აპოლოგეტიკა - გზა - მართლად სავალი. II. XII_ქრისტეს ჯვრის დევნა ახალმოწესე რეფორმატორთა მიერ - oldorthodox

არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა)

გზა - მართლად სავალი

ნაწილი II

გრანდიოზული დივერსია

17-ე საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმის მიზეზები და შედეგები მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის.  
ძველმართლმადიდებლობის დოგმატურ-კანონიკური და ისტორიულ-ლიგურგიკული გამართლება

მკითხველო, წინამდებარე წიგნი, რომლის ინტერნეტ-ვერსიასაც ჩვენს ოფიციალურ საიტზე გთავაზობთ, მართლმადიდებლური სარწმუნოების საძირკვლის გამაგრების, შენთვის ჭეშმარიტი ქრისტეანული გზის ჩვენებას ისახავს მიზნად. აქ თავმოყრილია დიდძალი კვლევითი მასალა, რომელიც ეხება დოგმატიკის, ლიტურგიკის, ეკლესიის ისტორიის და ესქატოლოგიის სფეროებს. წიგნი მდიდარია ფაქტობრივი და დოკუმენტური მასალით და მოიცავს პერიოდს I საუკუნიდან ვიდრე XXI საუკუნემდე. ავტორი გვაძლევს ნათლისღების საიდუმლოს, სხვადასხვა ლიტურგიკული წეს-ჩვეულების, 17-ე საუკუნის საეკლესიო რეფორმისა და მისი შედეგების შემჭიდროებულ, მაგრამ ამავე დროს ღრმა ანალიზს.

წიგნში მხილებულია ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის წინააღმდეგ მიმართული ცილისწამებებისა და ბრალდებების უსაფუძვლობა; ავტორის მიზანია, ჭეშმარიტების ერთგულ ყოველ ქრისტეანს მიუთითოს გზა მართლად სავალი. იმის გასარკვევად, რომ ეს გზა სწორედ ძველმართლმადიდებლურ ქრისტეანობასთან მიდის, არა მარტო აქ მოტანილი საეკლესიო წესებისა და სხვადასხვა მოვლენის განმარტება დაგეხმარება, არამედ კრებულში თავმოყრილი სადისკუსიო მასალებიც დიდად წაგადგებგა და ორ მოპაექრე მხარეს შორის მტყუან-მართლის გარჩევაც არ გაგიჭირდება.

წიგნის პირველი ნაწილი ეძღვნება ნათლისღების საიდუმლოს, მისი შესრულების კანონიკურ და არაკანონიკურ ფორმებს; მეორე ნაწილი - 17-ე  საუკუნის რუსეთის საეკლესიო რეფორმას და მის შედეგებს როგორც საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის, ასევე მსოფლიო მართლმადიდებლობისთვის; მესამე ნაწილი კი მთლიანად ეძღვნება ეკლესიის უძლეველობას.

ჭეშმარიტი ქრისტიანული სიყვარულით უძღვნის ამ წიგნს ძველმართლმადიდებლური ეკლესიის არქიეპისკოპოსი პავლე (ხორავა) წმიდა სარწმუნოების გზაზე შემდგარ ყოველ მართლმადიდებელს.

წიგნი გამოიცა ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთა შემოწირულობით.

შინაარსი

თავი XII
___________________________________________________________________________________________________________________________________

ქრისტეს ჯვრის დევნა ახალმოწესე რეფორმატორთა მიერ


ამჯერად განვიხილოთ, როგორი იყო ნიკონიანელ რეფორმატორთა დამოკიდებულება რვაკიდურიან ჯვართან. უკვე ითქვა, რომ 1054 წ-ის დიდი განხეთქილების შემდეგ, როდესაც წარმოიქმნა ე. წ. "პაპისტური", დასავლური ეკლესია, რვაკიდურიანი ჯვარი გახდა მართლმადიდებლობის, ხოლო ოთხდაბოლოებიანი - ლათინობის სიმბოლო. დასავლეთის ეკლესიებში ამჟამად მხოლოდ ოთხკიდურიანი ჯვრებია, მაშინ, როდესაც რუსეთში, ისევე როგორც მთელ მართლმადიდებლურ აღმოსავლეთში, რვადაბოლოებიანმა ჯვარმა ერთგვარი უპირატესობა მოიპოვა ოთხდაბოლოებიანთან შედარებით.

რვადაბოლოებიანი ჯვარი გახდა არა მარტო ქრისტეს მიერ სიკვდილის ძლევისა და ეშმაკის შეკვრის, ეკლესიათა მშვენებისა და მეფეთა სიმტკიცის სიმბოლო, არამედ შეიქნა ჭეშმარიტი მართლმადიდებლობის ზეიმის ხატად, მწვალებელთა და, უპირატესად, ლათინობის (ანუ პაპიზმის) ძლევის სიმბოლოდ. მაგრამ ასე იყო მხოლოდ ნიკონის რეფორმამდე. ლათინობის ზეგავლენით აღმოსავლეთის ქვეყნებში და საბერძნეთში ოთხდაბოლოებიანმა, ლათინურმა ჯვარმა თანთადანობით გამოდევნა რვადაბოლოებიანი ჯვარი, მართლმადიდებლობის სიმბოლო.

ამ სამწუხარო მოვლენას ვერც რუსეთი გადაურჩა, ცხადია, პატრიარქ ნიკონზე აღმოსავლელი იერარქების ზემოქმედების შედეგად.

რეფორმატორთა 1667 წლის კრებამ უარყო რვადაბოლოებიანი ჯვარი და ქრისტეს ჭეშმარიტ ჯვრად ოთხდაბოლოებიანი ჯვარი გამოაცხადა. ამ კრებამ განაწესა: "... ვბრძანებთ, რათა სეფისკვერებზე გამოსახულ იქნას ოთხკიდურიანი ჯვარი... რამეთუ ორი ხისგან შეკრული ჯვარი არის სწორედ ჭეშმარიტი ჯვარი" (Деяния Московских  соборов 1667 г. Изд. Москва, синод типогр. 1893, г., л. 5-7 об). არადა, წმ. წერილისა და მამათა მიხედვით, მაცხოვრის ჯვარი შედგებოდა სამი ხისგან (საროს, ფიჭვისა და კედარისგან) და არა ორისგან, როგორც ამას გალათინებული რეფორმატორები ასწავლიდნენ.

მეტიც, რუსმა რეფორმატორებმა სამღვდლო ფიცში წყევლის ასეთი ფორმულაც კი შეიტანეს: "... ვწყევლი სეფისკვერებზე რვადაბოლოებიანი ჯვრის აღმბეჭდველთ..." (Присяга на степень священства Иоакима Патриарха. В. М. Удольский. Хронологический указатель славяно-русских книг церковной печати с 1491 г. По 1876 г. А прозорский. Сильвестр Медведев, его жизнь и деятельность. Изд. Москва. 1856 г.).

