ლიტურგიკა - სამოთხიდან ადამის განდევნის ხსენება - oldorthodox

სამოთხიდან ადამის განდევნის ხსენება

დღეს ვიხსენებთ პირველქმნული ადამის სამოთხიდან განდევნას, რომელიც ჩვენმა ღვთაებრივმა მამებმა წმიდა და დიდი მარხვის დაწყებამდე დააწესეს, რითაც აჩვენეს, რამდენად სასარგებლოა კაცობრიობის ბუნებისთვის მარხვა და პირიქით, როგორი საძაგელი შედეგის მომტანია გემოთმოყვარება და ღმრთისადმი დაუმორჩილებლობა. ამრიგად, დღეს მამები წარმოგვიდგენენ პირველქმნილ ადამს, და ნათლად გვიჩვენებენ, რამდენად სასტიკად ივნო მან იმის გამო, რომ არ იმარხვა, რითაც სიკვდილი შეჰყარა ჩვენს ბუნებას; როგორ არ დაიცვა მან ღმრთის პირველი წმიდა მცნება მარხვის შესახებ და, აჰყვა რა გველის მიერ ცთუნებული ევას რჩევას, მიეცა გემოთმოყვარებას, განდიდებას და არა თუ ღმერთივით ვერ შეიქნა, როგორც ეშმაკი ჰპირდებოდა, არამედ სიკვდილიც კი მოიწია თავზე და მთელი კაცობრიობა სიკვდილსა და ხრწნილებას დაუქვემდებარა.

ადამის მიერ ამ აკრძალული ხილის ჭამის გამო ჩვენი უფალი იესუ ქრისტე უდაბნოში ორმოცი დღე მარხულობდა, "თავი დაიმდაბლა და მორჩილი გახდა თვით სიკვდილამდე, ჯვარცმით სიკვდილამდე" (ფლპ. 2:8); წმიდა მოციქულებმაც ადამის გამო დააწესეს ეს წმიდა და დიდი მარხვა, რათა იმის დაცვით, რაც მან დაარღვია და დაჰკარგა, ისევ მოგვეპოვებინა.  

გარდა ამისა, დიდი მარხვის წინა კვირას სამოთხიდან ადამის განდევნის გახსენებით, მამები მიზნად ისახავენ მოკლედ გადმოგვცენ ის საქმენი, რაც ჩვენმა უფალმა დასაბამითგან ვიდრე ქვეყნის აღსასრულამდე აღასრულა. ხოლო რადგან ყველა ჩვენი უბედურების მიზეზი მცნების დარღვევა და აკრძალული ხილის ჭამით ადამის დაცემაა, ეკლესია დღეს სწორედ ამ დღის მოგონებას გვთავაზობს, რათა გავექცეთ ცოდვას და მივსდიოთ არა გემოთმოყვარებასა და თავშეუკავებლობას, არამედ მარხვასა და მორჩილებას.

მეექვსე დღეს შექმნა ღმერთმა ადამი "სახედ თჳსად და ხატად ღმრთისა" (დაბ. 1:27); "გამოსახა უფალმა ღმერთმა ადამი (კაცი) მიწის მტვერისაგან და შთაბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა და იქცა ადამი ცოცხალ არსებად" (დაბ. 2:1).

"ამრიგად, ხილული და უხილავი ბუნებისგან საკუთარი ხელებით შექმნა ღმერთმა ადამიანი თავისი ხატისებრ და მსგავსებისებრ, შეძერწა რა სხეული მიწისგან და მისცა რა მას, საკუთარი შთაბერვის მიერ, მოაზროვნე და გონისმიერი სული, რასაც საღვთო ხატად ვამბობთ, რადგან "ხატისებრობა" გონისმიერობასა და თვითუფლებრივობას აღნიშნავს, "მსგავსებისებრობა" კი - ძალისამებრ სათნოების მსგავსებას.

