვახდენთ და ვიტყვით “კაცი კი არ არის განწესებისთვის, არამედ განწესება კაცისთვის”, შინაარსობრივად მივიღებთ იმავე აზრს, რაც მაცხოვარს ჰქონდა ფარისევლებთან დავისას.

სიზუსტისთვის, მოდი, განვმარტოთ ეს ადგილი.

ფარისევლებს სძულდათ ქრისტე, რადგან მან მათი შინაგანი სიცრუე გამოააშკარავა. ისინი მიისწრაფოდნენ, გათავისუფლებულიყვნენ უმთავრესი მცენებების _ ღმრთისა და ადამიანის სიყვარულის _ შესრულების მოვალეობისგან (მათე 22:37-39). ამისთვის ფარისევლებმა ფარად აღმართეს მრავალი ისეთი მცნება, რომლებიც შესასრულებლად ადვილი იყო, მაგალითად, შაბათის დღესასწაულობა, რომელიც ფარისევლების პრაქტიკაში გამოირჩეოდა არაფრის კეთებითა და საამო უსაქმურობით.

ქრისტესთვის რომ ხალხი აემხედრებინათ, ფარისევლები არწმუნებდნენ მოქალაქეებს, თითქოსდა იესუ არღვევდა მოსეს მცნებებს. წარამარა საყვედურობდნენ მაცხოვარს, რომ ის შაბათობით კურნავდა ადამიანებს და ეწეოდა სხვადასხვა სახის ქველმოქმედებას, რასაც ფარისევლები მუშაობად მიიჩნევდნენ. ქრისტემ ამ და სხვა მათ ბრალდებებს შაბათის დარღვევასთან დაკავშირებით უპასუხა: “შაბათი კაცისათვის დაებადა, და არა თუ კაცი შაბათისათვის” (მარკ. 2:27).

ქრისტეს სიტყვების აზრი იმაში მდგომარეობს, რომ ღმრთის ნებისმიერი მცნება მიმართულია ადამიანის საკეთილდღეოდ; ყოვლად დაუშვებელია მოყვასის უსიყვარულობა მცნების დაცვის მომიზეზებით. მაცხოვრის ეს სიტყვები არის ქრისტეანული ეთიკის ფუნდამენტი, ამიტომაც იქ, სადაც აკრიბიას არ მოაქვს სარგებლობა, მეტიც, ზედმეტმა სიმკაცრემ შეიძლება ავნოს მორწმუნეს ან დააბრკოლოს ეკლესიისკენ მოქცევად მზად მყოფი ადამიანი. ეკლესია იკონომიას მიმართავს, როგორც სამკურნალო საშუალებას, თანაც ისე, რომ მისი დოგმატური სწავლებები არ დაირღვეს.

მაშასადამე, ეკლესია ადამიანთან დამოკიდებულებაში ხელმძღვანელობს ორი პრინციპით: აკრიბიითა და იკონომიით.

ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ აკრიბია - ეს არის მცნებათა ზუსტი, განუხრელი შესრულება. ის აუცილებელია ადამიანის ნების აღზრდისა და განმტკიცებისთვის, მისი სულიერი სრულყოფილების მისაღწევად, ცოდვის წინააღმდეგ ბრძოლასთან საჭირო ზნეობრივ ძალთა მოსაპოვებლად. აკრიბია გვეხმარება თვითგამართლების, საკუთარი თავის მოტყუების, საკუთარი თავის შებრალების საცთურის დაძლევაში, რაიც ხელს უშლის სულიერ სრულყოფას. აკრიბია - ეს ის დამოკიდებულებაა მცნებებთან, რომელიც თითოეულმა ქრისტეანმა უნდა აღზარდოს და დაამკვიდროს თავის სულში.

