Главное меню:
არქიეპისკოპოსი პავლე
გავამარჯვებინოთ სიყვარულს!
საქართველოს ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიაში 2001 წელს მომხდარი განხეთქილების ისტორია. 1999-
წინამდებარე ნაშრომი 2001 წლის ივნისში, ანუ საქართველოს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის 2001 წლის განხეთქილებამდე 3 თვით ადრე, შესასწავლად და გასათვალისწინებლად გადაეცა ეპისკოპოს იონას. თხზულებაში დეტალურად არის განხილული ვითარება, რომელიც ეპისკოპოსმა იონამ შექმნა თავისი ხიბლისმიერი მდგომარეობით და ეკლესიაში დიქტატურული რეჟიმის დამყარების მცდელობით. მკითხველი დეტალურად გაეცნობა საქმის ვითარებას და ორივე მხარის არგუმენტაციას. 2001 წლის განხეთქილების წინაისტორიასა და პირობებს, რამაც მოამზადა ეს სამწუხარო აქტი.
გარდა ამისა, ჩვენი ეკლესიის სიმართლესა და ობიექტურობაში დაეჭვებულებს ვაძლევთ შესაძლებლობას უფრო დაწვრილებით გაეცნონ იმ დოკუმენტებს, რასაც ეყრდნობოდა ჩვენი მხარე ეპისკოპოს იონას მხილებასა და მასთან ევქარისტული ერთობის შეჩერებაში. ჩვენ არ გვსურს ეს ისტორია იდუმალებით მოცული დავტოვოთ ფართო საზოგადოებისთვის და მით დაეჭვების საბაბი გავუჩინოთ ვინმეს ჩვენი ეკლესიის სიმართლესა და ობიექტურობაში.
წინამდებარე თხზულებას ვაქვეყნებთ იმ მიზნით, რათა ფართო საზოგადოება გაეცნოს საქართველოს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის ისტორია; გაეცნოს ეპისკოპოს პავლესა და ეპისკოპოს იონას შორის 1999-
შინაარსი
ნაწილი მესამე
ეპისკოპოს ონას ბრალდებანი
მოჩვენებითი სტრატეგიული გეგმა
ახლა გადავიდეთ თქვენი წერილის მეორე ნაწილზე, რომელსაც "შეთქმულება, ანუ სტრატეგიული გეგმა" ეწოდება:
"ზემორე შეგნებული სიცრუეების შემდეგ, -
ვის შეუძლია თქვას, რომ მათი მოქმედება არ წარმოადგენს ზურგს უკან ჩასაფრებას და ხაფანგის დაგებას?!"
თამამად შემიძლია განვაცხადო, რომ ჩვენი (ჩემი და ზ. ნოდიას) მოქმედება არ ყოფილა არც "ჩასაფრება" და არც "ხაფანგი". ეს ან გაუგებრობით გამოწვეული ან კიდევ ხელოვნურად შეკოწიწებული ბრალდებაა, რომელსაც არავითარი კანონიკური მამხილებელი საფუძველი არა აქვს.
რადგანაც ჩვენი განცხადების დეტალურ განხილვას ქვემოთ ვაპირებთ, აქ ბრალდებათ ამ პუნქტებში ჩამოყალიბებულ საკითხებს მოკლედ შევეხებით:
1) განცხადებაში, რომელიც არავითარ შემთხვევაში არ წარმოადგენს დეზინფორმაციას, არსად არის მოცემული ურჩი, ამპარტავანი და ხიბლიანი (კვლავ ეს არაზუსტი ტერმინი!) პირველიერარქის პორტრეტი. არსად მინიშნებითაც კი მოცემული არ არის, რომ პირველიერარქ ეპისკოპოს იონას უნდა გაემიჯნოს მრევლი და მიჰყვეს "მეტად სანდო, საღად მოაზროვნე და მეჭველ კოლხეთის ეპისკოპოს პავლეს". უკვე მერამდენედ ვიმეორებთ, რომ ასეთი დასკვნები მხოლოდ და მხოლოდ თქვენი ეჭვების შედეგია; თუ საიდან ჩნდება ეს ეჭვი და რა ასაზრდოებს მას, რაც ასეთ ფანტასტიკურ ბრალდებებს იწვევს, გამოჩნდება ქვემოთ.
2) ზვიად ნოდიას სიტყვებზე მე პასუხს არ ვაგებ, ხოლო, რაც შეეხება "ხაფანგის" თუ "შეთქმულების" მოწყობას, ასეთი უმძიმესი ბრალდებები უნდა დამტკიცდეს მოწმეთა სათანადო გამოკითხვით.
