წერილები - ეკლესიაში არაფერია საიდუმლო და დაფარული - oldorthodox

მიტროპოლიტი შიო (ავალიშვილი)

დაბადებული 1909, გარდაიცვალა 1991 წლის 25 მარტს.
დაკრძალულია სიონის საკათედრო ტაძრის ეზოში

ეკლესიაში არაფერია საიდუმლო და დაფარული

საბოლოო წერილი კათალიკოს-პარიარქს

უპირველესად ის გვინდა მოგახსენოთ, რომ ამ წერილს ჩვენ მივაწვდით ყველა დაინტერესებულ ქართველს, რამდენადაც კი შევძლებთ მის გამრავლებას.

თქვენს მოსაზრებას, რომ "ეკლესიის საიდუმლოებანი არ უნდა გავიდეს ეკლესიის გარეთ", ჩვენ არ ვიზიარებთ იმიტომ, რომ გარდა ქრისტიანული დოგმატიზმით დაწესებული შვიდი საიდუმლოისა, ეკლესიაში სხვა საიდუმლო არ არსებობს და არც უნდა არსებობდეს.

ეკლესიაში არაფერია საიდუმლო და დაფარული არც ხელისუფლების ორგანიებისათვის და არც ხალხისათვის. ამიტომ ჩვენს მოქმედებაში არაფერი არაა დამალული. ჩვენ ყველაფერს ვაკეთებთ ღიად და ყველასათვის გასაგებად. ღრმად ვართ დარწმუნებული, რომ ყოველივე, რასაც ვაკეთბთ და ვცდილობთ გავაკეთოთ, უაღრესად სამართლიანია, დროულია და უცილებელია საქართვლოს ეკლესიისა და ქართველი ერისათვის, ყველასთვის ერთად მორწმუნეთათვის და არამორწმუნეთათვის.

აქ ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ ეკლესიისთვის, ჩვენთვის და, ვფიქრობ, პირადად თქვენთვისაც უმჯობესი იქნებოდა არ დაგვჭირვებოდა ამ წერილის დაწერა. მაგრამ ვინაიდან თქვენ ეს არ ინებეთ, ჩვენც მივყევით მაღალი ღვთის შთაგონებას და ვწერთ ამ წერილს არა ჩვენი ნებით, არამედ ღვთის ნებითა და მოწყალებით.

ღმერთმა დაგვიფაროს, რომ ჩვენ თქვენ რაიმე გასწავლოთ. გვინდა მხოლოდ გაუწყოთ ჩვენი აზრი და შეხედულება აქ მოხსენებულ საკითხებხზე პირდაპირ და დაუფარავად. და ეს პირდაპირობა სრულიებითაც არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ თითოს არად ვაგდებდეთ თქვანს მაღალ პატივსა და ღირსებას. რასაც გაუწყებთ და მოგახსენებთ, ქრისტიანულმა სიკეთმ სიყვარული სიმაღლიდან უნდა დაინახოს, განსაზღვროს და აღიაროს.

ჩენ არ ვიცით, როგორ განმარტაავს ლექსიკონი სიტყვას "პატრიარქი"; არც მიგვიმართავს ენკიკლოპედიისათვის; კიდეც რომ მიგვემართა, გვჯერა, ვერ გასცემდა იგი პასუხს ჩვენს კითხვას. ჩვენ ჩვენს გულს ვკითხავთ და გონებას.

პატრიარქობა პატივია ღვთაებრივი, რომლის ბადალი არ არსებობს ცისქვეშეთში. ამ პატივს საფუძვლად უდევს არა ერთი ღვთის კურთხევა; თავმდაბლობა, რომელმაც ღმერთის ხელებით ფეხები დაბანა მოციქულებს დიდ ხუთშაბათს; ანდერძი დაატოვებინა დავით აღმაშენებელს, დაემარხათ გელათის კრთან, რათა იქ მოსულ ქართველ ხალხს ფეხი დაედგა მიწაში მყოფი მისი მდუმარე გულისათვის. მაშასადამე, თავმდაბლობა არის პირველი ასო პატრიარქობისა.

მეორე ასო პატრიარქობისა არის დიდი სიწმინდე, რომელიც ეკლესიაში უნდა სუფევდეს პატრიარქის მოღვაწეობით. არ შეიძლება ეკლესიაში არსებული ბიწიერების გამართლება. ეკლესიის მსახურთა შორის რომ სიწმინდე უნდა სუფევდეს, ეს დოგმა არის სულიერი ჩვენი ცხოვრების. ვინც უარყოფს ამ ჭეშმარიტებას, იგი უარყოფს თვით ღვთაებას და მის დიდებას.

მესამე ასო პატრიარქობისა ეკლესიის მსახურთა სულიერი აღზრდაა. სულიერად დაბლა მყოფი სამღვდელო პირი ვერ წარუძღვება თავის მრევლს და ეკლესიას. შეუძლებელია ეკლესიაში იყოს სიკეთე და წესიერება, თუ მას არ ემსახურებიან კეთილი და გულით წმიდა შვილები ღვთისა. ეკლესიის ყველა მსახური უნდა იდგეს პატრიარქის უნათლეს მადლს შეფარებული და უნდა გრძნობდეს პასუხისმგებლობას თავისი სიტყვისა და საქმის გამო.
მეოთხე ასო სიტყვისა "პატრიარქი" არის ზრუნვა ერის სულიერ აღზრდასა და ამაღლებაზე. თუ პატრიარქი ივიწყებს ამას და ცდილობს ერს თავი შეაყვაროს თილისმობითა და ყალბი პათოსით, იგი ივიწყებს ღვთიურ საქმეს, მასზე მინდობილს და პირად განდიდებას ეძლევა.
მეხუთე ასო, რომელიც ავსებს სახელს დიდებულს, არის საეკლესიო სამეურნეო საქმიანობა. ხალხისგან შემოწირულ ფულს და ქონებას გზა უნდა მისცეს პატრიარქმა აზრიანი და წესიერი; მომჭირნეობამ და ზომიერებამ უნდა განსაზღვროს შემოსავლის მართებული გამოყენება; მრავალ მეტ-ნაკლები მნიშვნელობის სამეურნეო საქმეს პატრიარქის მშვიდმა გონებამ უნდა მისცეს გზა და მიმართულება.