ხოლო იკონომია - ეს არის მცნებათა შემსუბუქება უძლურ ადამიანთან მიმართებაში, მისი სულიერი სარგებლობისთვის. ასე, მაგალითად, არის ცოდვები, რომლებიც ადამიანს ხანგრძლივი დროით განაშორებს წმ. ზიარებას. ზიარებისგან ადამიანის განკვეთა კანონით განსაზღვრული პერიოდით - არის აკრიბია. მაგრამ ზოგჯერ ზიარებისგან განკვეთამ შესაძლოა მოაკლოს ცოდვილს ის სულიერი ძალებიც კი, რომლებიც მას შემორჩენია. ამიტომაც ასეთ შემთხვევაში ეკლესია იკონომიის პრინციპით აძლევს უფლებას ცოდვილს, უფრო მალე მიიღოს ზიარება, ვიდრე ეს განსაზღვრულია საეკლესიო განწესებებით და ეს, როგორც წესი, სასარგებლოა მისთვის.

სიმბოლურად თუ ვიტყვით, აკრიბია არის "შაბათის" ზედმიწევნითი შესრულება, იკონომია კი - ადამიანის სულიერი სარგებლობისთვის გაუქმებული "შაბათი". ცხადია, სამღვდლო ხარისხის პრეროგატივაა რომელს აირჩევს - აკრიბიას თუ იკონომიას. სამღვდელოება უფალმა სწორედ იმისთვის დააწესა, რათა მას გონივრულად “შეეკრა და გაეხსნა” ადამიანთა სულები (შეად. იოანე 20 : 23-24). სწორედ ამ კუთხით უდგებოდნენ აკრიბიისა და იკონომიის საკითხს წმ. მოციქულები და ეკლესიის წმ. მამები. შეიძლება ითქვას, რომ ეკლესიის ისტორია დაიწყო არა აკრიბიით, არამედ იკონომიით. თავად განსაჯეთ:

პირველივე საუკუნიდან ეკლესია წარმართობიდან და იუდეველობიდან მოქცეულ წევრებს დაახვედრებს არა რაღაც მკაცრ განწესებებს, რომელთა შესრულების გარეშე ვერავინ ცხონდება, არამედ საკმაოდ მნიშვნელოვან იკონომიებს. ქრისტეანობის განთიადზე ებრაელებს უფლება ეძლევათ, შეინარჩუნონ ზოგიერთი მათი ჩვეულება (მაგ. განბანვები და წინადაცვეთა), რაც ქრისტეანთათვის სრულიად უსარგებლოა ამ რიტუალებში ჩადებული წინასახეების გაუქმების გამო. გარკვეული შეღავათები დაუწესდა წარმართებსაც. მაგრამ, სადღეისოდ თუ ვინმე ქრისტეანთაგან დაიცავს რომელიმე ებრაულ ჩვეულებას ან დღესასწაულს, ჩაითვლება მწვალებლად და აუცილებლად განიკვეთება ეკლესიიდან როგორც ქრისტეს ჯვრის მოკიცხარი (დიდ რჯულისკანონში ამასთან დაკავშირებით არსებობს საკმაოდ მკაცრი განწესებები).

ცხადია, ასეთი აზრი ჰქონდა ებრაული ჩვეულებების დაცვას პირველ საუკუნეშიც. ებრაული წესების დაცვა მაშინაც ცოდვა იყო, მაგრამ ეკლესია იკონომიით, დასაშვებად მიიჩნევდა, დროებით დაეტოვებინა იუდეველთათვის მათი ჩვეულებები. ნურავის ეგონება, რომ ეკლესიამ პასექში ჩადებული დოგმატი მხოლოდ ნიკეის კრებაზე გაიაზრა და მანამდე გაურკვევველი იყო ამ საკითხში (ნუმც იყოფინ!). მაგრამ, რაკიღა ასიის მხარეში მტკიცედ იყო დამკვიდრებული პასექის დღესასწაულობის განსხვავებული ვადები, ეკლესია, კვლავ იკონომიით მიუდგა ამ საკითხს და ერთობის შენარჩუნების მიზნით, დროებით ითმენდა ამ განსხვავებას, რომელიც საბოლოოდ გაასწორა I-მა მსოფლიო საეკლესიო კრებამ.