3) მე-
4) აქ მხოლოდ ერთს ვიკითხავ: თუკი ზვიად ნოდიას მრევლისადმი მიმართვა ავტომატურად მე მომეწერება, უნდა მოგეწეროთ თუ არა თქვენ თქვენი ნათესავი ბერის მეტად შეურაცხმყოფელი და უზრდელური გამოხდომები ჩემს წინააღმდეგ, როდესაც ეს ხდებოდა თქვენი თანდასწრებით, თანაც სანამ ჩემი სულიერი შვილები არ ჩაერივნენ და თქვენი ნათესავის დაშოშმინება არ მოინდომეს, არც კი გიცდიათ ხელი შეგეშალათ მისთვის? ზვიად ნოდიას საქციელზე მე თუ მაგებინებთ პასუხს, მაშინ მე თქვენ მოგთხოვთ პასუხს თქვენი ნათესავის უზრდელური და კანონსაწინააღმდეგო მოქმედებებისთვის! ამდენად -
შემდგომ თქვენ წერთ:
"გაზეთში გაკეთებული "აუცილებელი განმარტება" რომ არ არის მხოლოდ ამ კონკრეტული შემთხვევისთვის გათვლილი სვლა, არამედ უფრო ღრმა, შორს მიმავალ მიზნებს მსახურებს, ამას სტატიის რეზიუმე ადასტურებს, სადაც ცხადდება შეთქმულების საბოლოო მიზანი: ჩემი ჩემოშორება სასულიერო სარბიელიდან. კერძოდ, მეუფე პავლე ეკლესიის სახელით ბოდიშს იხდის არა მხოლოდ ამ კონკრეტული შემთხვევის (7 მწვალებლის სატანისადმი გადაცემის გამო), არამედ მოუწოდებს მრევლსა და ერს, საერთოდ (? -
ამ პარაგრაფში კიდევ უფრო ღრმავდება თქვენი ეჭვიანობა, რაც, სამწუხაროდ, მეტად არასასურველ ფორმას იძენს. ამასთან, არსად ჩანს სურვილი, ან შეაკავოთ, ან გადაამოწმოთ მაინც თქვენი მოსაზრებები და დარწმუნდეთ, რამდენად შეესაბამებიან ისინი ჭეშმარიტებას. რას ნიშნავს მოვუწოდებთ "მრევლსა და ერს, საერთოდ ყურად არ იღონ პირველიერარქის სამომავლო განცხადებანი"? რომ "ხდება თქვენი კერძო გამოსვლების ტაბუირება"? რომ "ყადაღას ვადებთ თქვენს სამომავლო ასპარეზს?" და სხვა მსგავსი ბრალდებები... სამწუხაროა, მაგრამ ფაქტია, რომ თქვენი ასეთი დასკვნები გამომდინარეობს თქვენი არაინფორმირებულობიდან და იმით, რომ ჩვენი ფრაზა "... საზოგადოებას ვთხოვთ ეპ. იონას კერძო გამოსვლებს, საქართველოს ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიაზე ნუ განაზოგადებენ" -
სწავლება იმის შესახებ, რომ არ შეიძლება ამა თუ იმ სასულიერო პირის კერძო შეხედულებების მთელს ეკლესიაზე განზოგადება (იგულისხმება როგორც ძველი, ასევე სამომავლო შეხედულებები და განცხადებები), მე კი არ მეკუთვნის, არამედ თეოლოგუმენის სფეროში შედის და ეკლესიის სწავლებას წარმოადგენს. ის არავითარ შემთხვევაში არ არის ტაბუ! ასე რომ ყოფილიყო, მაშინ იმას კი არ დავწერდით "მეუფე იონას კერძო შეხედულებებს მთელს ეკლესიაზე ნუ განაზოგადებთო", არამედ პირდაპირ ვიტყოდით: "ეპისკოპოს იონას კერძო შეხედულებებს ნუ გაიზიარებთ"-
"კერძო" და "ზოგადსაეკლესიო" მტკიცებათა ცნებათათვის
როგორც ჩანს, აქ ჯეროვნად ვერ არის გაგებული სიტყვა "კერძო"-
ამრიგად, ზოგადსაეკლესიო სწავლება -
ამრიგად, კერძო შეხედულება იმიტომაც არ შეიძლება განზოგადდეს მთელს ეკლესიაზე, რომ მის შესახებ არ არსებობს ეკლესიის დოგმატურ-
მეტიც, საკუთარი, კერძო შეხედულებისა თუ ქმედებისთვის ასეთი აუცილებელი ავტორიტეტისა და სავალდებულოობის მინიჭება არის სწორედ ტაბუ ამ შეხედულებისგან განსხვავებულ კერძო მოსაზრებებზე. ერთი კერძო შეხედულების არსებობა ავტომატურად გულისხმობს სხვა კერძო შეხედულებების არსებობის შესაძლებლობას და ასე რომ არ იყოს, მაშინ ეს კერძო შეხედულება უკვე ზოგადსაეკლესიო დოქტრინა იქნებოდა. ასეთად კი ის შეიძლება მხოლოდ მთელმა ეკლესიამ გამოაცხადოს საეკლესიო კრებაზე განხილვის შემდგომ.
სხვათა შორის, ეს ეხება არა მარტო თქვენს, არამედ ყველა ჩვენგანის, ეკლესიის ნებისმიერი წევრის კერძო შეხედულებას.
ამდენად, ჩვენი ფრაზა: "... ეპ. იონას კერძო გამოსვლებს მთელს ეკლესიაზე ნუ განაზოგადებთ", სრულებითაც არ არის აკრძალვა და მოწოდება -
აქ სრულიად უადგილო და თითიდან გამოწოვილ ბრალდებათა შორის, გამაოგნებლად ჟღერს ბრალდება, თითქოსდა ჩვენ ზემოთ მოტანილი წინადადებით ვეწინააღმდეგებით თქვენს მოწოდებას სწორი ნათლობისა და საკურთხევლისკენ. დაიოკეთ მრისხანება, მეუფეო, რათა დამშვიდებულმა გაიაზროთ თუ როგორ მძიმე შეცდომას უშვებთ.
ჩვენ უკვე გავარკვიეთ თუ რას გულისხმობს კერძო აზრი, ამიტომაც არის ეს ბრალდება შეცდომა. კერძოდ, ნათლისღების საკითხი, რომელსაც თქვენ მრევლსა და ერს განუმარტავთ, არის არა თქვენი კერძო, არამედ ზოგადსაეკლესიო სწავლება! აქედან გამომდინარე, ჩვენი ფრაზა "... გთხოვთ ეპ. იონას კერძო გამოსვლებს მთელს ეკლესიაზე ნუ განაზოგადებთ", ეხება მხოლოდ თქვენს კერძო შეხედულებებს და არა ზოგადსაეკლესიო სწავლებებს, დოგმებს, ზოგადსაეკლესიო პრაქტიკას, საზოგადო ლიტურგიკულ გადმოცემებს, საეკლესიო საიდუმლოებებს, რომელსაც განეკუთვნება ნათოლის საკითხიც.
სამგზისი შთაფლვა ნათლობის ერთადერთი ფორმაა, თქვენი კერძო შეხედულება კი არა, ზოგადსაეკლესიო, მრავალსაუკუნოვანი, მოციქულთამიერი სწავლებაა!
ასეთ სწავლებებში ჩვენ არათუ ოდესმე წინააღმდეგობა არ გაგვიწევია თქვენთვის (ნუმც იყოფინ!), არამედ, პირიქით, პროპაგანდასაც კი ვუწევდით თქვენს ნაშრომებს. აქ კიდევ ერთხელ წარმოჩინდება ის დასანანი ფაქტი, რომ თქვენ აბსოლუტურად არ ეცნობით ჩვენს გამოცემებს, ამიტომაც, შეგახსენებტ, რომ ჩვენი გაზეთის, "მართლმადიდებლის" პირველ ნომერში, პირველსავე გვერდზე, სათაურით: "რომელია ჭეშმარიტი ეკლესია", დავბეჭდეთ ნაწყვეტი თქვენი წიგნიდან "რა უნდა ვაკეთოთ".