მეექვსე ასოდ ჩვენ გვესახება მომავალი სამღვდელო დასის სწავლა და აღზრდა. ჩვენი პატარა სემინარია დიდ მომავალს უნდა ამზადებდეს ჩვენი ეკლესიის სულიერი ცხოვრებისათვის. ამ საქმის განუზომელი მნიშვნელობა განმარტებას არ საჭიროებს.

მეშვიდე ასო საეკლესიათაშორისო საქმეებს განეკუთვნება. საეკლესიათაშორისო ურთიერთობაც, რა თქმა უნდა, პატრიარქის ნათელმა გონებამ უნდა მართოს. მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ეს როდი ქმნის მზიან ამინდს ეკლესიის შიდა ცხოვრებაში. ამიტომ დილით გაღვიძებული ეკლესია ჯერ უნდა რწყავდეს შიდა ცხოვრების ბაღს და შემდეგ აგზავნიდეს სხვათა მილოცვებს და მისალმებებს.

მერვე ასო სიტყვისა "პატრიარქი" არის საეკლესიო სამართალი. თუ ეს ასო ამოშლილია ამ სიტყვიდან, გაუგებარი ხდება ეს სიტყვაც და ეკლესიის საქმიანობაც; უპასუხისმგებლობა, ქაოსი, თვითნებობა და ათასგვარი გაუგებრობა დაეუფლება ეკლესიას. საეკლესიო სამართალი სისხლის სამართლის იდენტური არ არის. საეკლესიო სამართალი მადლცხებული ჭურჭელია, რომელიც იტევს ცისა და მიწის ჭეშმარიტებას ჩვენთა სურვილთა და საქმეთა გამოსაჩენად, დაავადებულ სულთა და ხორცთა განსაკურნებლად.

მეცხრე ასო სიტყვისა "პატრიარქი" არის საეკლესიო დებულება. დებულების გარეშე ან მოძველებული დებულებით საქმიანობა ბნელში ხელების ფათურს ნიშნავს და ამ გზით მიმავალი პატრიარქი ჩამორჩება მზეს და ცხოვრებას. ძველი ახალმა უნდა შეცვალოს და მაშინ ივლის რჩეული აღმავლობის გზით, მზის ნათლისა და ვარსკვლავებისკენ.

ჩვენ ამოვწურეთ სიტყვის "პატრიარქი" ყველა ცხრა ასო, მაგრამ არ გვითქვამს, რომ მას გვირგვინი ადგას ხელთუქმნელი, ფასუთქმელი. ეს გვირგვინი გამოძერწა ქრისტიანულ საუკუნეთა დინებამ: დევნამ, მოწამეობამ, მოთმინებამ, გამჭრიახობამ, სიბრძნემ და განსჯამ, გულმართლობამ... უნდა ახსოვდეს ამ გვირგვინის მატარებელ კაცს - პატრიარქს, რომ მარადიულობის მსახურია იგი.

ბევრი რამ ნახა საქართვლოს ეკლესიამ წმინდა ნინოდან ჩვენს დრომდე. ჩვენ კაცს ველოდით - ღმერთისა და ერის რჩეულს; სულიერ მამას... და სწორედ ამ დროს თქვენ წარსდეგით ჩვენი ერისა და ეკლესიის წინაშე იმ რჩეულ კაცად, ვისაც ელოდა სული ჩვენი სასოებისა. ეს არც შემთხვევითი ყოფილა და არც მოულოდნელი: თქვენ გიცნობდათ ქრისტიანული დიდი სამყარო. ეს ნაცნობობა და ავტორიტეტი განაპირობა თქვენმა სასულიერო განსწავლულობამ, თქვენმა ხანგრძლივმა მონაწილეობამ სხვადასხვა საეკლესიათაშორისო კონფერენციებსა და ფორუმებში, თქვენმა თავმდაბალმა საეკლესიო მოღვაწეობამ. სულიერ მამად თქვენს მოვლინებას ხალხი აღტაცებით შეხვდა. მეხსიერებამ ჩვენი დროის მატიანისამ შემოინახა და ფირზეც აღბეჭდა ჩვენი ცხოვრების ის დღეები. 1977 წლის დეკემბრის დღეებს, ცივსა და სუსხიანს, მაინც მზე ადგა, იმედების მანათობელი. მოხდა თქვენი ჯერ არჩევა, შემდეგ კი კურთხევა და აღსაყდრება საქართველოს უძველეს საპატრიარქო ტახტზე. ჩვენი მცხეთა, ჩვენი პატარა იერუსალიმი მოწამე იყო იმ დღეების, იმ აღტაცების. ვით დაჭრილებს ანკარა წყალი, ისე სწყუროდა ხალხს თქვენი ნახვა, თქვენს საპატრიარქო გვირგვინზე თვალის შევლება. რა სწყუროდა ხალხს? ყოველივე ის, რაც ჩამოვთვალეთ ამ წერილის დასაწყისში და კიდევ ის, რაც ვერ ჩამოვთვალეთ. გაიარა იმ დღეებმა, მთავრებს დაგვიწყეს საჩივრების წერა, აგვავსეს საყვედურებით, რომ ვითმენთ ამ საშინელებას და ხმას არ ვიღებთ. ავწონ-დავწონეთ შექმნილი ვითარება ხუთმა მღვდელმთავარმა, დავწერეთ თხოვნა თქვენს სახელზე და მოგართვით 1982 წლის 10 დეკემბერს. ჩვენ თქვენთვის არ გვიკადრებია რაიმე ულტიმატუმის წამოყენება, არამედ გთხოვეთ მოცემული საკითხის განხილვა საქართველოს საეკლესიო დებულების მე-19 მუხლის თანახმად.