მეექვსე მსოფლიო საეკლესიო კრებამდე ეპისკოპოსებს უფლება ეძლეოდათ, ჰყოლოდათ ცოლები, ამ კრების შემდეგ კი ეს დროებითი იკონომიაც გაუქმდა. დღეს ეპისკოპოსს ცოლის ყოლის უფლება არა აქვს. მსოფლიო კრებათა პერიოდში და შემდეგაც, ადგილობრივ კრებებზე მიიღეს მრავალი განწესება, რომლებიც აწესრიგებს ეკლესიის როგორც შიდაგანაწესს, ასევე მის დამოკიდებულებას გარე სამყაროსთან. დადგენილი და ჩამოყალიბებული იქნა დოგმატები, ზნეობრივი და დისციპლინარული ხასიათის განწესებები, რომელთა შესრულება სავალდებულოა, მაგრამ ამავე დროს სულიერი და ეკლესიური ცხოვრების გარკვეულ სფეროებში მისაღებია იკონომიებიც და ის არავის გაუუქმებია.

ამ მხრივ მეტად საინტერესიოა პატრიარქ გენადის (სქოლარიუსის) (XVს.) მაგალითი:

სინელმა ბერებმა პატრიარქს ჰკითხეს ეკლესიის ჩვეულებათა შესახებ - საჭიროა თუ არ მათი განუხრელი და ზედმიწევნითი შესრულება? პატრიარქმა უპასუხა: “გარწმუნებთ ჩვენს უფალში, რომ ვინც ჩვენს დროში (პატრიარქი გულისხმობს თურქების მიერ კონსტანტიონპოლის დაპყრობის დროს და მათ ბატონობას მართლმადიდებლურ აღმოსავლეთში _ არქიეპ. პ.) ყველა საეკლესიო წეს-განგებისა და ჩვეულების ზედმიწევნით დაცვას მოითხოვს, როგორც ეს იყო ქრისტეანთა თავისუფლების პირობებში, ის არის ქრისტეანობის მტერი და ზედმეტ ტვირთს ადებს უძლურთ; ხოლო ვინც ჰპატიობს ნაწილს (ანუ მცირედს - ეპ. პ.), რათა შეინარჩუნოს მთელი, მას ახლავს მოციქულთამიერი სულიერება” (В. Т. Зеленков. Выписки из святоотеческих и других книг, служащия к изучению различных сторон церковной жизни. Часть 1, вторая половина, стр. 38,§ 513).

მეტიც, წმ. მამები იმასაც კი ამბობენ, ქრისტესგან ნაუწყებისა და ნებადართულის დროებით შეჩერებაც კი შეიძლება, თუკი მისი ზედმიწევნით შესრულების მოთხოვნამ შეიძლება უფრო ზიანი მოიტანოს, ვიდრე სარგებელი (Толковый апостол. В. Т. Зеленуов. Выписки..., часть 1, вторая половина, § 512). ეს კი შეიძლება მოხდეს მაშინ, როდესაც ახალგაქრისტეანებული წარმართები ან იუდეველნი ვერ იტევენ ქრისტეანული ცხოვრების მთელ სისრულეს. ამიტომაც მათ, ახალშობილთა მსგავსად, აძლევენ არა მყარ საკვებს (ანუ მათგან ქრისტეანული წეს-განგებების შესრულებას აკრიბიით, ანუ მთელი სიზუსტით კი არ ითხოვენ), არამედ მსუბუქს, - ზრდიან რძითა და ფაფით, რათა მოწიფულობის ასაკს მიწევნულებს თავისუფლად შეეძლოდ უფრო რთული საკვების მიღება.