მე-
მე-
მე-
მე-
მე-
ყველა ამ პუბლიკაციაში ლაპარაკია ნათლისღებაზე, სწორ საკურთხეველზე და სხვა ელემენტარულ ჭეშმარიტებებზე, რომელთაც თქვენ ერს უქადაგებთ. მაშ, როგორღა გვაბრალებთ, თითქოსდა ჩვენ თქვენს მოღვაწეობას და მამხილებელ ქადაგებებს "ტაბუს" ვადებთ? პირიქით, განა ნათლად არ ჩანს, რომ პოპულარიზაციას ვუწევთ თქვენს თხზულებებსა და ქადაგებებს?
თქვენს ზოგიერთ კერძო შეხედულებას ჩვენ არ ვეთანხმებით, მაგრამ ამას თქვენი ავტორიტეტის დასაკნინებლად კი არ ვაკეთებთ, მეტიც, თქვენს უფლებას, გამოთქვათ კერძო შეხედულება (თუ ის რომელიმე დოგმატური სწავლების საწინააღმდეგო არ არის), არც ვეხებით, ამიტომაც გთხოვთ, ეჭვების საფუძველზე რისხვას ნუ დაგვატეხავთ თავზე. მით უმეტეს, რომ თქვენი თხზულებების გამოქვეყნებას მომავალში ვაპირებთ.
"საჯარო მკურნალობანი" თუ არასწორად გამოყენებული კანონები?!
თქვენი მომდევნო პრეტენზიები ჩვენს მიმართ ეხება სასულიერო პირის საჯარო მკურნალობის საკითხს და ბრალს გვდებთ თითქოსდა:
1) ჩვენ ჩავუარეთ სახარებისეულ კანონს, რომლის მიხედვითაც "თუ შენი ძმა შესცოდავს, მიდი და ამხილე იგი, როცა მარტონი იქნებით. თუ გაგიგონებს, შეგიძანია შენი ძმა, ხოლო თუ არ გაგიგონებს, წაიყოლე კიდევ ერთი ან ორი სხვა, რათა ორი ან სამი მოწმის პირით დამტკიცდეს ყოველი სიტყვა. თუ არც მათ გაუგონებს, ეკლესიას უთხარი, ხოლო თუ არც ეკლესიას გაუგონებს, მაშინ იყოს იგი შენთვის როგორც წარმართი და მებაჟე" (მათე 18:15-
2) თქვენ, ერისკაცმა და სასულიერო პირმა, მე საჯარო მკურნალობა ჩამიტარეთ, რის გამოც კანონი ამგვარ სასჯელს ითხოვს: "არა აქვს უფლება ერისკაცს საყვედური თქვას მღვდელზე ან აუკრძალოს რამე, ან აძაგოს -
3) "თუ ვინმე მღვდელი თავისი ეპისკოპოსის წინააღმდეგ ამხედრებული განხეთქილებას აწყობდეს, შეჩვენებულ იყოს" (კართაგენის კრების 10-
4) "თუ ვინმე სასულიერო პირი ან მონაზონი მხილებულ იქნეს შეფიცვასა და შეთქმულებაში, ან თუ დროს ურჩევენ ეპისკოპოსს ან სხვა სასულიერო პირს ვისმე, აეყაროს მათ ხარისხი" (IV მსოფლ. კრება კანონი 18).
ან ვისთვის დაიწერა ეს კანონი?
5) "თუ ეპისკოპოსს ბრალი დასდონ ღირსეულმა ადამიანებმა, რაიმე საქმის გამო, ის უნდა გამოიძახონ სხვა ეპისკოპოსებმა, და თუ მივა და აღიარებს, რაშიც ბრალი ედება, განუსაზღვრონ მას ეპითიმია. მაგრამ თუ გამოიძახებენ და არ დაემორჩილება, გაუგზავნონ ორი ეპისკოპოსი და ხელახლა დაიბარონ, თუ მაშინაც არ შეისმენს, მესამედ მიავლინონ ორი ეპისკოპოსი და კვლავ მოიხმონ" – (მოციქულთა 74).
თქვენ კი რა მოიმოქმედეთ, -
სარდიკიის კრების მე-
მათეს სახარება 18:15-
ნომოკანონის 121-
კართაგენის მე-
შეფიცვისა და შეთქმულებისთვის
შეფიცვად (რუს. Соумышление) იწოდება რამდენიმე პიროვნების თათბირი ვიღაცის წინააღმდეგ, როდესაც ჰფიცავენ ერთურთს არ შეეშვან თავიანთ უადგილო ღონისძიებას მანამ, სანამ მას სისრულეში არ მოიყვანენ. ასეთ ქმედებაზე გვამცნობს ღვთაებრივი ლუკა მახარობელი "მოციქულთა საქმეებში", სადაც წერს, რომ "ჰყვეს ვიეთმე ჰურიათა შეთქმულებაი, შეჩუენებულ ყვნეს თავნი თვისნი და თქუეს არა ჭამად, არცა სუმად, ვიდრემდე მოკლან პავლე" (საქმე 23:12) (ზონარა).
ასეთ უმძიმეს ბრალდებას რომ გვიყენებთ, როდის გამოიძიეთ, ვინ გამოკითხეთ და როგორ დაადგინეთ, რომ მე სადმე, ოდესმე შევუთანხმდი ერთ ან რამდენიმე პიროვნებას თქვენს წინააღმდეგ?
შეთქმულება (რუსულ "კორმჩაიაშია" Скопище) -
წარმოდგენილი ბრალდებები იმდენად მძიმეა, რომ სარდიკიის მე-
რადგანაც თუ შესაძლებელია ის, რომ ზ. ნოდიას ემოციური და იმპულსიური ქმედებები, სიტყვები და მოსაზრებები, რომელმაც თქვენი გულისწყრომა გამოიწვია (აქ არ ვგულისხმობ "რეზონანსში" დაბეჭდილ განცხადებას), ავტომატურად მომაწეროთ და ასე ვთქვათ, "საქმე" მომაკეროთ, იგივეს გაკეთება შემიძლია მეც, რამეთუ მაქვს საფუძველი ვიფიქრო, რომ მთელი რიგი მოსაზრებების გამო, რომელთაც ქვემოთ შევეხები, განზრახული გაქვთ, უკეთეს შემთხვევაში, ჩემი დამორჩილება თქვენი იმ იდეების ადა შეხედულებებისადმი, რომელთაც მე არ ვიზიარებ და, რომელთა აყვანა გსურთ ზოგადსაეკლესიო სწავლებისა და პოლიტიკის რაგნში; ხოლო უარეს შემთხვევაში (თუ მე თქვენს შეხედულებებსა და პოლიტიკას არ დავეთანხმები), არნახული და უმძიმესი ბრალდებების წამოყენებით მრევლში შექმნათ ჩემი, როგორც თქვენი პირადი და ეკლესიის მტრის ხატი, რომელიც მოცილებულ უნდა იქნეს.