იმ დღიდან თქვენი გული და გონება აღივსო ჩვენდამი მტრობითა და სიძულვილით და შეუდექით ამ მტრობისა და სიძულვილის პრაქტიკულ განხორციელებას. ჩვენთვის პასუხის გასაცემად თქვენ აირჩიეთ არაქრისტეანული გზა, მიხვეულ-მოხვეული, არაპირდაპირი: ჯერ გამოგვიცხადეთ, რომ საკითხთა შესახებ უნდა მოლაპარაკებოდით რელიგიის საქმეთა რწმუნებულს და დაგერეკათ მოსკოვში; სამი დღის შემდეგ გვითხარით, რომ ყოველივე გადაწყვეტილია და მამათმავლები განიდევნებიან ეკლესიიდან; ხოლო ხუთი დღის შემდეგ გამოგვიცხადეთ, რომ ჩვენი თხოვნა უყურადღებოდ იქნა დატოვებული. მოგებულ დროში დარაზმეთ მამათმავლები, მიეცით მითითება თქვენს ძმას ვიქტორ შიოლაშვილს, რომ დაერაზმა ჩვენს წინააღმდეგ 5-6 მოხულიგნო დედაკაცი სიონის მრევლიდან. ჩვენ იძულებული გავხდით შეგვეწყვიტა საპატრიარქოში სიარული და ავრიდებოდით თქვენს პროვოკაციებს. ყველა ჩვენი საწინააღმდეგო მტრული პროვოკაცია და გამოხტომა, რაც მოაწყვეს მამათმავლების ეპარქიებში და შიოლაშვილების საპატრიარქოში, აღწერილი გვაქვს ადრინდელ თხოვნაში, ამიტომ ამ საქმეზე აღარ გავაგრძელებ ლაპარაკს.

გაინაღდეს რა თქვენი თავგამოდებული მფარველობა, მამათმავლები განაგრძობდნენ თავიანთ აღვირახსნილობას და აჩანაგებდნენ ეპარქიებს. მიტროპოლიტი ნიკოლოზ მახარაძე არ ერიდება ხულიგნობას და ნარკოტიკების სპეკულიანტებთან კავშირსაც კი. ამას წინათ მასწავლებელი ქალის გალანძღვისთვის ხელწერილი დაადებინეს ქუთაისის მილიციაში, ხოლო მასთან გარყვნილებით კავშირში მყოფ ვინმე მაიზერას დიდძალი ოპიუმი აღმოუჩინეს და პატიმრობაში იმყოფება. ასეთი ამბების ფონზე არაფრით არ ქრება საქართველოს ეკლესიის კარიბჭიდან წარწერა: ვაი, რა განსაცდელშია საქართველოს ეკლესია და რა მოელის მას?!
თქვენ ბატონო პატრიარქო, თქვენ პატრიარქობის დასაწყისიდანვე შეუდექით ახალგაზრდა სამღვდელოების გამრავლებას და ახალგაზრდა სამღვდელოება ხედავს, რომ თქვენ ხელს აფარებთ გარყვნილებას. თუმცა მამათმავლები მათ სძულთ, სამაგიეროდ უყვართ ლამაზი ქალები, უშაქრო ღვინო, ყომარბაზობა, ნადირობა და სხვა ასეთები.

ჩვენ არ გიზრახავთ, რომ სამეურნეო საკითხები არ გესმით; არ გქონიათ შემთხვევა ჩასწვდომოდით თუ რა არის არისტოტელეს "ოიკოს" და "ნომოს" - საამისო არც განათლება მიგიღიათ და არც პრაქტიკული ცხოვრება გაგივლიათ. უბედურება იმაშია, რომ გინდათ, ყველაფერი თქვენი ხელიდან და თქვენი თავიდან გამოდიოდეს. ამის გამო სულიერი თანაძმობიდან თქვენ ვერ იტანთ საქმის მცოდნე ადამიანებს, თქვენ გაღიზიანებთ აქტიურად მოსაქმე კაცი. თქვენ უფრო მშვიდად ეგუებით იმას, რომ უქნარა და მძინარა კაცი იჯდეს ადგილზე, ვიდრე გამჭრიახი, კარგი მცოდნე და უნარიანი მოღვაწე. ამის გამო თქვენი პატრიარქობის დასაწყისიდანვე არეულია საქართველოს ეკლესიის სამეურნეო საქმიანობა. საქმის ნათელსაყოფად საკმარისია ასეთი მარტივი გაანგარიშებაც კი: 1978 წლის დამლევს, იმ დროს, როდესაც მიტროპოლიტი შიო ავალიშვილი იყო ქორეპისკოპოსად, საპატრიარქოს საქართველოს სახ.-ბანკში ანგარიშზე ჰქონდა ორ-ნახევარ მილიონი მანეთი; განვლილ ოთხ-ნახევარ წელში შემოვიდა დაახლოებით ამდენივე. დღეს ამ თანხიდან აღარაა არაფერი. ქაოსმა ჩაყლაპა ხუთი მილიონი მანეთი და სადღაც ნისლს იქით იხედება მხოლოდ თქვენი საზაფხულო რეზიდენცია მარტყოფში. ჩვენ კი საპატრიარქოს კარიბჭეზედაც დაგვრჩა გონებისმიერი წარწერა: ვაი, რა განსაცდელშია საქართველოს ეკლესია და რა მოელის მას?! (გვ. 5).