საგულისხმოა და განსაცვიფრებელი ამ მხრივ ეკლესიის უდიდესი და თვალსაჩინო მამების მიერ დაშვებული იკონომიები. მაგალითად, ეკლესიის უდიდესმა და მსოფლიო მოძღვარმა, წმ. კირილე ალექსანდრიელმა, რომელმაც პირველმა შეიტყო, რომ ნესტორიანული მწვალებლობის ნამდვილი ფუძემდებელი თევდორე მომფსვესტელი იყო, იმისთვის, რათა გაეადვილებინა აღმოსავლელ ეპისკოპოსთა დაბრუნება ეკლესიის წიაღში, ნება დართო მათ, დიპტიქებში მოეხსენიებინათ ეს ერეტიკოსი, რადგან მხედველობაში ჰქონდა, რომ თვით ეს ეპისკოპოსები იყვნენ მართლმადიდებლური სარწმუნოების აღმსარებლები. ამ დროისთვის თევდორე (მომფსვესტელი) უკვე მკვდარი იყო (შეად. წმ. კირილეს წერილი პროკლე კონსტანტინოპოლელისადმი. PG 77, 344-345).

უნდა შევნიშნოთ ისიც, რომ წმ. თეოდორე სტოდიელი, რომელიც ცნობილია სიმკაცრით და შეურიგებლობით მწვალებლობათადმი, აქებდა წმ. კირილეს იკონომიას (იხ. PG99, 1085ჩ–1088Bჩ). აი რას წერდა ის თავის სულიერ შვილს ნავკრატიოსს:

“შენ მეკითხები, რატომ დაიცვა ღვთაებრივმა კირილემ იკონომია და არ გამოეყო მათ, რომლებიც აღმოსავლეთში დიპტიქებში იხსენიებდნენ ერეტიკოს თევდორე მომფსვესტელს? იმიტომ, რომ ღვთისმოსაობის დოგმები მათ (ანუ აღმოსავლელ ეპისკოპოსებს, - ეპ. პ.) დაცული ჰქონდათ. ასე აქვს ეს დაწერილი ალექსანდრიის არქიეპისკოპოსს, წმინდა ევლოგის თავის სიტყვაში “იკონომიის შესახებ”, რომლის არსი ჩვენც განვმარტეთ სპეციალურად შედგენილ თხზულებაში “იკონომიის შესახებ საზოგადოდ”.

ვითარებებთან და გარემოებებან შემგუებლური მიდგომიდან ერთნი მამებმა განაკუთვნეს დროებით კატეგორიას, სხვებს კი მიანიჭეს მუდმივი ხასიათი - წერს ღირ. თეოდორე სტოდიელი. - მაგალითად, მუდმივი ძალა აქვს წმიდა ათანასეს ნებართვას იტალიელთათვის, წმ. სამების პირებთან მიმართებაში ტერმინ υποσιάσεις-ის ნაცვლად გამოეყენებინათ ტერმინი προσωπα, ხოლო დროებითია, მაგალითად, მოციქულის განკარგულება წინადაცვეთის შესახებ, ან კიდევ ღვთაებრივი კირილეს ხსენებული განკარგულება და სხვა.

ის, რაც დაშვებულია გარკვეულ დრომდე, განხილვას არ ექვემდებარება, არც უცნაურია და არც უკანონო, არამედ არის მხოლოდ მცირედი უზუსტობა და გადახრა. ეს არის დროებითი იკონომია, რამეთუ ყველაზე გამოცდილი მკურნალიც კი მყისიერ კი არ კურნავს ავადმყოფს დაავადებისგან, ან გააფთრებულ ცხენს უმორჩლებს ლაგამს, ან კიდევ გამხმარი ტოტს დაუბრუნებს სიცოცხლეს საღზე დამყნობისთანავე, - არამედ ნელ-ნელა, თანდათანობით, წაქეზებით, ტკბილი სიტყვებითა და თბილი მოპყრობით აღწევს მიზანს.