იგივე უნდა ითქვას ნიკონ პატრიარქის რეფორმების (17-ე ს.) შემდგომ რუსეთზეც და საქართველოზეც. ძველად, როგორც ფ. მელნიკოვი წერს, "ყოველ შესაფერის ადგილას აღიმართებოდა და თავისი კეთილსახოვნებით ბრწყინავდა ქრისტეს რვადაბოლოებიანი ჯვრები: ღმრთის წმიდა ტაძრების გუმბათებზე, ეკვდერებზე, ეკლესიათა ეზოების შესასვლელებში, თვით ქრისტეანთა კარმიდამოს შესასვლელ კარიბჭეებზეც კი; ხოლო ტაძრებში - საკურთხევლებში უფლის საყდარზე, ანტიმინსებზე (ოდიკებზე), პროსფორებზე, ღამისთევის პურებზე, არტოსზე, პანაღიარულ პურზე; რვადაბოლოებიანი ჯვარი იყო გამოსახული ბაირაღებზე, რადგან რვადაბოლოებიანი ჯვარი თვითვეა ქრისტეანობის ბაირაღი, ეკლესიის კარებზე და ღმრთის ტაძრის მრავალ სხვა შესაფერის ადგილზე; ყოველი ქრისტეანი მკერდზე სწორედ რვადაბოლოებიან ქრისტეს ჯვარს ატარებდა; გარდაცვლილთა ყველა საფლავზე აუცილებლად იდგმებოდა რვადაბოლოებიანი ჯვარი; სოფლის გზებსა და გზაჯვარედინებზეც რვადაბოლოებიან ჯვრებს დგამდნენ, რაც რუსი ხალხის ღვთისმოსაობაზე მიანიშნებდა" (ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 78).

ასე იყო პატრიარქ ნიკონის რეფორმამდე. ამ დროიდან კი იწყება ამ ჯვრის დევნა ყველა მისი ადგილიდან, ჯერ მსუბუქად, ნელ-ნელა, თანდათანობით, შემდეგ კი სულ უფრო და უფრო ინტენსიურად და ძლიერად, ბოლოს კი აშკარა მკრეხელური გამოხდომებით, გაშმაგებით, სიძულვილითა და გმობითაც კი. რვაკიდურიანი ჯვრები მოხსნეს ტაძართა გუმბათებიდან, განდევნეს პროსფორებიდან, არტოსიდან, ღამისთევის პურებიდან, თვით პანაღიებიდან და ანტიმინსებიდანაც (ოდიკი). ყველგან დევნიდნენ მას და შეურაცხყოფდნენ.

რვაკიდურიანი ჯვრის დევნამ თანდათანობით უფრო აშკარა ხასიათი მიიღო. მას უკვე გაცოფებით, სიძულვილითა და ლანძღვა-გინებით დევნიდნენ. მოაშორეს ის ღვთის ტაძრებს, აიღეს სეფისკვერებიდან, არტოსიდან, პანაღიარული პურიდან, ღამისთევით ლოცვებში საკურთხებელ პურთაგან და თვით ანტიმინსებიდანაც (ოდიკი) კი. ყველგან დევნიდნენ მას და სპობდნენ, რის გამოც აღშფოთებული მღვდელმოწამე ამბაკუმი (1620-1682) სრულიად სამართლიანად წერდა: "ისმინეთ, ძმანო, რას ბრძანებს მოციქული პავლე - ქრისტეს ჭეშმარიტებაზე იდექითო მტკიცედ. თავისუფალნი ვართ ჩვენ ქრიტეს მიერ. გაგვათავისუფლა მან ცოდვის მონობისგან, ეს ქისა, მატლით სავსე ქისა ოთხი ლურსმნით მიაჭედა სამნაწილიან ჯვარზე და არა სამით, როგორც ამას მჭევრმეტყველებენ რომაელი პაპისტები ნიკონიანელებთან ერთად, თითქოს ფეხები ერთი ლურსმნით მიემსჭვალოთ უფეხსადგამო ძელზე. რას უნდა ველოდეთ? რასაც ეშმაკი უბრძანებთ, იმას აკეთებენ... მოციქულებმა და შვიდმა მსოფლიო კრებამ ეკლესია, როგორც პატარძალი, მართლმადიდებლური დოგმატებით განამშვენეს და ქრისტესთან ერთად, საკუთარი სისხლით აღბეჭდილი ეს სწავლება ჩვენ გადმოგვცეს, ანტიქრისტეს შვილებმა კი ის გაძარცვეს, გუმბათიდან სამნაწილიანი ჯვარი ჩამოაგდეს და მის სანაცვლოდ ლათინური, ოთხდაბოლოებიანი ჯვრები დასვეს. შეცვალეს მსხვერპლი, ლოცვები, გალობა და ყოველივე ანტიქრისტეს გასახარად გამოაწყვეს. რა უნდა მოხდეს? მისმა (ანტიქრისტეს - არქიპ. პ.) შვილებმა თავიანთ მამას გზა განუმზადეს და თუმც ჯერ კიდევ არ მოსულა ეს უკანასკნელი ეშმაკი, ახლოს არის უკვე... "ხოლო თქვენ, ძმანო, წმიდა სარწმუნოებით დამოძღვრილნო, წმ. ეკლესიისთვის დექით მტკიცედ და მამათა გადმოცემებისათვის თავი გაწირეთ; თქვენს დედას (ეკლესიას - არქიეპ. პ.) ნუ გააძარცვინებთ ქურდებს, რადგან მასში ვშობილვართ სულიერი შობით და მასში ვიზარდეთ" (Аввакум. Житие протопопа Аввакума им самим написанное. Москва. АН. СССР. 193 г., стр . 222, 223).

ასეთი სულისკვეთებით მოუწოდებდნენ იმდროინდელი სხვა მღვდელმსახურნიც, რომლებიც გაოგნებულნი იყვნენ ექვსკიდურიანი, უფრო სწორად, რვაკიდურიანი (იგივე რვადაბოლოებიანი) ჯვრის მიმართ გამოჩენილი მკრეხელობებით. პილატემ წარწერიანი ფიცარი ექვსკიდურიან (ფეხსადგამიან) ჯვარს დააკრა და არა ოთხკიდურიანს, რომელზეც ამგვარ ფიცრებს არასოდეს აკრავდნენ.

მართლმადიდებლური (რვაკიდურიანი) ჯვარი

განსაკუთრებით აღმაშფოთებელი იყო ქრისტეს ჯვრის (რვაკიდურიანის - არქიეპ. პ.) განდევნა პროსფორებიდან, და ტარიგიდან (იხ. სურ. ქვემოთ), რომელიც ლიტურგიაზე ქრისტეს უწმიდეს და უპატიოსნეს ხორცად შეიცვალვის (შეად. იოანე 6:48-56).