ამ მხრივ საყურადღებოა ის გარემოება, რომ ჩემს წინააღმდეგ უფრო მეტი ადამიანია შეკრული და შეთქმული, ვიდრე ჩვენ ორნი (მე და ზ. ნოდია), რომლებიც უნდა დაისაჯონ თავიანთი გაბედული განცხადებისთვის, რომელიც არ ეთანხმება თქვენს პირად პოზიციას, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში არ ეწინააღმდეგებიან ზოგადსაეკლესიო სწავლებებს.
პატრ. თეოდორ ბალსამონი ბრძანებს, რომ შეთქმულებისთვის ისჯება არა მხოლოდ ის მღვდელმსახური, ვინც ბოროტს განიზრახავს სხვა მღვდელმსახურის წინააღმდეგ, არამედ "მსგავს სასჯელს (პატივის აყრას -
მოციქულთა 74-
მოციქულთა 74-
ამრიგად, როგორც ხედავთ, ზემოთ ჩამოთვლილი არც ერთი ბრალდება და კანონი არ ასახავს რეალურ სინამდვილეს. მაგრამ, ვფიქრობ, ამ თემაზე საკმაოდ ითქვა, ამიტომაც, თქვენეული სქემის მომდევნო ნაწილზე გადავიდეთ, რომელსაც თქვენ "სტატიის დაწერის მოტივები" უწოდეთ.
"იკონომიები" თუ ტყუილები?
ამ ნაწილში თქვენი ეჭვები ჩემს მიმართ და აქედან გამომდინარე ემოციური დასკვნები თავის აპოგეას აღწევს. თქვენ ცდილობთ "გახსნათ" ჩემი ქმედების მიზეზები და წერთ:
"ახლა გავარკვიოთ სტატიის დაწერის მოტივები. იყო თუ არა მეუფე პავლეს ქმედება ამპარტავნების ვნებით ნასაზრდოები, რამეთუ ზონარას განმარტებაში ნათქვამია: "თუ ვინმე მრავალთა მიერ მოწონებულისა და დადგენილის საწინააღმდეგოდ (იგულისხმებია რჯულისკანონი) რაიმეს ჩაიდენს ამპარტავნებითა და ცუდმედიდობით და არა ღვთის სათნოყოფის მიზნით... მიეცემა პასუხისგებაში,როგორც დამნაშავე და კარგავს ღირსებას ანუ ეპისკოპოსის პატივი აეყრება" (სარდიკიის 21-
"სინამდვილის ნათელსაყოფად, -
სასჯელებზე ქვემოთ ვისაუბრებთ, ჯერჯერობით კი ამ დამოწმებული მონაკვეთის სულისკვეთებას დავაკვირდეთ. მკითხველი ადვილად შენიშნავს, თუ როგორ წითელ ზოლად გასდევს თქვენს წერილს მცდელობა, როგორმე დახატოთ ჩემი, როგორც მკვეთრად უარყოფითი და ბოროტი ადამიანის ხატი. სამწუხაროა, რომ ამისთვის, თქვენ, ეპისკოპოსი, ეკლესიის მწყემსი, არ ერიდებით აკრძალულ ხერხებსაც კი. მიზანმიმართულად, ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე, ოდენ საკუთარი მოსაზრებებიდან გამომდინარე (რაც, როგორც უკვე ვთქვი, არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება გახდეს საეკლესიო ბრალდებათა და სასამართლო განჩინების საფუძველი) მლანძღავთ, მიწოდებთ ცრუს, ცილისმწამებელს, თვალთმაქცს, თავხედს, ბოროტს, შეთქმულების მომწყობს და ა. შ. არც კი ფიქრობთ ამ შეურაცხმყოფელ და დაუმტკიცებელ ბრალდებათა სიმძიმეზე და შეურაცხყოფთ თქვენს სულიერ მოძღვარს. ერთის მხრივ, მიმტკიცებტ, რომ გაქვთ უდიდესი პატივისცეამ და სიყვარული ჩემდამი, მეორე მხრივ კი ასეთ შეურაცხყოფას მაყენებთ.
ჩვენი დასჯის გამო წერთ: "ესეც თქვენი საქციელის ტოლფასოვანი სასჯელი-
პირველი კანონის დამრღვევს (იგულისხმება მათეს სახარება 18:15-
მეორე კანონი -
მესამე კანონი: თუკი მღვდელი განხეთქილებას უწყობდეს ეპისკოპოსს, ანათემის ქვეშ მიდის. მე ეს კანონიც შევაჩერე.
მეოთხე კანონი: სარდიკიის 20 (21)-
მეხუთე კანონი: როცა ბერი თავის იღუმენს შეურაცხყოფს, წყეულია, მაგრამ მონანიების შემთხვევაში ერთი წლით განესაზღვრება ეპიტიმია, თანაც 1800 თაყვანი დღეში.
მეექვსე კანონი მოგიყენეთ მოძღვარზე, მწყემსმთავარზე ამხედრების გამო.
როცა მოიტანეთ მონანიება, მე ამ ბოლო კანონით განვსაზღვრე თქვენი დასჯა".
ჯერ ერთი, როგორც ზემოთ ვნახეთ, არც ერთ ამ კანონთა დარღვევაში ბრალი არ მიმიძღვის. სარდიკიის 19 (20)-
და მეორეც: ცრუობთ, როცა ამბობთ, რომ გამოგიჩენიათ მოწყალება და "იკონომიები" გაგიწევიათ ჩვენთვის; ეს იმიტომ, რომ ზემოხსენებულ კრებაზე, როგორც ეს
ასე, რომ თქვენგან ჩვენდამი გამეტებულ სასჯელს თქვენი მოწყალების გამო კი არა, ჩემი სულიერი შვილის, სერგის სამართლიანი მოთხოვნის გამო არ დავექვემდებარეთ!