ასე იქცეოდნენ წმინდანებიც იკონომიების გაწევისას; ასე მოიქცა წმინდა კირილეც ამ შემთხვევაში. მან მცირედ დაუთმო აღმოსავლელთა შეხედულებებს და მათ დამოკიდებულებას, მწვალებლად არ ეღიარებინათ ის, ვინც სინამდვილეში მწვალებელი იყო. თუ არადა, როგორ შეეძლო მოქცეულიყო სხვაგვარად, როდესაც ისინი აღიარებდნენ მართლმადიდებლურ რწმენას და მით ანათემას გადასცემდნენ იმას, ვინც მათ მიერ დიპტიქებში მოიხსენიებოდა? რამეთუ თითოეული, ყოველმხრივ მართლმადიდებელი ადამიანი, თავისი საქმიანობით, თუ სიტყვით არა, ანათემას გადასცემს ყოველ ერეტიკოსს” (Преподобный Феодор Студит. Послания. Книга 1. Москва. Приход храма сошествия Святаго Духа, 2003 г., стр. 163-169).

ამიტომ, ჩვენც ასე ვიქცევით და წმინდა მამათა, მათ შორის წმ. კირილესა და ღირსი თევდორე სტოდიელის მაგალითებზე დაყრდნობით, ღვთაებრივი კაცისა და ეკლესიის დიდი მნათობის თევდორე სტოდიელის სიტყვებით განვაცხადებთ: “განა აშკარად იგივეს არ ვაკეთებთ? ხდება ხოლმე, რომ ზოგიერთი ჩვენი თანამოაზრე ზოგჯერ რაღაც მცირედში განსხვავდება ჩვენგან, რაც უზუსტოა და არც ისე დიდად საზიანო, მაგრამ ერთობას მაინც ვინარჩუნებთ მათთან, რათა მცირედის გამო, რაც გარკვეული დროის შემდეგ შეიძლება გამოსწორდეს, ყველაფერი არ დავკარგოთ; ეს დამახასიათებელი იქნებოდა გამოუცდელი ადამიანებისთვის, მაგრამ არა ღმრთის საიდუმლოთა მსახურთათვის” (იქვე).

ამრიგად, იკონომია, როგორც საეკლესიო აღმშენებლობა, წარმოადგენს საეკლესიო განწესებათა მთავარ მიზანს. ანუ თვით საეკლესიო განწესებათა მიზანიც იკონომიაა! ის არავითარ შემთხვევაში არ უნდა გავაიგივოთ კათოლიკურ ე. წ. “დისპენსთან”, რომლის თანახმადაც საეკლესიო ხელისუფალთ უფლება ეძლევათ “მოუხსნან ადამიანს ვალდებულება” შეასრულოს საეკლესიო კანონი. მართლმადიდებლური კანონმდებლობა არ ეძებს ამგვარ “გამოსავლებს”, რადგან ეკლესია განწესებათა ტყვეობაში კი არ არის, პირიქით, - თვით არის მათი მფლობელი და მათით აწესრიგებს თავის შინაგან ცხოვრებას. ასე, რომ იკონომია არ სცილდება განწესებათა ფარგლებს, არამედ გონივრულად იყენებს მათ თვით განწესებათა აღმშენებლობითი დანიშნულების გათვალისწინებით და არავითარ შემთხვევაში არ ეწინააღმდეგება მათ.

შესაძლოა, ვინმეს პარადოქსულად მოეჩვენოს, მაგრამ იკონომიის თვალსაზრისით (მრავალთა გულისხმისსაყოფად და დასარიგებლად) შესაძლოა გამოვიყენოთ თვით აკრიბია. წმიდა მამათა წყაროებიდან ვნახეთ, რომ პირველად აკრიბია დაუპირისპირდა არა იკონომიას, არამედ ჩვეულებას, პრაქტიკას, რომელიც არც ისე ხშირად არის დაცილებული თეორიას. ამ მაგალითებიდან ჩანს თუ რით არის განპირობებული კანონის ბუკვალური მოთხოვნებისგან მსგავსი უკანდახევები - კერძოდ, ეს არის სარგებლობა, განვითარება, ეკლესიის მატება.