ამრიგად, ღმერთმა ადამიანი შექმნა უბოროტო, წრფელი, სათნო, უჭირველი, უზრუნველი, ყველა სათნოებით გაბრწყინებული და ყველა სიკეთით დამშვენებული, როგორც რამ მეორე ქვეყნიერება, მცირე დიდში, სხვა ანგელოზი, თაყვანისმცემელი, შეზავებული, ხილული შესაქმის განმჭვრეტი, გონებისეულის მესაიდუმლე, მიწისეულთა მეფე, ზენა მეუფებას დაქვემდებარებული, მიწიერი და ზეციური, წუთიერი და უკვდავი, ხილული და გონებისეული, სიდიადესა და სიმდაბლეს შუა, ერთი და იგივე - სულიც და ხორციც (ხორცი - ამპარტავნების წინააღმდეგ, სული - მადლისთვის, პირველი იმიტომ, რომ ევნოს და ვნებულმა გაიხსენოს და განსწავლა მიიღოს, მეორე კი იმიტომ, რომ იყოს და ადიდოს ქველმოქმედი), სიდიადით პატივდებული, ცხოველი, რომელიც აქ, ესე იგი ამჟამინდელ ცხოვრებაში უნდა ყოფილიყო ნამოღვაწები, ხოლო შემდეგ გადანაცვლებული სხვაგან, სამომავლო საუკუნეში და, საიდუმლოს დასასრულს, განღმრთობილი ღვთისადმი მინდობით, ანუ განღმრთობილი საღვთო გამობრწყინების წილმქონეობით და არა საღვთო არსებად გარდაქმნით.

ამრიგად, შექმნა მან იგი ბუნებით უცოდველი და ნებელობით თავისუფალი, მაგრამ უცოდველს ვამბობ არა იმიტომ, თითქოს არ იყო ცოდვის მიმღები (რადგან მხოლოდ ღვთიურობაა არმიმღები ცოდვისა) არამედ იმიტომ, რომ ბუნებაში არ ჰქონდა მას მცოდველობა; უმალ არჩევანში ჰქონდა მას ეს, ანუ უფლებამოსილი იყო იგი, როგორც სიკეთეში დარჩენისა და წარმატებისა საღვთო მადლის თანამოქმედებით, ასევე, კეთილისგან უკუმიქცევისაც და ბოროტებაში ყოფნისა, რასაც უშვებდა ღმერთი [ადამიანის] თვითუფლებრივობის გამო, რადგან არ არის სათნოება ის, რაც იძულებით კეთდება (ღირ. იოანე დამასკელი. მართლმადიდებელი სარწმუნოების ზუსტი გადმოცემა. თ. 23. ადამიანის შესახებ).

ამის შემდეგ ადამმა მიიღო მცნება და ამ დროიდან მეექვსე ჟამამდე იცხოვრა სამოთხეში, რის შემდეგაც დაარღვია მცნება და განდევნილ იქნა. სხვათა შორის, იუდეველი ფილონი თვლიდა, რომ ადამმა სამოთხეში ასი წელი იცხოვრა, სხვების აზრის მხოლოდ შვიდი წელი ან დღე (რიცხვ შვიდის მნიშვნელობის გამო). ხოლო ის, რომ მან (ადამმა) მეექვსე ჟამს გაიწოდა ხელი აკრძალული ნაყოფის მოსაწყვეტად, - გვაჩვენა ახალმა ადამმა, - ქრისტემ, რომელიც მეექვსე ჟამს ხელგაშლილი მიემსჭვალა ჯვარზე, რითაც კაცობრიობა ადამის წყევისაგან გამოისხნა.

ამრიგად, ადამი შექმნილი იყო მოკვდავობასა და უკვდავებას შორის, რათა მიეღო ის, რასაც თვით აირჩევდა. ხოლო იმისათვის, რათა გამოცდილი ყოფილიყო მისი ნება, მიეცა მას უფლება ეჭამა ყველა ხის ნაყოფი, გარდა ერთისა - ეს კი ნიშნავს, რომ ღმრთის ყველა ქმნილების შემეცნებით ადამს უფლება ეძლევა იაზროს საღმრთო ძლიერება, ოღონდ არა თვით ბუნება ღმრთისა. ასე ბრძანებს წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველიც, - სამოთხის სხვა ხეები - საღმრთო ზრახვებია, ხოლო აკრძალული ხილი - ჭვრეტა. ანუ, როგორც წმ. გრიგოლი ამბობს, ადამს უფლება მიეცა დაინტერესებულიყო ყველა სტიქიითა და თვისებით და გონებით შეემეცნებინა, ხოლო ამის გამო ედიდებინა ღმერთი, რამეთუ - ჭეშმარიტი სამოთხისეული საკვები სწორედ ღმრთის დიდებაა. ადამს აეკრძალა მხოლოდ ფიქრი იმაზე, თუ ვინ არის ღმერთი ბუნებით, და სად იმყოფება, როგორ მოიყვანა ყოველივე არარსებობიდან არსებობად. მიუხედავად ამისა, ადამმა მიატოვა ყოველივე დანარჩენი და დაიწყო სწორედ იმის გამოკვლევა, რაც აკრძალული ჰყონდა. რადგან ჯერ კიდევ გამოუცდელი, არასრულყოფილი და ყრმასავით უგუნური იყო, ის შთავარდა ცოდვაში, როდესაც სატანამ ევას მიერ განღმრთობის ოცნება შთააგონა.