მიმბაძველობის ფასი საყოველთაოდ ცნობილია, თქვენ კი ჩვენს მეზობლად მყოფ კათალიკოს-პატრიარქსბაძავთ და არ გინდათ ანგარიში გაუწიოთ იმას, რომ იმ მეზობელს მარტო ამერიკაში აქვს 120 ეკლესია. ამ ეკლესიებიდან ირიცხება დოლარები ჟენევის ბანკში, ჩვენი ეკლესიის მატერიალური ბაზა კი ძალიან ღარიბია. სავალალოა ჩვენი ეკლესიების სიმცირე და ეს მცირედნიც არის შეუკეთებელი და სამარცხვინო მდგომარეობაში. ასეთ პირობებში მიმბაძველობა, რაღაცეების უთავბოლო შენება და ხუთი მილიონის უანგარიშოდ აორთქლება უდიდესი დანაშაულია ღვთისა და ერის წინაშე. თქვენ მიმბაძველობა გამოიჩინეთ თქვენი პატრიარქობის დასაწყისშივე. როდესაც განაცხადეთ, რომ ვატიკანს მსოფლიოში უდიდესი მუზეუმი აქვს და საქართველოს ეკლესიამაც უნდა შექმნას თავისი მუზეუმიო. ამ განცხადების შემდეგ თქვენი უშალო მითითებით დაიწყო მოსახლეობიდან ყანწების, ხანჯლების და სხვა ათასგვარ უცნაურობათა ძალიან მაღალ ფასებში შესყიდვა და სეიფებში შელაგება. ვიქტორ შიოლაშვილი, ცხადია, თქვენი ძმაა. მაგრამ ვინ არის იგი საქართველოს ეკლესიისთვის? სჭირდება თუ არა იგი საქართველოს ეკლესიას?

პასუხი უდავოა: ის შვილია საქართველოს ეკლესიისა, მაგრამ მის მოღვაწეობას ეკლესია არ საჭიროებს. საქართველოს ეკლესიამ და ქართველმა ხალხმა თქვენ აგირჩიათ პატრიარქად, თქვენი ძმა კი არაფერში აურჩევიათ. დღემდე არ ვიცით, თუ რა თანამდებობაზეა იგი გაფორმებული საპატრიარქოში. ვიცით მხოლოდ ის, რომ იგი უბოროტესად იყენებს თავისი ძმის მაღალ მდგომარეობას, მოურიდებლად ერევა საპატრიარქოს ყოველგვარ, განსაკუთრებით სამეურნეო საქმიანობაში. იგი იმდენად მოურიდებელია, რომ მღვდელმთავრების საქმეებშიც ერევა და ჭკუას ასწავლის მათ. როგორც თქვენ, ისე თქვენს ახლო ნათესავებს საქართველოს ეკლესია მიგაჩნიათ თქვენს საგვარეულო საკუთრებად, როგორც კი შეამჩნევთ, რომ ვინმეს არ მოსწონს ეკლესიისადმი თქვენი ასეთი დამოკიდებულება, მაშინვე იწყება ნერვიულობა, დაძაბულობა, ჭორაობა და მოუსვენარი ფუსფუსი. საკმარისი იყო მოგვეტანა თქვენთან თხოვნა მამათმავლების შესახებ, რომ დიდუბის ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარში ბუჰღალტრად მომუშავე თქვენს დას შეეწყვიტა ჩვენთან მისალმება და ლაპარაკი. როგორც ძველი მემამულე არ ინდომებდა, რომ ვინმე ჩარეულიყო მისი მამულის საქმეებში, ასევე თქვენ და თქვენიანები ვერ იტანთ, რომ ვინმემ გამოიჩინოს საქართველოს ეკლესიისადმი რაიმე დაინტერესება. ქართველი ხალხი - როგორც სამღვდელონი, ისე საერონი - აღშფოთებულია ამის გამო. აქედან დასკვნის გამოტანა ადვილია: თქვენი ოჯახის ყველა წევრი, ვისაც სამღვდელო ხარისხი არ აქვს, უნდა განთავისუფლებულ იქნას ეკლესიაში მუშაობისაგან.

საქართველოს ეკლესიამ ბევრი რამ განიცადა წარსულში და დღეს სრულებით არაა იმის პირობები, რომ უსამართლობა ყვაოდეს ჩვენს ეკლესიაში. თქვენ ჩვენი ეკლესიის სულიერი და მატერიალური მართვა მამათმავლებსა და ვიქტორ შიოლაშვილს მიანდეთ, თავად კი უზენაესი ზედამხედველის მანტია მოიხურეთ და თქვენგან განსხვავებულად მოაზროვნე სამღვდელოებასთან ლაპარაკსაც კი არ კადრულობთ. არ გინდათ შეეგუოთ იმას, რომ ეკლესია ხალხს ეკუთვნის, ქართველ ხალხს, ყველას ერთად, მორწმუნესა და არამორწმუნეს. მალე ექვსი წელი შესრულდება, რაც თქვენ აღსაყდრდით საქართველოს საპატრიარქო დიდებულ ტახტზე. ახალგაზრდა მღვდლები გამრავლდა; გამრავლდა ცხვრის ფარა. მაგრამ უმწყემსოდ მყოფნი უნდა დატოვო მგლების შესაჭმელად, ანდა მგლებად გარდასაქმნელად?

უპატრონობა...

წყეული უპატრონობა...

ჩვენი მღვდლები, ახალგაზრდები...