პროსფორები: ახალმოწესეობრივი (მარცხნივ) და ძველმართლმადიდებლური (მარჯვნივ)

ძველი კონდაკების მიხედვით, რვაკიდურიანი ჯვარი გამოისახებოდა მრგვალი ბეჭდის შიგნით (იხ. ქვედა სურათზე ძველმართლმადიდებლური პროსფორა) გოლგოთის მთით, ადამის თავით, ლახვრითა და ღრუბლით (ჩვრით), ანუ წმიდა ტარიგზე გოლგოთის მსხვერპლი მთელი სისრულით იყო აღბეჭდილი სეფისკვერზე (იხ. ქვემოთ), მაგრამ ერეტიკოსებმა ამდაგვარი სეფისკვერების (პროსფორების) აღიარებისთვის ძველმორწმუნენი დაწყევლეს და ანათემას შეუყენეს (იხ. ზემოთ იოაკიმე პატრიარქის "ფიცი") და მეტიც, სეფისკვერებზე რვადაბოლოებიანი ჯვრის გამომსახველნი მწვალებლებად (!) გამოაცხადეს (იქვე). ამრიგად, 1666-1667 წლების სწორედაც რომ მწვალებლურ კრებაზე ეს ყოველივე გაუქმდა და მწვალებლობად გამოცხადდა, ხოლო მისი მოწინააღმდეგე მართლმადიდებლები "ეკლესიიდან" მოიკვეთეს. მეტიც, 1666-1667 წლების კრებებმა შეცვალეს ტარიგზე გამოსახული ბეჭდის მრგვალი ფორმაც, რაც, წმ. მამათა განმარტებით, ღმრთის უსასრულობაზე მიანიშნებს. (39)

ძველმართლმადიდებლური სეფისკვერი

შემდეგ: მრგვალ სეფისკვერებზე იყო მრგვლოვანი ბეჭედი წარწერით: "აჰა, ტარიგი ღმრთისაი, რომელმან აიხუნეს ცოდვანი სოფლისანი" (იხ. ზემოთ. ძველმართლმადიდებლურ სეფისკვერზე), რომელიც აღებულია იოანეს სახარებიდან (ინ. 1:29). ნიკონიანელმა რეფორმატორებმა ესეც გააუქმეს და მის სანაცვლოდ დასვეს ოთხკუთხედი ყოველგვარი სიმბოლური გამოსახულებების გარეშე, ამ ოთხკუთხედში კი ოთხკიდურიანი (თანაბარგვერდიანი) ჯვარი მოათავსეს ტიტლოსით: Iჩ Xჩ (ზემოდან) და წარწერით НИКА (იხ. სურ. ქვემოთ).

ახალმოწესე რეფორმატორ "მართლმადიდებელთა" მიერ დამკვიდრებული სეფისკვერი

გადმოცემის მიხედვით, ჯვრის ასეთი სახე ასეთი წარწერით ეჩვენა რომის იმპერატორ კონსტანტინე დიდს, რის შესახებაც გადმოცემულია მის ცხოვრებასა და ეკლესიის ისტორიკოსთა თხზულებებში. ამგვარად გოლგოთის გამოსახულება თვით ტარიგზევე იმპერატორ კონსტანტინეს ხილვით შეცვალეს, თანაც ეს სიახლე, რომელიც სრულიად უცნობი იყო ძველი რუსეთისთვის, გამყარებულ იქნა საშინელი წყევლა-კრულვებითა და ანათემატიზმებით" (იხ. Книга деяний собора 1666 г. Л. 37; собора 1667 г. Л. 26-27. ციტ. ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 78-80).

მაშ, ნუთუ არ უნდა აღშფოთებულიყო ღვთისმოსავი ერი და, როგორც ფ. მელნიკოვი წერს, "ეგრძნო ანტიქრისტეს სუნთქვა" (40)  ერეტიკოსთა ამ თვითნებობაში?!

__________________

39. სხვათა შორის, ფილოსოფოსებიც იმავეს ამბობენ. ჰეგელის თქმით: "წრე ყოველთვის მიიჩნეოდა უსასრულობის სიმბოლოდ". ციტ. Фишер. История новой философии. Т. VIII. Ч. I. С. 468. პროსფორების მრგვლოვან ბეჭედზე იყო წარწერა: "ესე არს ტარიგი ღმრთისა, ამღებელი ცოდვათა ქვეყანისათა", რომელიც აღებულია იოანეს სახარებიდან ("აჰა ტარიგი ღმრთისაჲ, რომელმან აიხუნეს ცოდვანი სოფლისანი") (იოანე (1:29).

40.  ცხადია, აქ ანტიქრისტეში უნდა ვიგულისხმოთ არა კერძო ანტიქრისტე, რომელიც სამყაროს აღსასრულის წინ მოვა, არამედ "მრავალნი ანტიქრისტენი" (1 იოანე 2:18), ანუ ქრისტეს მოწინააღმდეგენი, რომლებიც ანტიქრისტეს, ეშმაკის ამ ჭურჭლის სულისკვეთებით მოქმედებენ.

__________________

"რვადაბოლოებიან ჯვარს ისეთი გაშმაგებით დევნიდნენ და ისე სძულდათ, რომ ახალი ეკლესიის ერთ-ერთი "მღვდელმთავარი" (ეს არის დიმიტრი როსტოველი - არქიეპ. პ.) მას "სქიზმატურსა" (раскольнический) და "ბრინსკულს" (брынским) უწოდებს (იხ. Димитрий, митрополит Ростовский. Розыск о раскольнической Брынской вере).

1666 წლის კრების მოთხოვნით, პროსფორის გამომცხობებს ჩამოერთვათ ბეჭდები რვადაბოლოებიანი ჯვრის გამოსახულებებით, ხოლო იმათ, ვინც ამ განკარგულებას არ შეასრულებდა, აპატიმრებდნენ და ჯაჭვებით აბამდნენ (В. Е. Мельников. Краткая история древлеправославной (старообрядческой) церкви. Барнаул. 1999 г., стр. 80), რათა ჭკუა ისწავლონ და "ამიერიდან პროსფორებზე ამგვარი ბეჭდები არ აღბეჭდონ" (Книга Деяний собора 1666 г. Л. 38 об.).

"მღვდელმთავრები, - წერს ფ. მელნიკოვი, - ეპარქიებში გზავნიდნენ მკაცრ განკარგულებებს, ეწარმოებინათ დაკვირვება, ხომ არ აზიარებდნენ მღვდლები "იმ პროსფორებით, რომლებზეც ძველი (ანუ რვადაბოლოებიანი - არქიეპ. პ.) ჯვრები იყო გამოსახული", და თუ ასეთი ვინმე აღმოჩნდებოდა,"მღვდელმსახურებისგან განაყენებდნენ" (Акты Исторические. Т. IV. № 203. Приведено в книге: Филиппов Т.И. Современые церковные вопросы. С. 325-326) (ციტ. ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 80).