დიდი და ღვთაებრივი ოქროპირი შემეცნების ამ ხეს ორმაგ ძალას მიაწერს და ამბობს, რომ სამოთხე დედამიწაზე არსებობდა; ამასთანავე მიიჩნევს, რომ ერთსა და იმავე დროს ის იყო სულიერიც და მატერიალურიც, როგორც ადამი იყო სიკვდილსა და უკვდავებას შორის.

ზოგიერთის აზრით აკრძალული ნაყოფი ლეღვის ხე გახლდათ, რადგან ადამმა და ევამ, როდესაც უეცრად იგრძნეს საკუთარი სიშიშვლე, მისი ფოთლები აიფარეს. ამიტომაც დასწყევლაო ქრისტემ ლეღვის ხე, რადგან ის იყო მიზეზი ცთუნებისა; მას ერთგვარი მსგავსებაც კი გააჩნია ცოდვასთან. უპირველეს ყოვლისა - ნაყოფის სიტკბოება, შემდეგ ფოთლების სიხისტე და წვენის წებოვნება, რის გამოც მისი ფოთლების მიწებება შეიძლება. მაგრამ არიან ისეთებიც, ვინც არასწორად ფიქრობს თითქოსდა აკრძალული ხე ევას მიერ ადამის შეცდენას და სქესობრივ კავშირს ნიშნავს.

ამრიგად, დაარღვია რა მცნება, ადამი დაიწყევლა, განიდევნა სამოთხიდან და ხრწნადი გადა; უფალმა გასცა ბრძანება, რათა ამიერიდან სამოთხე დაეცვა ქერუბიმს მბრუნავი მახვილით, რათა უკვდავების ხისკენ ხელი კიდევ არავის გაეწვდინა. ხოლო ადამი იჯდა სამოთხის პირდაპირ და იგლოვდა რაოდენი სიკეთე დაჰკარგა მან იმის გამო, რომ თავის დროზე არ იმარხულა, დაარღვია ღმრთის მცნება და მიიღო აკრძალული ხის ის ნაყოფი, რომელიც უფალმა აუკრძალა. ადამში დაწყევლილ იქნა მთელი მისი მოდგმა, ანუ კაცობრიობა, რომელიც ამ მდგომარეობაში იყო მანამ, სანამ ჩვენმა მაცხოვარმა, სატანის მიერ წარწყმედული ჩვენი ბუნება არ შეიწყალა და კვლავ პირვანდელ პატივში არ აღგვიყვანა; ის იშვა ქალწულისგან, იცხოვრა უცოდველად, დაამარცხა ეშმაკი და გვიჩვენა გზა ცხოვნებისა, ანუ გზა მარხვისა და მორჩილებისა.

ამრიგად, ღმერთშემოსილმა მამებმა, რომლებსაც სურდათ ეს ყოველივე მოეთხროთ მთელს ტრიოდიონში, თავიდან ძველაღთქმისეული მოვლენები შემოგვთავაზეს; უპირველესად კი ადამის შექმნა და მისი განდევნა სამოთხიდან, რომლის ხსენებასაც დღეს აღვარულებთ, ასევე საკითხავები ბიბლიის სხვა წიგნთაგან: მოსესი, წინასწარმეტყველთა და ფსალმუნნი. შემდეგ კი, თანამიმდევრულად მათ ახალაღთქმისეული მოვლენებიც ემატება, რომელთაგან უპირველესია ხარება, რომელიც ღმრთის გამოუთქმელი განგებით თითქმის ყოველთვის დიდმარხვის პერიოდს ემთხვევა, ლაზარეს აღდგომა და ბაიობის კვირა, რომელსაც მოსდევს ვნების შვიდეული, როდესაც იკითხება წმიდა სახარება და გულაჩვილებით ქრისტეს წმიდა და მაცხოვნებელი ვნებანი იდიდება. ამის შემდეგ, კი იზეიმება უბრწყინვალესი აღდგომა მკვდრეთით, უფლისა ჩვენისა და მაცხოვრისა იესუ ქრისტესი. აღდგომიდან სულთმოფენობამდე ეკლესია კითხულობს საქმეთ მოციქულთა: როგორ ქადაგებდნენ ისინი და მოუწოდებდნენ ყველა მორწმუნეს ქრისტეს რწმენისკენ. მათი საქმეები და სასწაულნი დასტურია ქრისტეს აღდგომისა და ამაღლებისა.  