შევასწავლეთ სახარების მხოლოდ წაკითხვა და გავუშვით ღვთისა და ბედის ანაბარა. აი, რა მოგვცა ამ ექვსმა წელმა.მოცემა კი ბევრის შეეძლო, ძალიან ბევრის. რომ ყოფილიყო ჩვენი პატრონი არა სიამაყე და განდიდება, არამედ მამა ჩვენი ძმობისა და სიყვარულის; არა მონური მორჩილება, არა დუმილი სიმართლის ნაცვლად, არამედ მეტყველება სიმართლისა. სიტყვა “მორჩილება” ბევრს სწორად არ ესმის. მორჩილება მონობას არ ნიშნავს. მონობა დამყარებულია ძალადობაზე, მორჩილების საფუძველი კი ღვთაებრივი სიყვარულია. სადაც არაა ღვთაებრივი სიყვარული, იქ მონობას ნათლავენ მორჩილებად. მაშასადამე, მორჩილად ყოფნა იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ სიყვარულს ვეთაყვანებით, სასოების ვენახში ვშრომობთ, რომ მზე სხივებს ჰფენს ჩვენს ნამდვილ ძმობას, იბადება ჩვენში აზრი სანუკვარი და გონივრულად ვიყენებთ ღვთისგან ბოძებულ თავისუფალ ნებას. როცა ცდილობენ კაცს წაართვან ღვთისაგან ბოძებული თავისუფალი ნების სიცხოველე, თავის ერთ სიტყვას დაუმორჩილონ სხვათა აზრი, მისწრაფება, შრომა და გარჯა, მაშინ მყარდება სწორელ მონობა და ძალმომრეობა. თქვენი პატრიარქობის პირველ ორ წელიწადს იმედი გვქონდა თქვენი სიმართლის, თქვენს გარშემო მყოფი მონები ღვთისა, აღტაცებულნი ნდობითა და სასოებით, თქვენს მორჩილებაში ვიყავით და ვასრულებდით თქვენს ყოველ ნებას. გამოიკვეთა ჩვენს წინაშე ერის წინაშე თქვენი სახე, ოდნავ ღიმილს მიფარებული. თქვენი ღიმილი, თითქოს ტკბილი, სანდომიანი, ბევრ სიკეთეს რომ გვპირდებოდა, თურმე ფარავდა თქვენს იმ სახეს, რომელიც დრომ თანდათან გამოაჩინა, გამოიკვეთა ყველა თქვენი ნამდვილი ფიქრი და მისწრაფება, თქვენი რწმენა და ფილოსოფია - რწმენის მშობელი, ერთს ქადაგებდით და თვითონ თქვენ სულ სხვა ყოფილხართ, ერთ სახეს გვიჩვენებდით და ვიხილეთ ორსახეობა. აორთქლდა ჩვენი იმედიც და აღტაცებაც და ხელში დაგვრჩა უკიდეგანო განდიდება, რომელსაც დაუპყრია თქვენი ღირსება, თქვენი საქმე, მოღვაწეობის ყველა კუნჭული. არ აკეთებდით არც ერთ ნაბიჯს, თუ კი იგი არ ემსახურებოდა თქვენს პირად სახელს და განდიდებას. მიხვედით თუ არა საპატრიარქო დიდებულ ტახტთან, ზურგი უჩვენეთ ეკლესიის შინაურ საქმეებს და პირველ რიგში დააყენეთ ეკლესიებთან საგარეო ურთიერთობა.

თქვენი გაგებით, შიგნით ყველაფერს დაიპყრობდით მონობის ხერხით. უამისოდაც მიღწეული გქონდათ უკვე საკუთარ ხალხში ამაღლება და განდიდება, ალბათ, ამიტომ შეაქციეთ ზურგი ყველაფერს, რაც კი შექმნიდა ეკლესიის შიდა მადლსა და კეთილდღეობას. არ კითხულობდით ეკლესიის შინაურ ამბებს გარდა იმისა, რომ მღვდლებს ამრავლებდით; არ დადიოდით ჩვენს ეპარქიებში და თუ წახვიდოდით, ისევ და ისევ მხოლოდ თქვენი განდიდებისათვის. მიგყავდათ თან მთელი დასი სამღვდელოებისა და მოსეირენი ორასი ან სამასი კაცი. მაშასადამე, საქართველოს ეკლესიის შინაგანი სამყარო თქვენ გჭირდებოდათ, როგორც ტრიბუნა საკუთარი განდიდებისა, საყრდენი პუნქტი ზენიტისკენ ასამაღლებლად. თქვენს მიერ დაწერილ სააღდგომო, საშობაო და საახალწლო ეპისტოლეებსაც კი იყენებდით ამავე მიზნით. ხომ ცნობილია, რომ პატრიარქობა ათჯერ უფრო დიდი პატივია, ვიდრე ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს ექვსთაგან ერთი პრეზიდენტობა. ამასთანავე ყოველი პატრიარქი თავის სამწყსოს მართავს როგორც პატრიარქი და არა როგორც პრეზიდენტი. რა კავშირშია ქართველი ხალხის სააღდგომო ეპისტოლესთან ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს პრეზიდენტობა? თქვენ პრეზიდენტი არ ყოფილხართ ჩვენი ეკლესიისა და ჩვენი ხალხისა. თქვენ პატრიარქი ბრძანდებით ჩვენი, მაგრამ ხელს აწერდით ჩვენს ეპისტოლეებს, როგორც პატრიარქიც და პრეზიდენტიც. ისეთი მადა გაგეხსნათ განდიდებისა, რომ ვეღარ გაპურებდათ პატრიარქის სუფრის სიუხვე და პრეზიდენტის ღარიბ სუფრას იშველიებდით.