ნიკონიანელი რეფორმატორები აწამებდნენ ღვთისმოსაობის იმ დამცველთ, რომლებიც არ ემორჩილებოდნენ ამ დადგენილებებს და ლიტურგიას მაინც რვადაბოლოებიანი ჯვრით აღბეჭდილი სეფისკვერებით ასრულებდნენ. მაგალითად, კერჟენულ სიტყვისგებაში ნათქვამია, რომ "რასკოლნიკები და მოწინააღმდეგეები პროსფორებს "რასკოლნიკურად" ბეჭდავენ და ამისთვის მათ აწამებენ და აპარტახებენ" (დედანში: "... раскольники и противники по раскольнически просфоры печатают, и мучаше их за то разоряху") (Керженские ответы. Ответ на 57 вопрос).

ხოლმოგორის ახალგახსნილი ეპარქიის ახალდანიშნული ეპისკოპოსი ყოველწლიურად ითხოვდა თავის მომკრებელთაგან, ეპარქიებში თვალყური ედევნებინათ, რათა "მღვდლებს სამრევლოებში ლიტურგია ჩაეტარებინათ ხუთი პროსფორით, რომელზეც ოთხდაბოლოებიანი ჯვარი იქნებოდა გამოსახული" (Архангельские губернские ведомости. 1909. № 5; Христианские чтения. 1906. Ч. 222. С. 81) (იქვე).

როგორც ფ. მელნიკოვი წერს, ნიკონის რეფორმების თანამედროვეთა მოწმობით, ახალ წეს-ჩვეულებათა მოშურნენი, მღვდელმთავრები, ახალხელდასხმული არქიმანდრიტები, იღუმენები და მღვდლები და კიდევ ამათგან განსწავლული სხვადასხვა პირები, აპატიმრებდნენ და სხვადასხვა სატანჯველით აწამებდნენ ძველმართლმადიდებელ ქრისტეანთ, თუკი შეამჩნევდნენ, რომ ისინი თავიანთ ძველმართლმადიდებლურ პროსფორებზე გამოსახავდნენ ქრისტეს სამნაწილიან (ექვსდაბოლოებიან ჯვარს ფიცრით (ტიტლოსით)), აძაგებდნენ მათ და უწოდებდნენ "განხეთქილების მოქმედთ და მოწინააღმდეგეთ", რომლებიც "სქიზმატურად აღბეჭდავენ" პროსფორებს და ამის გამო მრავალგვარ სატანჯველს აყენებდნენ" (იხ. Керженские ответы. Ответ на 57 вопрос) (ციტ. ფ. მელნიკოვი. იქვე გვ. 81).

საინტერესოა აღინიშნოს, რომ ერთხელ ძველმოწესეებმა ახალმოწესეთა ერთ-ერთ იმდროინდელ გამოჩენილ და ავტორიტეტულ მღვდელმთავარს, ნიჟეგოროდის მიტროპოლიტ პიტირიმეს ჰკითხეს: "თუ რომელიმე მღვდელი წმიდა ეკლესიაში ლიტურგიას აღასრულებს ძველნაბეჭდი წიგნების მიხედვით შვიდ სეფისკვერზე, უფლის პატიოსანი (რვადაბოლოებიანი - არქიეპ. პ.) ჯვრით და წარწერით "აჰა, ტარიგი ღმრთისა, რომელმან აიხუნეს ცოდვანი სოფლისანი" (იოანე 1:29) შეიცვლება თუ არა სეფისკვერი ქრისტეს უპატიოსნეს ხორცად?" პიტირიმემ უპასუხა: "თუ რომელიმე მღვდელი, უმეცარი, თქვენგან ცთუნებული და სრულიად გარყვნილი, გაბედავს ასე მსახურებას და მით დაუპირისპირდება აღმოსავლეთისა და დიდი რუსეთის ეკლესიის ზემოთ ხსენებულ კრებით კრულვას (იგულისხმება 1666-67 წწ. კრებები - არქიეპ. პ.), წყეულ არს, განკვეთილ და დამხობილ უნდა იქნეს, ამიტომაც, ამდაგვარ კრებითად შეჩვენებულ და დამხობილ სამღვდელოებისგან შეწირული მსხვერპლი არ შეიძლება, ქრისტეს წმიდა ხორცად და სისხლად იქცეს" ("Пращица". Питирима ответ. 212. (ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 81). (41)

_________________

41. სხვათა შორის, "იყო მცდელობა, ამ შეკითხვაში "გადამრბენი მღვდლები" ეგულისხმათ, მაგრამ ეს მცდელობა უსუსური აღმოჩნდა. პიტირიმე გულისხმობდა სწორედ ე. წ. "მართლმადიდებელ" (ანუ ნიკონიანელ - არიქიეპ. პ.) მღვდლებს, რომლებიც ნიკონიანურ ეკლესიაში რვაკიდურიანი ჯვრით აღბეჭდილ სეფისკვერებზე აღასრულებდნენ ლიტურგიას (იხ. Филиппов Т. И. Современные церковные вопросы. СПб., 1882. С. 339-342. ციტ.Ф. Е. Мельников. Краткая история. С. 81).

_________________

"ამრიგად, მღვდელი, რომელიც ოფიციალურ ეკლესიას შეეწინააღმდეგებოდა იმ გაგებით, რომ იმსახურებდა პროსფორაზე, რომელზეც რვადაბოლოებიანი ჯვარი იყო გამოსახული (1666 წლის კრების დადგენილებაში ნათქვამია: "Аще кто не послушает хотя в едином чесом" (Л. 48) - ანუ "ვინც თუნდაც ერთ რამეში არ დაგვეთანხმება") - "მარტო ამისთვის შეჩვენდებოდა და დაემხობოდა სამღვდლო პატივისგან. მაგრამ ეს კიდევ არაფერი, წყევლა-კრულვისა და პროსფორის (წმ. ტარიგის) ქრისტეს უწმიდეს ხორცად "შეუცვლელობის" მიზეზად მარტო რვაკიდურიანი ჯვარი როდი გამოცხადდა. ნიკონიანელები აუმხედრდნენ ამ ბეჭედზე გამოსახულ ლახვარსა და ლერწამზე წამოცმულ ღრუბელს (რომლითაც ძმარი ასვეს ჯვარცმულ ქრისტეს - არქიეპ. პ.) (იხ. იოანე 19:29-34). პიტირიმე ირონიით ამბობდა ძველ პროსფორებში რვაკიდურიანი ჯვარი, ლახვარი და ლერწამი იქცევა ქრისტეს ხორცადო (Пращица первых изданий. Л. 38. Об. ციტ. იქვე. გვ. 81).