იკონომიის სწორედ ამგვარი აღმშენებლობითი გაგებიდან გამომდინარეობს ის, რომ იკონომიის მოსაზრებით შეუძლებელია ეკლესიის სწავლებიდან, ჭეშმარიტებიდან გადახვევა, რამეთუ ასეთ შემთხვევაში დაირღვევა ეკლესიის ფუნდამენტი - ჭეშმარიტება, რაც წინააღმდეგობაში იქნებოდა თვით იკონომიის დანიშნულებასთან, რომელიც მდგომარეობს აღმშენებლობაში. ამ თვალსაზრისით იკონომიას აქვს თავისი საზღვრები, რომლის შესახებაც ღირ. თეოდორე სტოდიელი ბრძანებს:

“იკონომიის საზღვარი მდგომარეობს იმაში, რომ სრულიად არ დაარღვიო რომელიმე დადგენილება და არ გადავარდე უკიდურესობაში; არ მიაყენო ზიანი უმთავრესს იმ შემთხვევაში, როდესაც შესაძლოა მცირედი შემწყნარებლობა დროისა და ვითარების გათვალისწინებით, რათა ამ გზით მიღწეულ იქნეს სასურველი. ეს ჩვენ ვისწავლეთ მოციქულთაგან და თვით წმ. პავლესგან, რომელმაც თვითონ მიიღო განწმენდა და წინადაცვითა ტიმოთე (იხ. საქმე. 21:26; 16:3), ხოლო მამათაგან წმ. ბასილი დიდისგან, რომელმაც შეიწყნარა ვალენტის შემოწირულობა და სულიწმიდის ღვთაებრიობა გარკვეულ დრომდე არ გაახმოვანა. მაგრამ არც პავლეს გაუგრძელებია იუდეველური განწმენდები და არც ბასილის ვალენტისაგან ძღვენის შეწირვა და არც იმაზედ დადუმებულა, რომ სულიწმიდა ღმერთია” (Свт. Григорий Богослов. Надгробное слово свт. Василию Великому. Творенияв русском переводе. Т 4, стр. 86 и 103. Москва 1889). პირიქით, ცხადად ჩანს, რომ ორივე მათგანი მზად იყო სიკვდილზეც კი წასულიყო ჭეშმარიტებისთვის.

ამგვარად, ვინც შეეწყობა ამ წუთისოფლის ვითარებებს, ის სიკეთეს კი არ განუდგება, პირიქით, მცირედის დათმობით უფრო ადვილად აღწევს სასურველს იმ გონიერი მესაჭის მსგავსად, რომელიც პირქარის დროს მცირედით გაუშვებს ხოლმე ხელს საჭეს. ამის საწინააღმდეგოდ მოქმედი კი უხვევს დასახულ მიზანს და ვითარებებთან შეგუების ნაცვლად ჩადის დანაშაულს” (Преподобный Феодор Студит. Послания. Книга 1. Москва. Приход храма Сошествия Святаго Духа, 2003 г., стр. 72-77). ამიტომაც, როგორც ვნახეთ, წმ. მამებს იკონომიის გულისთვის შეეძლოთ მცირედით გადაეხვიათ განწესებათა მხოლოდ გარეგნული არსისთვის, მაგრამ არა თვით ჭეშმარიტებისგან, რომელთანაც უნდა ეზიარებინათ ათასობით დაბნეული ადამიანი.

გადაწყვეტილება, რომელი ქმედება შეიძლება გამართლდეს იკონომიით და რომელი არა, სრულიად ეფუძნება ეპისკოპოსის ძალაუფლებასა და სინდისს (შეად. I მსოფ. კრების მე-12 კანონი).