თქვენი მოღვაწეობის პირველი რიგისსაკითხად გაიხადეთ ეკლესიის საგარეო ურთიერთობა. მაგრამ, პირველ რიგში, მებაღემ საკუთარ ბაღს უნდა არგოს, მიხედოს გასხლას, გათოხნოს, წყლით მორწყას, შეწამლოს და როდესაც გაიფურჩქნება ვარდ- ყვავილები, ხეხილი დაისხამს სურნელ ნაყოფს და დავარგდება - აი, მაშინ უნდა მოუხმოს მებაღემ მეზობლებს თვისას და მოიწონოს თავი ბაღის ჩვენებით, შემდეგ კი თვითაც ნახოს სხვისი ბაღი და გაიხაროს როგორც საკუთარი, ისე სხვისი ღვაწლის სიკეთითაც. თქვენ კი იწვევდით პატრიარქებს, მღვდელმთავრებს, ბერებს, საჩვენებელი კი საკუთარი ღვაწლით შექმნილი არა გქონდათ რა და აკლდამებსა და ისტორიულ ძეგლებს აფარებდით ჩვენს შინაურ უმოქმედობას. და ყოველივე ამას აკეთებდით მხოლოდ იმიტომ რომ გაგეტანათ თქვენი სახელი “მთებს იქით, ზღვებს იქით და უფრო შორს”. თავის მოწონება და სახელზე ფიქრი, ცოტად თუ ბევრად, ყველა ადამიანს ახასიათებს, მაგრამ როდესაც კაცი ჯერ განდიდებაზე ფიქრობს და შემდეგ კი საქმეს ეძებს განდიდების მოსაპოვებლად, ის ვერც საქმეს გააკეთებს და ვერც დიდებას მიაღწევს. აკი ვერ მიაღწიეთ ვერც თქვენ ვერაფერს, დაფიქრდით, მიხედეთ თქვენს წარსულ საქმეს, თქვენს ცხოვრებას, როდესაც თქვენში, ასე თუ ისე, იყო თავმდაბლობა და მოკრძალება; მოღვაწეობდით მშვიდი შრომით და მისწრაფებით, ქართველმა ხალხმა შეგიყვარათ და აღგაზევათ თავის გულში, თავის ფიქრებში. ასე რომ თქვენ პატრიარქობა დაიწყეთ უკვე განდიდებულმა. და რაგვარად განდიდებულმა. დიდების მთებზე იდექით უკვე, როცა პატრიარქი გახდით, სასოებით შეჰყურებდა ერი თქვენს მომავალ გზას და ნაბიჯებს, თქვენს მიზნებს და საქმეებს თქვენსას, თქვენს პიროვნებას აღარ ესაჭიროებოდა მეტად ამაღლება და განდიდება. თქვენი ღვაწლით ჩვენი სული და ეკლესია უნდა განდიდებულიყო. ამიტომ მიგიღოთ ხალხმა აღტაცებით. განვლილმა წლებმა დაგვანახა, რომ ეკლესია კი არ ამაღლდა, არამედ დაეცა და დანაგვიანდა. არ გამართლდა მოლოდინი და დაიკარგა იმედი ხალხის. ამის გამო დაიკარგა თქვენი წარსული დიდებაც. სამწუხარო ამბავი მოხდა მზიდან დაიწყეთ და ჯურღმულის ფსკერზე დაეშვით. ვფიქრობ, სჯობდა ეკლესიისათვის და თქვენთვისაც, რომ ნება-ნება მოსულიყო აღორძინება, ანთებული სანთლით დაგეწყოთ და ჩირაღდნებს შეესვათ შუქზე ეკლესია და მისი მიწმინდე. თქვენც ხომ მაშინ იქ იქნებოდით, იმ ჩირაღდნებთან. მაგრამ სხვაგვარად მოხდა: მზიდან დაიწყეთ და დაბლა დაეშვით. ახლა მტრულად უყურებთ ყველას. ვინც ხედავს ამას ყველაფერს და გეუბნებით დაუფარავად, ვინც ვერ ხედავს, ნუ გავკიცხავთ მათ მხედველობას და ვინც ხედავს და არას ამბობს, ან სხვა რამეს გეუბნებათ ფარისევლობით, ღმერთმა დაადოს მსჯავრი “დამსახურებისა”. უპატრონობა სუფევს ეპარქიებში და მხოლოდ სიონში არის სულის ზეიმი. თქვენ ხომ სიონში სწირავთ და სადაც თქვენ ხართ, იქ ზეცაც უნდა ბრწყინავდეს ამიტომ ხალხის ერთ წყებას ღმერთი მხოლოდ მაშინ ახსოვს, როცა თქვენ იქ ხართ - წმინდა სიონში. ღვთისმსახურების ახალი ფორმაც დააწესეთ ამ დიდ ტაძარში, მგალობელთა გუნდზეც ზრუნავთ, რაც დიდებული საქმეა სწორედ, დედა სიონი ჩვენი წმინდა ტაძარია საპატრიარქო, მაგრამ იგი ხომ მაინც არ წარმოადგენს მთელ საქართველოს. ყველა ქართველი მორწმუნე ხომ სიონში ვერ ილოცებს, თქვენ კი მხოლოდ სიონზე ზრუნავთ და არც კი კითხულობთ, ეპარქიებში სად რა ხდება. და ეს იმიტომ, რომ დედა სიონი უშუალოდ თქვენს განდიდებას აფენს ნათელს.

ნიკორწმინდა კი... მისი გასაოცარი ჩუქურთმები ადიდებს მხოლოდ მეჩუქურთმეს და დედა საქართველოს, მაგრამ პატრიარქს არა. ყველას ადიდებს, მეუფეო ჩვენო, ჩვენი ტაძრები. ჩვენი ფრესკები და ყოველივე, რაც შეუქმნია თავისი შრომით, თავისი სისხლით, თავისი ოფლითა და აზროვნებით ჩვენს ერს დიდებულს; ყველას ადიდებს - მკვდრებსაც, ცოცხლებსაც, დღევანდელ დღეს და ხვალინდელს, გულმხურვალედ გთხოვთ, თანაბარი გრძნობით იზრუნოთ ყველა ჩვენი ტაძრისათვის. თქვენ ყველაფერმა უნდა გაქოთ, გადიდოთ, მაგრამ დღეს კი არა - მომავალში, წლების შემდეგ, როდესაც თქვენი მარჯვენისა და აზრის კვალი დააჩნდება ყველა ტაძარს: სიონს, ქაშვეთს, მიტოვებულ იტრიის ტაძარს, შებათქაშებულ სვეტიცხოველსდა ნიკორწმინდას; ნუ დაივიწყებთ ახალციხეს, ბოდბეს და ვალეს, საჩხერეც ნახეთ, ჩამოფრინდა ცით წმინდა ნინო, თქვენს მობრძანებას ელოდა ტაძრის საკურთხად; ატოცშიც ადით, მღვდელი გაგზავნეთ, ან დეკანოზი წმიდა გიორგის ეკლესიაში. რატომ მიანდეთ ატოცის ბედი შემთხვევით ვინმეს, უქნარასა და უუნაროს? ვინც იურჩებს და უარს იტყვის იყოს ატოცში, ღირსი არაა იყოს საქართველოს ეკლესიაში. რატომ უწოდებთ ასეთ დასკვნას თქვენ მრისხანებას? ასეთი დასკვნის და სიმართლის თქვენ გეშინიათ, იმიტომ, რომ იცით - სამართლიანად დასჯილი კაცი, ხმას არ მისცემს თქვენს განდიდებას.