ზ. ნოდიასგან განსხვავებით, რომელსაც თქვენი ერთი სიტყვისაც კი არ სჯერა, მე მაინც უკეთესისკენ მოვიდრიკები და კიდევ ერთხელ განვიმსჭვალები თქვენდამი ნდობით და, რაკიღა ეს წერილი ჩვენი შერიგების შემდეგ შეცდომათა გათვალისწინების მიზნით იწერება, უკეთესი ურთიერთობებისა და მომავლის იმედით აღვივსები.
ამის შემდეგ ნაწილობრივ შევეხები თქვენი სქემის მე-
"გამაოგნებელია ჩვენდამი მოწერილი თქვენი "უდანაშაულობის მამტკიცებელი" ბოლო ბარათი, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ეკლესიისა და მრევლის წინაშე ამ სამი თვის განმავლობაში არაერთგზის აღიარეთ თავი დამნაშავედ. ამასწინანდელი თქვენი სიტყვებიდანაც ირკვევა, რომ ეს სინანული ცრუ ყოფილა, დროის დახანება დაგჭირდათ უკეთესი თავდაცვითი სტრატეგიის შესამუშავებლად. ცხადია, ამით აღიარეთ, რომ ამჯერადაც შეგნებულად იცრუეთ ეპისკოპოსი ატყუებსო მრევლს, ეკლესიას, უფალს, იქნებ ცრუ სინანულით ფიქრობდით გული მოგელბოთ ჩემთვის, რათა საერთოდ გამეუქმებინა სასჯელი.
როდესაც მონაზონი ეურჩება და განიკითხავს თავის იღუმენს, იგი ანათემის ღირსია, მაგრამ თუ სინანულს მოიტანს, მაშინ ასეთი ეპიტიმია განესაზღვრება: ერთი წლით მღვდელმსახურების აკრძალვა და 1800 მეტანია ყოველდღიურად. იხ. ნომოკანონი "მონაზვნებზე და იღუმენებზე", კანონი 128-
მე კი სასჯელის უმცირესი ხარისხი მოგისადაგეთ და ისიც ოთხჯერ შემცირებული, მაგრამ ამის მიღებაც არ გინდოდათ. თუ არ დაგსჯიდნენ, მაშინ მობოდიშებასა და ცრუ სინანულს დასჯერდებოდით. ხოლო, თუ დაგსჯიდნენ, მაშინ თქვენს გულში ამ ცრუ სინანულისთვისაც კი არ დაგრჩებოდათ ადგილი.
ფაქტი ჯიუტია, ჩინის შენარჩუნებისთვის, ამ შემთხვევაშიც ატყუებთ ღმერთს (? -
თუ რა ვითარებით იყო გამოწვეული ჩემი "სინანული",
სხვათა შორის, ეკლესიის ისტორიაში არსებობს ანალოგი, როდესაც მართალი ეპისკოპოსი ასეთ მდგომარეობაში ჩააყენეს, ულტიმატუმები წაუყენეს, თავის მართლების საშუალება არ მისცეს და დასამხობად ყაჩაღურ კრებაზეც კი იხმეს. მაგრამ ეს ეპისკოპოსი თავიდანვე არ დაემორჩილა ასეთ უსამართლო გადაწყვეტილებებს. მას სამჯერ უხმეს ამ კრებაზე, მაგრამ ის არც ერთხელ არ ეახლა საკრებულოს. მაშინ მას პატივის აყრა, კათედრიდან გაძევება და გადასახლება მიუსაჯეს. ამ ეპისკოპოსს მრავალი მხარდამჭერი ჰყავდა და მათაც თავიანთი საყვარელი მოძღვრის დაცვა არ დაახანეს. შეიქმნა უსამართლობის მომხრეთა და სამართლიანი ეპისკოპოსის სულიერ შვილთა შეტაკებისა და განხეთქილების საფრთხე. მაშინ კი, ოღონდაც განხეთქილება არ მომხდარიყო, ეპისკოპოსმა დათმო და დაემორჩილა მასზედ განწესებულ უკანონო სასჯელს. "მომეცით წასვლის საშუალება, -
"ამ ხალხს ჩემი დამხობა სურს, მაგრამ არცთუ ადვილად მიაღწევენ ამას. მე ვუფრთხილდები ჩემს საეპისკოპოსი კათედრას, რამეთუ თვით ღმერთმა მიბოძა ის მე" ("ხოლო თუ იმპერატორი ძალას გამოიყენებს და გამაგდებს, სწორედ ეს ძალდატანება იქნებაო ჩემი გამართლება ზეცის წინაშე"). მართალი ეპისკოპოსი, რომელსაც ასე უსამართლოდ მოექცნენ, არის მართლმადიდებლობის სვეტი, უსაყვარლესი და მისაბაძი მოძღვარი, წმ. პავლე მოციქულის ბაგე -
"ღმერთს ატყუებო", ცილს მწამებთ, როდესაც ჩემდამი მოწერილი წერილი უამრავი ტყუილით, საქმის არასწორი ინტერპრეტაციებითა და ცდომილებებით გაქვთ სავსე.
"ჰე, ჩემო დაბნეულო შვილებო, -
"თუმცა, თქვენი ჩადენილი მტრობის გამო შემეძლო სამებასაც მომეწყვიტეთ, მე თქვენ ნებას გრთავთ იყოთ ეკლესიის დასჯილი წევრები და მხოლოდ მონაწილეობის მიხედვით განგესაზღვროთ ზიარების მიღების უფლება. განაჩენი ჭეშმარიტია და ღვთიურ კანონებს დაქვემდებარებული" (? -
"თუ ამ სასჯელს არ მიიღებთ, მაშინ სამებისგანაც მოწყვეტილნი იქნებით. ხოლო თუ მე ამ ფაქტს ეპითიმიის გარეშე დავტოვებ, მაშინ კანონი უფლისა თვითონ დამსჯის".
"სამებას მოგწყვიტავო" მემუქრებით და დარწმუნებული ხართ, ღმერთი ასე ჰაიჰარად "გამოძიებულ" საქმეში მხარს დაგიჭერთ და დაუმტკციებელი ბრალდებების გამო ერთგულ ეპისკოპოსებზე პატივს აგაყრევინებთ. სამებას ვერავის მოსწყვეტთ, რამეთუ: ასეთ აქტს ერთი ეპისკოპოსი კი არ აღასრულებს ერთპიროვნულად, არამედ საეკლესიო კრება წყვეტს! ასევე ეპისკოპოსს არავინ უწოდებს ქრისტეს ბაგეს! თვით წმ. იოანე ოქროპირსაც კი წმ. ეკლესია პირდაპირ არ უწოდებს "ქრისტეს ბაგეს", არამედ "პავლეს ბაგეს" უწოდებს. ქრისტეს ბაგედ შეიძლება იწოდონ მხოლოდ რჩეული წმინდანები და არა ყოველი ეპისკოპოსი.