"პიტირიმე დაცინვით ამტკიცებდა, რომ ძველ პროსფორებზე, რომლებზეც რვადაბოლოებიანი ჯვარი იყო გამოსახული ლახვრითა და ღრუბლით, ასევე ადამის თავით - ეს ყველაფერი გარდაისახებაო ქრისტეს ხორცად (Пращица. Первых изданий. Л. 82 об.). ამაზე მაშინ ძველმოწესეებმა უპასუხეს, რომ საყდარზე მდებარე "ტარიგი შეიცვალვის ქრისტეს ხორცად" (Керженские Ответы. Ответ 80).  პიტირიმეს მასხრობა ნიმუშად მოჰყავდათ თვით ბოლოდროინდელ მისიონერებსაც, რომელთაც ავიწყდებათ, რომ თავიანთი მასხრობის ისრები მათ ესროლეს ძველ ეკლესიას, მათთან შეერთებულ "ედინოვერცებს", თავიანთ სინოდს, რომელმაც ნება მისცა მათ ("ედინოვერცებს"), ლიტურგია ამგვარი პროსფორებით იმსახურონ, ანუ პროსფორებით, რომლებზეც გამოსახულია რვადაბოლოებიანი ჯვარი - გოლგოთის მთა, ადამის თავი, ლახვარი და ღრუბელი, და თვით მთელი ნიკონიანური ეკლესიის წინააღმდეგაც კი, რადგან მათ სამკვეთლოზე ცარიელი პური ხომ არ შეიწირება, არამედ პროსფორა, რომელზეც ოთხდაბოლოებიანი ჯვარია გამოსახული წარწერებით IC XC და HI KA. მაშ, მათი რწმენით, გარდაისახება თუ არა მათ ლიტურგიაზე ეს ყველაფერი ქრისტეს ხორცად? ყველასთვის ცხადია, რომ პურზე აღბეჭდილი ეს გამოსახულებები - გოლგოთის მთა, ადამის თავი, ლახვარი და ღრუბელი იმავე საფუარისგან არის დამზადებული, განუყოფელია პურისგან და არის თვით პური. განა სისულელე არ არის მათ ქრისტეს ხორცად შეცვალებაზე იკითხო, თუკი ეს იგივე პურია? ლახვარი ან ადამის თავი კი არ შეიცვალება ქრისტეს ხორცად, არამედ პური, რომელზეც ეს სიმბოლოებია გამოსახული. წინააღმდეგ შემთხვევაში მოუწევდათ იმისი მტკიცება, რომ მორწმუნენი, როდესაც პროსფორას ჭამენ მასზე გამოსახული ყველა ამ სიმბოლოთი, ამავე დროს ჭამენ HI KA-ს, ღრუბელს, ლახვარს, ადამის თავს და გოლგოთის მთასაც კი. აი როგორ უაზრობამდე მიდის ქრისტეს რვადაბოლოებიანი ჯვრის მტრების სიშმაგე! მათ უნდა სცოდნოდათ, რომ მათსავ საღვთისმსახურებო წიგნებში განიდიდება ლახვარიც და ღრუბელიც, რომლებიც მათ ასე უცერემონიდ და გაშმაგებით გამოაგდეს პროსფორებიდან, დისკოსებიდან, ღვთის ტარიგიდან და რომლის გამოც დაწყევლეს მართლმადიდებელი (ძველმოწესე) ქრისტეანები.

დიდი მარხვის მეოთხე შვიდეულში "უფალო ღაღადყავის" სტიქარონებზე იგალობება წმ. თევდორე სტოდიელის ქმნილება, "ვუგალობთ ჯვარცმას, ლახვარს და ღრუბელს, რომელთა მიერ უკვდავება მოგვენიჭა..."Поем распятие, копие, губу и трость, ими же нас обессмертив..." (Митрополит Елевферий. Об искуплении. Париж, 1937. С. 59). არა მარტო ჯვრით, არამედ ლახვრითა და ღრუბლითაც "უკვდავგვყო" უფალმა, ამიტომაც, ჯვრის გამოსახულებასთან ისინიც უნდა გამოისახებოდეს. სრულიად სჯულიერია პროსფორის ბეჭდებზე, დისკოსებზე, ტარიგზე მათი გამოსახვა, ხოლო მათგან ამ სიმბოლოების ამოღება, თანაც ანათემებით, წყევლა-კრულვებით და სამღვდლო პატივის აყრით, უდიდესი მკრეხელობა და ყველაზე უარეს სექტანტობაზე უარესი მწვალებლობაა" (ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 81-82, სქოლიო). აი, როგორ მსჯელობამდე მივიდა ნიკონიანელთა მტრობა ჯვრის წინააღმდეგ. პიტირიმეს ამ "არგუმენტს" იმეორებდა ბევრი სხვა ნიკონიანელი მოპაექრეც.

ამგვარად, არა მხოლოდ ჯვრით, არამედ ლერწმით, ღრუბლითა და ლახვრით უკვდავგვყო ქრისტემ, ამიტომაც ისინი გამოსახული უნდა იყოს ჯვართან ერთად; მაშასადამე, სრულიად კანონზომიერია, რომ მათ გამოსახავდნენ კიდეც დისკოსზე, ტარიგზე, პროსფორების ბეჭედზე (ეს უკვე ვნახეთ ზემოთ მოტანილ სურათებზე), ხოლო მათი განდევნა ამ საგნებიდან, თანაც ანათმებითა და წყევლა-კრულვებით, ტანჯვა-წამებებითა და დევნულებებით, არის უდიდესი მკრეხელობა და უეჭველი ერესი, რომელსაც ყველაზე უბოროტესი სექტანტი თუ იკადრებს.  

ასე რომ, გოლგოთის მთელი ხატი განდევნილ იქნა წმიდა და უსისხლო მსხვერპლშესაწირავიდან და არა მარტო განდევნილი, არამედ დაგმობილიც, გაკიცხულიც, დამცირებულიც და შეურაცხყოფილიც. ამის დასტურია თუნდაც სხვა "თვალსაჩინო" ახალმოწესე "მღვდელმთავრის", არქიეპისკოპოს თეოფილაქტე ლოპატინსკის (1670-1741) გამოხდომა ჯვრის წინააღმდეგ, რომელიც თავის წიგნში "მხილება" (Обличение) შესძახებს: "იხილეთ, მართლმადიდებელნო, როგორ მომაკვდინებელ შხამს (!), როგორ უკეთურებას იცავენ ეს ბოროტმზრახველი გლახუჭები თავიანთი რვაკიდურიან ჯვრებსა და ორთითიან პირჯვრისწერაში" (დედანში: "Зрите, православнии, коликий смертоносный яд, коликое нечестие сии злокозненнии мужики под осмиконечным крестом своим и под своима двема перстема содержат" ) (Феофилакт Лопатинский. Обличение. Л. 60) (ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 81-82).