ო, ეს წყურვილი სულთამხდელი, განდიდების ცხელი წყურვილი! როგორ აწვალებს თვით პატრიარქს, ღვთისაგან რჩეულს; როგორ აიძულებს თვით მოყვასთაც, ერთგულებას მისას., თქვენ ვერ იტანდით სხვის აზრს, სხვის სიტყვას. გარეგნულად მშვიდსა და მომთმენს, მოსვენებას გიკარგავდათ სხვათა ნათელი აზრის გამოთქმა, ამის გამო ფაქტიურად უმოქმედო იყო ჩვენი სინოდი. სხდომების დროს სინოდის წევრებმა არ იცოდნენ, თუ რა საკითხი იდგა. სხდომა იწყებოდა და საკითხები ცნობილი ხდებოდა მხოლოდ თითოეული მათგანის განხილვის დროს, პირველ აზრს განსახილველ საკითხზე თქვენ გამოთქვამდით და შემდეგ ეკითხებოდით სათითაოდ სინოდის წევრებს: “თქვენ რას იტყვითო” ვინ გაბედავდა რაიმე ეთქვა წინააღმდეგი, როცა თქვენ უკვე განაცხადეთ, რაც გნებავდათ და როგორც გნებავდათ?

ზოგჯერ ისეთი გზით გინდოდათ განდიდების მოპოვება, რომ ბავშვური იყო, სასაცილოც და სავალალოც ის ოცნებები. მაგალითად, საქართველოს ეკლესიის ადგილის შეცვლა მართლმადიდებელ ეკლესიათა რიგით სიაში, იერუსალიმის ქართველთა ჯვრის მონასტრის კომპლექსის კვლავ საქართველოსთვის დაბრუნება. ვინ უნდა გაგეგზავნათ ჯვრის მონასტრის დიდ კომპლექსში, სამას ოთახში, როდესაც შიო მღვიმის უმოქმედოდ და მოუვლელად მიტოვებული “მოქმედი” მონასტერი დავკარგეთ იმის გამო, რომ ერთი ბერიც ვერ მოვნახეთ იქ გასაგზავნად? რა არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა საქართველოს ეკლესიის კეთილდღეობისათვის მართლმადიდებელ ეკლესიათა სიაში ჩვენი ეკლესიის ადგილის შეცვლას? ამით მხოლოდ თქვენი სიამაყე დაკმაყოფილდებოდა, ვინაიდან სათქმელი გექნებოდათ: “ნახეთ, მე რა გავაკეთე, როგორი დაჩაგრული იყო ჩვენი ეკლესია და ჩემმა სიბრძნემ ამოიყვანა ჯურღმულიდან”. რაში გვჭირდება, ოცნებებს აყოლილნი ღობე-ყორეს მივედოთ და ვერ დავინახოთ, როგორ სტირიან ნიკორწმინდის გასაოცარი ჩუქურთმები, როგორ იშლება იტრიის მშვენიერი ტაძრის კედლები წვიმისა და თოვლისაგან. ჩვენ არა გვაქვს საეკლესიო სამართალი, საეკლესიო დებულება, ის დებულება, რომელიც გვაქვს, სრულიად უგვანო და უვარგისი იყო იმ დღისთვისაც კი, როდესაც იგი შეადგინეს; არ არის დაკომპლექტებული და მოწესრიგებული საპატრიარქოს აპარატი; ანგარიში არა აქვს თქვენს მიერ აყვანილ რეფერენტებს, რომელთა უმრავლესობა არაფრიდან არარას აკეთებს და ღებულობს ხალხის შემოწირულობიდან თავის “გასამრჯელოს”. საქართველოს საპატრიარქო ეპარქიებსა და მათში არსებულ ეკლესიებს კი არ ემსახურება, არამედ აწარმოებს საგარეო მიწერ– მოწერას და ემსახურება ისევ საპატრიარქოს, ე.ი. საკუთარ თავს. “საითაც გავიქეცი, იქით წავიქეციო”, - უთქვამს გაჭირვებულ კაცს. ასეა ჩვენი საქმეც: საითკენაც არ უნდა მივბრუნდეთ, ყველგან მოთქვამს ობლობა და უპატრონობა, უმოქმედობა და უთავბოლობა, სიცრუე და მლიქვნელობა... ასეთი მდგომარეობის ფონზე კიდევ პრეტენზიით ვაცხადებთ: “არიქა, არ გაბედოთ და ხმა არ ამოიღოთ, თორემ ამ ამბების გამხელით შერცხვება საქართველოს ეკლესია”. რომელ სირცხვილზეა ლაპარაკი, როდესაც განსაცდელშია საქართველოს ეკლესია. მამათმავლები შესევიან მის სიწმიდეს, მტვერსა და ჭუჭყში სრულდება ბევრგან უწმიდესი წირვა და ლოცვა, მანკიერების სატანა სუნთქავს აზრსა და მოქმედებაში. რა უნდა იყოს და სად უნდა იყოს იმაზედ მეტი სირცხვილი და შეუკავებელი სიამაყე, როდესაც კათოლიკოს - პატრიარქი ილია მეორე და მისი სინოდის თორმეტი წევრი (რა თქმა უნდა, მამათმავლებიც მათ რიცხვში) გამოხატეს დიდების ტაძრების კედელზე? არ დაჯერდა დიდი მადა ამ არგაგონილ ამბავს, აიღეთ და თქვენი თავი დაახატინეთ ტაძრის მეორე კედელზე, თამარ დედოფლის გვერდით, რა ჰქენით? ხალხს რა შეკადრეთ? სად მოიკრიბეთ ასეთი გამბედაობა თუ კადნიერება, რომ წმინდანთა შორის დაიმკვიდრეთ თქვენი სავანე? როგორ ინებეთ, რომ ტაძარში სალოცავად შესულ ქართველებს თამარ დედოფლის გვერდით თქვენი სახისთვის ეყურებინა? ღმერთო ძლიერო! რა ვუწოდოთ ამ მოქმედებას? ესაა საოცრება და საშინელება ერთად შერწყმული. ეს სიმდაბლეც არის და კადნიერებაც. მშიერი კაცის თავგანწირვაც და გაუმაძღრობაც არნახული, არგაგონილი. რამ მიგიყვანათ და ვინ მიგიყვანათ ასეთ უძირო ზღვა ცდუნებამდე, რომ ეს გააკეთეთ პატრიარქმა ჩვენი ქვეყნისა? მაგრამ ვაი, რომ არც ეს იკმარეთ, ადამის ძეო! სიონის ახალ მინაშენზეც გამოიკვეთა თქვენი სახე და მინაწერი: “ვახტანგ გორგასალი”. რას არ იფიქრებს სულ ბევრის და ბევრის მსურველი კაცი?! სახე ნაცნობი - ღმერთმა აცოცხლოს - ჩვენი ცოხალი პატრიარქისა, სახელი კი დიდად განთქმული ვახტანგ მეფისა! აი, ეს არის დაბადება ჯერ არნახული - იყო მეფეც და პატრიარქიც ერთი ქვეყნისა; იყო მამა ზეციერიც და მიწიერიც მთელი ერისა. აი, ეს გახლავთ “ორსახეობა რაინდისა”, რაღაც სამაგალითო და საჩვენებელი ახალგაზრდა სამღვდელოთათვის. ესაა სასწაული ამაოების ცდუნებისა. მეტ წერილს ჩვენ თქვენ აღარ მოგწერთ. რაც მოგწერეთ და ვითხოვეთ დღევანდელ დღემდე, სამართლიანია სათამდე, და ამისათვის უნდა აღსრულდეს ღვთის მოწყალებით გულისთქმა ერის:

1. ოთხ მამათმავალს უნდა ჩამოერთვას სამღვდელო ხარისხი და გაიგზავნონ ბეთანიაში.

2. უნდა განთავისუფლებულ იქნან საქართველოს ეკლესიაში მუშაობისგან პატრიარქის ოჯახის წევრები, რომელთაც მიღებული არა აქვთ სამღვდელო ხარისხი.

3. დიდუბის ღვთისმშობლის სახელობის ტაძრის კედლებიდან უნდა წაიშალოს პატრიარქისა და მისი “მოციქულების” ნახატები და მათ ადგილზე დაიხატოს წმინდანები.

4. კათალიკოს - პატრიარქმა უნდა გაითვალისწინოს წარსულში მის მიერ დაშვებული შეცდომები და დაადგეს მუშაობის სწორსა და ნაყოფიერ გზას.

5. წმიდა სინოდმა უნდა დაიკავოს თავისი მოქმედი ადგილი ეკლესიის საქმიანობაში და გამოვიდეს იმ გაუგებრობიდან, რომელშიც იყო დღემდე.

6. ჩვენ წერტილს ვსვამთ ამ წერილზე, მაგრამ თუ არ აღსრულდება ჩვენი სამართლიანი ხუთი მოთხოვნა, წერტილი არ დაესმევა ჩვენს მისწრაფებას და მოქმედებას ამ მოთხოვნათა აღსასრულებლად.

სასურველია, მომავლისათვის პატრიარქმა გაიზიაროს ის აზრი, რომ არც დიდისა და არც პატარა ადამიანის აბუჩად აგდება, რა გზითაც არ უნდა იყოს ეს გამოხატული, ქრისტიანული მეთოდი არ არის; არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დუმილი და არაფრის თქმა სიბრძნე არ არის, სიბრძნე არის ნაყოფი დიდი გონებისა, მეტყველებით განცხადებული. ისიც უნდა მოგახსენოთ, დიდო მეუფევ, რომ ჩვენ მთელი სიმკაცრით გვაქვს შეგნებული ის დიდი გულისტკივილი, რაც ჩვენმა შვიდთვიანმა საქმიანობამ მოგაყენათ. მაგრამ ამავე დროს გვჯერა რომ არაფერი გვაქვს თქვენს წინაშე მოსანანიებელი, ვინაიდან ჩვენი ყოველი ნაბიჯი და მოქმედება ცათამდე სამართლიანია. თავიდანვე რომ არ ყოფილიყო ჩვენი ასეთი დაჯერება, არ გადაიდგმებოდა ჩვენგან არავითარიასეთი ნაბიჯი აღარ იქნებოდა არც შვიდთვიანი საქმიანობა. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ვაკეთებთ იმ საქმეს, რომელიც აუცილებლად უნდა გაკეთებულიყო და არ მივყვებით ზიგზაგებს, არამედ მივდივართ პირდაპირ, მართალი, პატიოსანი გზით. ისიც გასაგები უნდა იყოს, რომ ჩვენც დიდი წამება მოგვაყენა ამ შვიდმა თვემ, იმ აშკარა უსამართლობამ, რომელსაც თქვენ იჩენდით ჩვენს მიმართ. საბოლოოდ, ვითარცა მონანი ღვთისა და ქრისტესმიერი შვილნი თქვენი მუხლს ვიდრეკთ თქვენი მაღალი პატივის წინაშე და გემუდარებით: დატოვეთ განდიდების ყალბი მწვერვალი და შეუდექით თქვენი მოვალეობის შესრულებას. თქვენ მომავალი განგადიდებთ არნახულად, არგაგონილად.

შიო ავალიშვილი - ბათუმ - შემოქმედელი მიტროპოლიტი


ამბროსი ქათამაძე - ნიკორწმინდელი ეპისკოპოსი


30 ივნისი, 1983 წელი, ქალაქი თბილისი.