და კიდევ, უსამართლო სასჯელს ღმერთი არ კრავს და, როგორც კი ასეთ გადაწყვეტილებას მიიღებთ, თავადვე მოსწყდებით სამების ნაწილს, რამეთუ, როგორც არაერთხელ აღვნიშნეთ, თქვენი არც ერთი ბრალდება დასაბუთებული და დამტკციებული არ არის საღვთო სჯულისკანონის მიხედვით და ეყრდნობა მხოლოდ და მხოლოდ კერძო, პირად შეხედულებებს, ემოციებს და არასწორ თეოლოგიურ და ეკლესიოლოგიურ განმარტებებს.
მთელი ამ სიტუაციიდან თქვენთვის გაუგებარი დარჩენილა ერთი გარემოებაც, კერძოდ, თქვენ წერთ:
"თქვენ მკაცრად შენიშნავთ: თუ სინანულს არ მოიტანს იაკობი (ზ. ნოდია -
როდესაც ზემო ხსენებული მიზეზების გამო თავი დავხარე და თქვენს ულტიმატუმს დავმორჩილდი, ცხადია, მივიჩნიე, რომ ჩემი სულიერი შვილიც ამავე გზას უნდა შესდგომოდა და არ გამოეწვია კონფრონტაცია ეკლესიაში შერიგებულ მხარეებს შორის. ზვიად ნოდიას განკვეთა მე არასოდეს მომინდომებია! უბრალოდ, აღვნიშნე, რომ "დიდ სჯულისკანონში" არის განწესება, სადაც ნათქვამია, რომ მოძღვარმა უნდა განიშოროს სულიერი შვილი, რომელიც მის დარიგებასა და მოთხოვნებს არ დაემორჩილება; მისი მიღება არ შეეძლებათ სხვა მღვდლებსაც, სანამ დაუმორჩილებლობისთვის სინანულს არ მოიტანს. იაკობს უბრალოდ მართებდა აწეულიყო იმ სიმაღლემდე, რომ საქმის გარკვევამდე დაქვემდებარებოდა სასჯელს (მით უმეტეს, რომ ამას საეკლესიო კანონებიც ითხოვენ), ხოლო საქმის გარკვევის შემდეგ ყველაფერი დადგებოდა თავის ადგილზე. ეს იყო და ეს. მან სხვა გზა აირჩია. თუმც თავი შეიკავა კონფრონტაციისგან და დაელოდა ჩემს გადაწყვეტილებებს. თანაც გასარკვევია, ჩვენ და თქვენ, რომელს რაში გვმართებს სინანული. დაბოლოს აღსანიშნავია თქვენი ერთი "შეგონებაც", რომელიც ნამდვილად გვაოგნებს. აი, ისიც:
"გმართებთ დაფიქრება სულიწმიდის შეგონებაზე: 1. ამპარტავანი მუდამ იმართლებს თავს; 2. ყველას, ვისაც სურს თავისი სიტყვის დამტკიცება, ჭეშმარიტებასაც რომ ამბობდეს, იცოდეს, ვნებულია და სნეული მტერთაგან სნეული საეშმაკოითა, და თუ თავის სწორთა მიმართ აკეთებს ამას, განიკურნება იგი უხუცესთა შერისხვით. ხოლო, თუკი კვლავ უხუცესთა და სულიერთა მიმართ იქმოდეს, ასეთი კაცთაგან განუკურნებელი არის, როგორც ამას იოანე კიბისაღმწერელი გვასწავლის".
აუცილებელია ვუწყოდეთ, რომ არ შეიძლება წმ. იოანე სინელის "კიბეში" გადმოცემული დარიგებების საერო ცხოვრებაში პირდაპირ გადმოტანა. უნდა გვახსოვდეს, რომ წმ. იოანე აქ ბერების ცხოვრებას აღწერს და ნაშრომიც ძირითადად მიმართულია ბერების დასამოძღვრად. ცხადია, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ერისკაცებმა მისით არ უნდა ისარგებლონ, მაგრამ არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ იქ არსებული ყოველი გამონათქვამი საერო პირს არ შეიძლება მექანიკურად მიუდგეს. თუ არადა, გამოდის, რომ "ყველას ვისაც სურს თავისი სიტყვის დამტკიცება, ჭეშმარიტებასაც რომ ამბობდეს, იცოდეს, ვნებულია და სნეულია მტერთაგან სენითა სეშმაკოითა, და თუ თავის სწორთა მიმართ (ე. ი. ბერ-
საყვარელნო, აქ წმ. იოანე მკარც ბერმონაზვნურ მორჩილებას გულისხმობს და ასწავლის, რომ მორჩილებას შედგომილი ბერ არა საკუთარი, არამედ უფლის ნებისაებრ ცხოვრობს, რაც მოძღვრისადმი უსიტყვო მორჩილებით გამოიხატება და თავს არაფერში უნდა იმართლებდეს. ამის თვალსაჩინო მაგალითები, სხვათა შორის, ჩვენი
თანაც, თქვენი გარემოცვა (თუ ისინი ამ წესს მისდევენ) რატომ ბედავს ხმის ამოღებას ჩემს წინააღმდეგ? თუ იოანე კიბისაღმწერელის ეს განმარტება მარტო ჩვენ გვეხება და მათ არა? ვინ არიან ეს ერისკაცები, ეპისკოპოსს ამდენს რომ უბედავენ?
გთხოვთ, კარგად დაფიქრდეთ და ჩვენი გამტყუნების სურვილი იმდენად მაინც ნუ გადაგძალავთ, რომ სიმართლის დაცვა ეშმაკეულობად შეურაცხოთ მართლმორწმუნეს!
ამრიგად, მივადექით თქვენეულ დასკვნასაც, სადაც თქვენი ბრალდების სურათი ასეთია.