"უნდა აღინიშნოს, - აგრძელებს ფ. მელნიკოვი, - რომ ნიკონიანური ეკლესიის მღვდელმთვართა მიერ დაწერილი ისეთი წიგნები, როგორიცაა "Пращица", "Обличение" და სხვა, იმდროინდელი მმართველი იერარქების კრებით ხმას წარმოადგენდნენ. ეს წიგნები გამოიცემოდა ე. წ. "უწმიდესი სინოდის" ნებართვითა და კურთხევით, მათი წინასწარი განხილვისა და მოწონების შემდეგ. ჯვრის საწინააღმდეგო გალაშქრება იყო მთელი ნიკონიანური ეკლესიის საქმე. მაცხოვრის რვაკიდურიანი ჯვრის გაკიცხვასა და გმობაში მთლიანად ნიკონიანური ეკლესიაა პასუხისმგებელი და დამნაშავე.
  
ნიკონიანელი რეფორმატორები რომ უფლის ჯვარს ამხედრებულები იყვნენ, ცხადი ხდება სხვა ფაქტებიდანაც. კერძოდ: ქრისტეს ეკლესია ნათელღებულისგან ჯვრის ტარების ტრადიციას მოციქულთა დროიდან ამკვიდრებს. ქრისტეანი ვალდებულია, მუდამ, სიკვდილამდე ატაროს მაცხვრის რვაკიდურიანი ჯვრის ხატი. ნიკონამდელ კურთხევანებში წმ. ნათლისღების წესით, როდესაც მღვდელი ახალმონათლულს ჯვარს აძლევს, წარმოთქვამს სიტყვებს: "ძალითა და მეოხებითა პატიოსანითა ჯვრითა შენითა დაიცევ იგი უფალო", აამბორებინებს მასზე და ახალმონათლულს მკერდზე დაჰკიდებს, შემდეგ აიღებს პერანგს, სარტყელს და იტყვის: "შეიმოსვის მონა ღვთისა (სახელი), სამოსლითა სიხარულისათა, სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა, ამენ".  

ნიკონიანელმა "შემსწორებლებმა" ნათლისღების საიდუმლოდან ამოაგდეს ჯვარი და სარტყელი და ახალმონათლული პერანგის ამარაღა დატოვეს. ახალი კურთხევანების მიხედვით, ახალმოწესე რეფორმატორები მონათლულს არც რვაკიდურიან ჯვარს აძლევდნენ. საგულისხმოა ისიც, რომ ახალმოწესე მართლმადიდებელთა უდიდესი ნაწილი საერთოდ, არც ერთ შემთხვევაში პირჯვარს არ იწერს. ზოგი კი ამას მხოლოდ ეკლესიაში (ტაძარში) შესვლისას აკეთებს და ისიც ისეთი დაუდევრობით, რომ, წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვებით რომ ვთქვათ "ამგვარი პირჯვრისწერით მხოლოდ ეშმაკს ახარებენ".

ნიკონის რეფორმებამდელ რუსეთზე, ანუ ძველმოწესეობრივზე, ფ. მ. დოსტოევსკი ამბობს: "მას ესმოდა, რომ შინაგანად ატარებდა უდიდეს საგანძურს, მართლმადიდებლობას, რომელიც სხვაგან არსად არის, რომ ის არის ქრისტეს ნამდვილი ხატის მცველი, რომელიც დაჩრდილულა სხვა ხალხებში" (Мережковский С.Б. Полное собрание сочинений. Т. XIV. С.196-197). ნიკონმა და მისმა თანამოაზრეებმა კი პირიქით, ეს წმიდა რუსეთი გამოაცხადეს მწვალებლურად, სომხურად და წყეულად, ამიტომაც დევნიდნენ ასე კადნიერად მის უდიდეს საგანძურს - ქრისტეს ნამდვილ ჯვარს, მის ნამდვილ ხატს, რომელიც შეცვალეს "ლათინური ჯვრით", თავიანთი მრევლის "საკურთხებლად" რომ იქნევენ სიცარიელეში ეშმაკთ გასახარად" (ფ. მელნიკოვი. იქვე. გვ. 83-84).

მეტიც, როგორც სამართლიანად აღნიშნავს ფ. მელნიკოვი, "ქრისტეს ჯვრისადმი სიძულვილმა და მისმა გააფთრებულმა დევნამ ჩვენს დროში "მართლმადიდებელი" ეკლესიის ზოგიერთი მღვდელმთავარი მიიყვანა ჯვრის მაცხოვნებელი ძალის უარყოფამდეც კი. ახალმოწესეობრივი ეკლესიის თვალსაჩინო ღვთისმეტყველი და მისი ყველაზე გამოჩენილი მიტროპოლიტი, საზღვარგარეთის რუსული ეკლესიის სინოდის თავმჯდომარე ანტონი ხრაპოვიცკი (1863-1936) ასწავლის, რომ ქრისტეს ჯვარს არა აქვს გამომსყიდველი ძალი, რომ გამოსყიდვა აღსრულდა ჯვარცმამდე, გეთსიმანიის ბაღში, კაცთა მოდგმისადმი თანამლმობიერი ქრისტეს ღვაწლით".  (42)

___________________

42. ანტიმოდერნისტ რ. ვერშილოს ცნობილ საიტზე antimodern.ru ვკითხულობთ: "1924 წელს გამოქვეყნდა "ქრისტეანული მართლმადიდებლური კატეხიზმოს გადმოცემის მცდელობა" (Опыт христианского православного катехизиса), რომელიც მიტრ. ანტონიმ დაწერა 1919 წელს. როგორც არქიეპ. თეოფანე პოლტაველი წერდა, "მიტრ. ანტონის კატეხიზმო არა მარტო არ გამოირჩევა სიზუსტით, არამედ ზოგიერთ საკითხში განდრეკილია მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებისგან. ამას ჩვენ უპირველეს ყოვლისა და უმთავრესად ვამტკიცებთ გამოსყიდვის შესახებ დოგმატთან დაკავშირებით... უარყოფს რა საზოგადოდ მიღებულ საეკლესიო სწავლებას გოლგოთის მსხვერპლით კაცთა მოდგმის ცხოვნების შესახებ, მიტ. ანტონი ქმნის საკუთარ თეორიას კაცთა ცხოვნებაზე ქრისტე მაცხოვრის თანამლმობი სიყვარულით თანაზიარი ადამიანური ბუნების მეშვეობით".