ამრიგად, რაკიღა ძლიერ დავზიანდით იმის გამო, რომ ოდესღაც სამოთხეში ადამმა მარხვა დაარღვია, ახლა ეკლესია გვთავაზობს ამ ამბის გახსენებას და წმიდა ორმოცეულის წინ, - მოსაგონებლად იმისა, თუ რა უბედურება მოაქვს თავშეუკავებლობას, - მოგვიწოდებს, სიხარულით და სიმხნევით შევუდგეთ მარხვას და დავიცვათ იგი მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ვიდრე აღდგომამდე უფლისა და მაცხოვრისა ჩვენისა იესუ ქრიტესი; რადგან სწორედ მარხვით მივიღებთ იმას, რასაც ადამი ვერ მიეწიფა (ანუ განღმრთობას). მაშ ვიგლოვოთ ჩვენი ცოდვები, ვიმარხულოთ და თავი დავიმდაბლოთ, სანამ არ გვეწვევა ღმერთი, - მის გარეშე ხომ ვერ ვერღირსებით იმას, რაც დავკარგეთ.

უწყოდეთ ესეც, რომ ეს წმიდა და დიდი ორმოცეული - მთელი წლის მეათედია. რაკიღა სიზარმაცის გამო არ გვსურს გამუდმებითი მარხვა და ბოროტებისადმი თავის არიდება, მოციქულებმა და ღმერთშემოსილმა მამებმა ის დაგვიწესეს ერთგვარ სულის სარგო ჟამად, რათა ყოველი ცოდვა, რასაც კი ჩავიდენთ მთელი წლის განმავლობაში, ახლა სულის დამდაბლებითა და გულის შემუსვრილობით განვწმინდოთ, დავიცვათ მარხვა და განვეშოროთ ბოროტებას. ეს ორმოცდღიანი მარხვა ისევე ზედმიწევნით და წმიდად უნდა დავიცვათ, როგორც ვიცავთ სხვა მარხვებსაც, ანუ წმიდა მოციქულთა, ღვთისმშობლისა (მიძინების) და ქრისტეს შობისას, - წელიწადის ოთხი დროის შესაბამისად.

ორმოცდღიანი მარხვა გადმოგვცეს მოციქულებმა, და მას განსაკუთრებული პატივი მიაგეს მაცხოვრის წმიდა ვნებათა გამო და იმიტომაც, რომ თვით ქრისტემ 40 დღე იმარხულა და დაამარცხა რა ეშმაკი განდიდებულ იქნა; მოსეც 40 დღე მარხულობდა, რათა სჯული მიეღო; ასევე ილიაც და დანიელიც, და ყველა წმინდანი, რომელიც კი ღმერთმა განადიდა, თავს ლოცვითა და მარხვით განიწმენდდა. სამოთხიდან თვით ადამის განდევნაც გვიჩვენებს რაოდენ დიდი მადლია მარხვა. სწორედ ამ მიზეზით არის დაწესებული დიდი მარხვის წინ სამოთხიდან ადამის განდევნის ხსენება.

ქრისტე ღმერთო, შენი გამოუთქმელი მოწყალებით ღირს გვყავ სამოთხისეული ნეტარებისა და შეგვიწყალენ ჩვენ, რამეთუ მხოლო შენ ხარ კაცთმოყვარე. ამინ.


__________________________________

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ყველიერის კვირის სვინაქსარი.

2. ღირ. იოანე დამასკელი. "მართლმადიდებლური სარწმუნოების ზედმიწევნითი გადმოცემა".