ბრალდების სურათი
ამრიგად, მივადექით თქვენეულ დასკვნასაც, სადაც თქვენი ბრალდების სურათი ასეთია:
"სიცრუე და მზაკვრობით ერეტიკოსთა სატანაზე გადაცემა დამახანეთ, რის შემდეგ ზურგში ლახვარი ჩამეცით. სიცრუით იმიტომ, რომ თქვით: ამჯერადაც, მიუხედავად ჩვენი წინააღმდეგობისა და გაფრთხილებისაო", -
მზაკვრობით კი იმიტომ, რომ ჯერ მომეცით საშუალება გადამეცა სატანისთვის და მერე მომიწყეთ მოულოდნელი თავდასხმა ჩემი სამღვდლო პატივის დასაკნინებლად (არც ეს მტკიცება შეესაბამება სინამდვილეს. იხ. იქვე: "ნაწილი მეორე. ხუთი სიცრუის განმარტება" -
კანონის ავლით და უგულებელყოფით იმიტომ, რომ უნდა გაგეფრთხილებინეთ სამგზის, ვიდრე იმოქმედებდით (მოციქულთა 74-
მწყემსმთავრის ავტორიტეტი საქვეყნო სალაყბო და ურჯულოთა სათრეველად აქციეთ, რის გამო სარდიკიის 20 (21)-
ძმაო ჩემო და შვილო ჩემო, აწი ღმერთი არ გიშველის (? -
გაიხსენე წმიდა მამათა შეგონება: უმჯობეს არს ღმერთს აწყენინო, ვიდრე შენს მოძღვარს, რამეთუ, როცა ღმერთს აწყენინებ შუამდგომელი მოძღვარი გყავს, ხოლო როცა მოძღვარს აწყენინებ, ვინ არის შენი მცველი?!
მაშ, სწრაფად, სწრაფად ეშურე და მოინანიე!"
მეუფე იონა.
ჰაერის "გაფუჭებისთვის"
სარდიკიის კრებასთან დაკავშირებით დაპირებისამებრ ქვემოთ გეტყვით, ამჯერად კი თქვენი წერილის დასკვნით ნაწილში დაშვებულ ზოგიერთ შეცდომაზე გავამახვილებ ყურადღებას. თქვენთვის არავითარი გრძნეული, შეურაცხადი და ეშმაკეული რომ არ მიწოდებია, ეს ტერმინ ხიბლის (რუს. Прелесть) განმარტებისას აღვნიშნე. "ჰაერის გაფუჭებაზე" კი მოგახსენებთ, რომ საქმის ვითარებას აქაც არაზუსტად წარმოაჩენთ. უფრო სწორად, ამ სიტყვათა წარმოთქმის მიზეზს არ ასახელებთ. არც ის არის გარკვეული თუ რა კონტექსტში ითქვა იგი.
ხსენებულ კრებაზე (კვირას, 17 ოქტომბერს), როდესაც თქვენს უპირობო ულტიმატუმს არ დავეთანხმე და ეკლესიიდან გასვლა დავაპირე, თქვენ საზეიმოდ განაცხადეთ, რომ მყრით სასულიერო პატივს და ამიერიდან, მე, ეპისკოპოს პავლეს, ერისკაც (?! -
წმიდა პაისი დიდის კანონში (საგალობელში), ჩვენ ცოდვილები ღმერთს ასე ვევედრებით: "Бывша мя, бесом смех, человеком уничижение, праведным рыдание, ангелом плач, ОСКВЕРНЕНИЕ ВОЗДУХУ, И ЗЕМЛИ, И ВОДАМ. Тело окалях, и ум оскверних, паче слова деянием" (Песнь 9, тропарь 2-
და თუკი ჩვენ, ცოდვილნი, ყველანი იმას ვაღიარებთ, რომ არა თუ ჰაერს, მიწასა და წყალსაც კი ვაფუჭებთ ჩვენი ცოდვილი და უსამართლო ქმედებებით, თქვენი უპასუხისმგებლო, ხიბლისმიერი განცხადებებით, უსამართლო გადაწყვეტილებებითა და "წინასწარმეტყველებებით", ეს ელემენტარული ჭეშმარიტება საკუთარ თავზე განა ცხადზე უცხადესად არ დაადასტურეთ?
რადგანაც მე არ დავეთანხმე (და სრულიად სამართლიანადაც) თქვენს ამგვარ გადაწყვეტილებას, ჩემი მისამართით წარმოთქმული სიტყვა ფუჭად ჩავთვალე. ეპისკოპოსის დამხობის ერთპიროვნული განკარგულება, რომელიც ამ საქმისთვის საჭირო კანონმდებლობის აბსოლუტური იგნორირებით მიიღეთ, ცხადია, ფუჭია და უმოქმედო (კიდევ კარგი, ჩემი "სინანულის" შემდეგ, რასაც უპირობოდ ითხოვდით, თქვენი სიტყვა უკანვე დაიბრუნეთ და ეს ემოციური გადაწყვეტილება გააუქმეთ). რადგანაც, როგორც წმ. ეკლესიის საგალობლიდანაც ვნახეთ, ჰაერს აფუჭებს არა მხოლოდ ის, რაც თქვენ გიგულისხმიათ, არამედ ყოველი შეცოდება: ბილწი სიტყვა, გინება და, ნებისმიერი უსამართლო გადაწყვეტილება. თქვენი განკარგულება ამ ტერმინით ამიტომაც შევაფასე.
უკანონო გადაწყვეტილებათა ასეთი შეფასება ღვთის განმარისხებელი კი არა, ღვთის მოსაწონი წომ არის, წმ. მოწამე აღათიას ცხოვრებაც წარმოაჩენს. როდესაც უდანაშაულოდ დაპატიმრებულს ქრისტეს უარყოფა და იმპერატორის განკარგულებების შესრულება უბრძანეს, მან (წმ. აღათიამ) მიუგო: "ამაოა შენი სიტყვები და უსამართლოა შენი მეფის ბრძანებაც, რომელიც ჰაერსაც კი ბილწავს" (წმ. აღათიას ხსენება აღესრულება 5 (18) თებერვალს). მაშ, თუკი ყოველი უსამართლო ბრძანება "ჰარს ბილწავს" და ღმერთს განარისხებს, და ნათლად დამტკიცებულია თქვენი მსჯავრის სრული უკანონობა, ცხადია, ამ სიტყვებით ჩემი მისამართით გამოთქმული "განაჩენის" შეფასებაშიც არანაირად შემიცოდავს.
უცნაური სწავლება...