უფრო დეტალურად მიტრ. ანტონი ხრაპოვიცკის სწავლებას გამოსყიდვის დოგმატის შესახებ შეგიძლიათ გაეცნოთ რომან ვერშილოს საიტზე "ანტიმოდერნიზმი". Архиепископ Феофан Полтавский и Переяславский. Учение митр. Антония о догмате Искупления. https://antimodern.ru/doklad/.

___________________

"გამოსყიდვის შესახებ მიტროპოლიტ ანტონის ამ დოგმატურ სწავლებას ჰყავს მიმდევრებიც: არქიეპისკოპოსი ილარიონი, მოსკოვის სასულიერო აკადემიის ყოფილი ინსპეტქტორი, პროფესორ-დეკანოზი სვეტლოვი (კიევის სასულიერო აკადემია), მწერალ-მღვდელმონაზონი ტარასი და სხვები. ჩვენ არაფერში გვჭირდება ოფიციალური ეკლესიის ამ მღვდელმთავრებისა და მღვდლების ახალი სწავლებების გარჩევა (საკმაოდ საფუძვლიანად არის უარყოფილი ეს სწავლება მიტროპოლიტ ელეფთერის წიგნში "გამოსყიდვის შესახებ" ("Об искуплении". Париж, 1937). მხოლოდ აღვნიშნავთ, რომ მაცხოვრის ჯვრისადმი ასეთი უარყოფითი დამოკიდებულება გახლავთ ნიკონიანელთა მხრიდან რვაკიდურიანი ჯვრის თითქმის სამსაუკუნოვანი დევნულების სამწუხარო შედეგი.

ნიკონის ეპოქის ღვთისმოსავმა ადამიანებმა სწორად იგუმანეს, რომ ქრისტეს ჯვრის განდევნა მისთვის შესაფერისი ადგილებიდან ნამდვილად მოუმზადებდა გზას ანტიქრისტეს, ამიტომაც უდიდესი მოშურნეობით, თვით სიკვდილამდეც კი, მოწამებრივი ღვაწლით იცავდნენ მის ღირსებას და, ნიკონიანელ რეფორმატორთა უაზრო და საშინელი კრულვების მიუხედავად, არ ემორჩილებოდნენ მათ მწვალებლურ მოთხოვნებს (Ф. Е. Мельников. Краткая история ... с. 84).

იმ ფაქტზე, რომ ახალმოწესე "მართლმადიდებელმა" რეფორმატორებმა თანდათანობით ამოიღეს ხმარებიდან რვადაბოლოებიანი ჯვარი და მეტიც, გასაქელად გამოიყენეს ჯვრის ყველა სახეობა (რომელთა უარყოფაშიაც ჩვენ გვადანაშაულებენ "არქიმანდრიტ" რაფაელისთანა "მოძღვრები") თვალსაჩინოდ არის ნაჩვენები ბორის კუტუზოვის უკვე ხსენებულ ნაშრომში ("პატრიარქ ნიკონის საიდუმლო მისია") (Борис Павлович Кутузов. Тайная миссия патриарха Никона. Москва. "Алгоритм". 2007 Стр. 514).

ვნახოთ, რას წერს ახალმოწესეთა ეკლესიის ეს ცნობილი მკვლევარი. თავისი ნაშრომის ("პატრიარქ ნიკონის საიდუმლო მისია") 31-ე თავში სახელწოდებით: "ნიკონის "რეფორმა" და ჯვრის გაქელვა" (Часть III. Глава 31. Никонова реформа и крестопопирательство. Москва. "Алгоритм". 2007 Стр. 514).) ბ. კუტუზოვი წერს: "ეკლესია ქრისტეს ჯვარს პატივს სცემს და თაყვანს სცემს, როგორც კაცთა მოდგმის გამოხსნის იარაღს. ბნელეთის ძალებს, პირიქით, სძულთ ქრისტეს ჯვარი და ყოველმხრივ ცდილობენ მის გაქელვასა და შეურაცხყოფას. ცნობილია, რომ 1310 წ-ს საფრანგეთში გაანადგურეს ე. წ. ტამპლიერთა ორდენი, რომლის წევრები, როგორც ამბობენ, თავიანთი შავი მესის შესრულების დროს რიტუალურად შეურაცხყოფდნენ და აფურთხებდნენ ქრისტეანულ ჯვარს. ჯვრის რიტუალური შეურაცხყოფა ოკულტურ საზოგადოებათა მნიშვნელოვანი და სავალდებულო მოქმედებაა, რომელიც თავის თავში მოიცავს ანტიეკლესიას ან სატანის ეკლესიას, რომელიც ქრისტეს ეკლესიას არის ამხედრებული.

"მიუწვდომელო ძლიერებავ საღმრთო ძალისა, პატიოსნისა და ცხოველმყოფელისა ჯვრისა, ნუ მიგვატოვებ ჩვენ ცოდვილთ", - ასე ლოცულობენ წმიდა ეკლესიის წევრები, მართლმადიდებელი ქრისტეანები.

ჯვრის თაყვანისცემის საკითხი განსაკუთრებულად განიხილა მეექვსე მსოფლიო კრებამ, რომლის 73-ე კანონი ბრძანებს: "ცხოველმყოფელ ჯვარს, რომელმაც ჩვენ დაგვანახა მაცხოვარება და გვიხსნა ძველი შეცოდებებისგან, ღირსი პატივი რომ მივუზღოთ, გვმართებს დიდი მისწრაფების გამოჩენა. ამიტომ გონებით, სიტყვით და გრძნობით მისთვის თაყვანისცემის შემწირველნი ვბრძანებთ ყველგან ფეხით სავალ იატაკზე გამოსახული ვრის სახის წაშლას, რომ მასზე მავალთა ფეხით არ დათელონ იგი და ამით არ შეურაცხყონ ჩვენი ძლევამოსილების საჭურველი. Vინც ამიერიდან იატაკზე გამოსახოს ჯვრის მსგავსება, მათ უზიარებელ ყოფნას ვადგენთ" ("დიდი სჯულისკანონი". კონსტანტინოპოლის VI მსოფლიო საეკლესიო კრების კანონები. 73-ე კანონი. // იხ. აგრეთვე საქართველოს ეკლესიის კალენდარი. 1987 წ. გვ. 335).

ამრიგად, საეკლესიო კანონი კრძალავს ჯვრის ფეხით გაქელვას და ამაში სიწმიდის შეურაცხყოფას ხედავს.

პატრიარქ იოსების "მესაჭე წიგნში" ("Кормчая") (იგივე დიდი სჯულისკანონი - არქიეპ. პ.) მეექვსე მსოფლიო საეკლესიო კრების 73-ე კანონი წარმოდგენილია ასეთი სიტყვებით: "მიწაზე გამოსახული ჯვარი წაიშალოს". ამავე განწესების განმარტებაში ნათქვამია: "თუ მიწაზე ვინმე ჯვარს დახატავს ან შეკრავს წაიშალოს ან დაიშალოს, რათა კაცთა და პირუტყვთა გასაქელი არ გახდეს და შეურაცხყოფა არ მიადგეს ჩვენი ცხოვნების იარაღს" (Кормчая (Номоканон). СПб., 1997 (репринт с изд. 1650 г.). С. 535).