როდესაც ადამიანი თავის სიმართლეს იცავს და იერარქთა უსამართლობას ებრძვის, მისი მკაცრი და ზოგჯერ უხეში გამოთქმები სიმართლისთვის მებრძოლთა მედგარ სულისკვეთებას წარმოაჩენს და არა თავხედობას და ურცხვობას, ან არაღვისმოშიშებას, როგორც თქვენ ბრძანებთ. შეგიძლიათ თუ არა თავხედად, ურცხვად და არაღვთისმოშიშად ჩავთვალოთ მღვდელმოწამე დეკანოზი ამბაკუმი, რომელიც მრავალი ასეთი და ამაზე უარესი ეპითეტებით ამკობდა პატრ. ნიკონსა და მის მიმდევრებს? თავის გამონათქვამებში უსამართლობის მოქმედთა მიმართ მკაცრნი იყვნენ ასევე წმ. იოანე ოქროპირი და სხვა მამებიც, რაც მათ "თავხედობას" კი არა, საკუთარ სიმართლეში ურყევ რწმენას ადასტურებს!
დედაჩემის წერილსაც კი თქვენს სასარგებლოდ იყენებთ და საქმეს ისე წარმოაჩენთ, თითქოსდა მუხლმოყრილი გევედრებოდათ ჩემს გადარჩენას. ამაზე (ანუ ჩემს გადარჩენაზე) თუ იყო ლაპარაკი, ისიც მხოლოდ იმ გაგებით, რომ თქვენმა მოქმედებებმა უმძიმესი სულიერი ტრავმა მომაყენა. დედის გული კი წუხდა ყოველივე ამაზე, რაც თქვენ სამწუხაროდ ვერ გაიგეთ.
ყველაზე საინტერესო კი თქვენს დასკვნაში ის არის, რომ საკმაოდ უცნაურ და არამართლმადიდებლურ სწავლებას აყალიბებთ სინანულზე: "აწი ღმერთი არ გიშველის, ჩემმა ცრემლებმა უნდა გამოგისყიდოს უფლისმიერი რისხვიდან..." .
მოგახსენებთ, რომ საზოგადოდ, მონანულს ღმერთი ყოველთვის შველის, ხოლო წმ. ანტონი დიდის სიტყვებით რომ ვთქვათ, ვინც შესცოდავს და არ მონანიებს, მას თქვენი ცრემლები კი არა, ქრისტე მაცხოვარიც ვერ უშველის, რადგან კაცის ხსნა დამოკიდებულია მის ნებაზე და არა სხვის ცრემლებზე..
"...შენ მას უძაგე მის მიერ არჩეული მსოფლიო მწყემსი (მართალი ეკლესიის იერარქი)..." შეიძლება ითქვას, რომ "მსოფლიო მწყემსად" ჯერ-
და ბოლოს მწერთ უცნაურ სიტყვებს: "გაიხსენე წმიდა მამათა შეგონება: უმჯობეს არს ღმერთს აწყენინო, ვიდრე შენს მოძღვარს, რამეთუ, როცა ღმერთს აწყენინებ, შუამდგომლად მოძღვარი გყავს, ხოლო როცა მოძღვარს აწყენინებ, ვინ არის შენი მცველი?" .
ნამდვილად არ ვიცით რომელ წმიდა მამას ეკუთვნის ასეთი უცნაური სწავლება, ამიტომაც, მის გასაბათილებლად მივმართავ წმ. იოანე ოქროპირს, რომელიც ხშირად ამხელდა ეკლესიიდან გაუცხოებულებს. აი, რას წერდა იგი: "თუ აქ შეკრებილთაგან არის ისეთი ვინმე, ვისაც სურს მავნოს, მისურვებს ბოროტს და მზად არის გავიდეს ეკლესიიდან მხოლოდ იმისთვის, რომ შური იძიოს ჩემზე, ჩემი შეურაცხყოფის უკეთეს საშუალებას მივუთითებ. აი, ეს საშუალებაც: და თუ ვინმე თქვენთაგანი გაბედავს მი მიღებას, ადგეს, მომიახლოვდეს და დამარტყას სახეში, სახალხოდ შეურაცხმყოს ცემით, და დამიწყლულოს მთელი სხეული, და ქმნას ესე რამდენიც ენებოს!.. მაშ, როგორ არის, რომ თქვენ, დედაკაცნო, ძრწით როდესაც ჩემს საცემად მოგიწოდებთ, და არ ძრწით, როდესაც სცემთ ქრისტეს!.. (წმ. იოანე გულისხმობს ქრისტეს მისტიკურ სხულს, -
მოკლედ რომ ვთქვათ, წმ. იოანე ოქროპირი ბრძანებს, უმჯობესია მე მცემოთ და შეურაცხმყოთ, რადგან ვილოცებ თქვენთვის და ღმერთი ამ ცოდვას გაპატიებთ, მაგრამ თუკი ღმერთს შეურაცხყოფთ და გაანაწყენებთ, ვისღა შევევედრო?.. თქვენ კი პირიქით, ბრძანებთ, რომ თურმე "უმჯობესია ღმერთს აწყენინო, ვიდრე შენს მოძღვარს, რამეთუ, როცა ღმერთს აწყენინებ შუამდგომელად მოძღვარი გყავს, ხოლო როცა მოძღვარს აწყენინებ, ვინ არის შენი მცველი?" თნაც ამ "მოძღვრებას" მიაწერთ წმ. მამებს.
ძალზედ მაინტერესებს, რომელიც მაინც ის წმიდა მამა, ასეთ რამეს რომ ამტკიცებს? განა ვერ ამჩნევთ, მეუფეო, რომ როდესაც ამბობთ: "მოძღვარს (ე. ი. თქვენ -
მე სხვა აღარაფერი დამრჩენია გარდა იმისა, გავიმეორო წმ. იოანე ოქროპირის კიდევ ერთი, მაგრამ მეტად შემაძრწუნებელი სიტყვები, რომელიც მან თქვა კუკუზაში: "არავისი ისე არ მეშინია, როგორც ეპისკოპოსების!" (ზოგიერთთა გამოკლებით) ("Крестный путь Иоанна Златоуста. Сост. И общ. Редакция О. В. Орловой. Изд. "Рарог". Москва. 1996 г7., стр. 193).
ამით თქვენი სქემის განხილვა დავასრულე. ამჯერად, ჩემი სქემის განხილვაზე გადავიდეთ.