მართალია, ჩვენი წინაპრები თაყვანს არ სცემდნენ ოთხდაბოლოებიან ჯვარს, მაგრამ არც აძაგებდნენ, მეტიც, გამოსახავდნენ მათ ეპიტრაქილზე, დაფარნებზე და სახელოებზე.

ჩვენს დროში იშვიათად როდი ნახავთ ხალიჩებზე გამოსახულ ჯვრებს, რომლებზეც მორწმუნები დგანან, და თვით საკურთხევლებშიც კი. ჯვრებს გამოსახავენ იატაკზე, პარკეტის ფილებზე, რომლებითაც შემდეგ აკეთებენ ბილიკებს ტაძრის შესასვლელიდან საკურთხევლამდე. ჯვრებთან ერთად იატაკზე გამოსახავენ რვაკიდურიან ვარსკვლავს, რომელიც, როგორც ცნობილია, ასევე მნიშვნელოვანი ქრისტიანული სიმბოლოა და მას "ღვთისმშობლის" ვარსკვლავს უწოდებენ, რამეთუ სწორედ მას ვხედავთ მართლმადიდებლურ ხატებზე. ჯვრების გამოსახვა ხალიჩებსა და იატაკზე სამღვდელმთავრო მსახურების განუყოფელი კუთვნილება გახდა.

ნიკონო-ალექსეური "რეფორმის" პროცესში საეკლესიო წეს-განგების გადამუშავების დროს მითითებული განწესებები ჯვრის გამოსახვისა და პატივისცემის შესახებ უბრალოდ უგულებელყვეს. ისინი არ არის არც თანამედროვე ტიბიკონებში, არც მღვდელმსახურის სამაგიდო წიგნში, არც სხვაგან, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს ნიკონო-ალექსეური "რეფორმის" დივერსიულ ხასიათს.

"რეფორმის" კატასტროფის შემდეგ გავიდა სამი საუკუნე და დღევანდელი ახალმოწესე მართლმადიდებელი ქრისტიანები, რომლებსაც გამოფიტული საეკლესიო წეს-განგება აქვთ, მდუმარედ ეგუებიან ჯვრებს აბანოებისა და ხელსაბანების ხვრელებზე, სრულიად დაუფიქრებლად დგამენ ნაძვისხეს ჯვარზე, თამამად დაიარებიან ჯვრებით "დამშვენებულ" ხალიჩებზე (თუმცა, ზუსტად ასეთივე ჯვრებს გამოსახავენ პროსფორებზე ძველი რვაკიდურიანი ჯვრების ნაცვლად).

თუკი პატარა ოთხკიდურიანი ჯვრები ხალიჩებზე კარგად არის შენიღბული, მოსკოვის დონის მონასტერში, მცირე ტაძარში, აქამომდე მართლმადიდებლური ჯვრები, - როგორც ოთხკიდურიანი, ასევე რვაკიდურიანიც პირდაპირ იატაკზე იყო გამოსახული სასაფლაოს ფილებზე, ჯვრებზე იდგნენ მორწმუნეები, ჯვრები იყო გამოსახული მეტალის ფილებზე, რომლებზეც მომლოცველი მოხუცები იდგნენ.

კითხვაზე, როგორ უნდა ილოცო ასეთ ტაძარში, სადაც დგახარ ჯვარზე, მაშინ როდესაც ჯვრის ასეთ გაქელვას და ჯვარზე ფეხებით შედგომას კრძალავს მეექვსე მსოფლიო კრება, ვინმე ახალგაზრდა მკვირცხლი ბერი-"აკადემიკოსი" (ახლა უკვე ეპისკოპოსი, რომელმაც ამ ხარისხს, ალბათ, ასეთი "მორჩილებით" მიაღწია) პასუხობდა: "ჩვენ მათ ფეხს არ ვაკარებთ, რადგან ვახტებით"" (რუს. "А мы прыгаем через них") (ბ. კუტუზოვი. იქვე. გვ. 516).

"საეკლესიო ტრადიციის მიხედვით ჯვარი არ შეიძლება გამოისახოს შუშაზე და ფაიფურზე, რადგან ადვილად მტვრევადი და არაწვადი მასალა ადვილად შეიძლება გახდეს სიწმიდის შეურაცხყოფის მიზეზი.

ცნობილია შემთხვევები, როდესაც ფეხსაცმელს მოძვრა ქუსლი, მის ქვეშ კი აღმოჩნდა ჯვარი - ბნელეთის ძალები თავიანთ საქმეს აკეთებენ. დღეს ფეხსაცმლის ჯვრებიანი ლანჩები ძალზე გავრცელებულია და მათ უკვე აღარც ნიღბავენ და აღარც მალავენ.  

უკანასკნელი ოპტინელი ბერი, მღვდელმონაზონი ბარსონუფი ამბობდა, რომ ფრანგული კადრილი (ცეკვა) რევოლუციის პერიოდში სპეციალურად ჯვრის შეურაცხყოფისთვის მოიფიქრეს; მას ცეკვავს ოთხი ან რვა ადამიანი, რათა მათი შეერთებით ჯვარი გამოვიდეს" (Варсонофий, иеросхимонах. Беседы. М.,1910) (იქვე. გვ. 517).

"თუკი ეკლესია ყოველთვის ზრუნავდა ყოველდღიური ყოფიერების საკრალიზციისთვის, ანტიეკლესია, პირიქით, ზრუნავს მისი დესაკრალიზაციისთვის.

ჯვრისთავიანი სამსჭვალები ("შურუპები"), რომლებიც ძალზე მოუხერხებელია ექსპლოატაციაში (მათ მოსაჭერად აუცილებელია ასევე ჯვრისახოვანი სახრახნისი, თანაც სხვადასხვა ზომის, როგორც ამბობენ, ჩვენში იაპონიიდან შემოვიდა. როგორც მოციქულმა თქვა: "დაუკვირდით თქვენს ქცევას"" (ეფეს. 5:15)! (ბ. კუტუზოვი. დასახ შრ. 514-517).   (43)

---------------------------

43. ლეგენდა ჯვარზე. ჯვრისადმი უდიდეს მოწიწებასა და იმაზე, რომ დაუშვებელია მისი ფეხით გაქელვა და შეუფერებელ საგნებზე გამოსახვა, ბრწყინვალედ მეტყველებს ჩვენს დრომდე შემონახული აპოკრიფი, რომელიც ზემოთ ხსენებული ლათინი ავტორის, იაკობ ვორაგინელის (ლათ. Jacobus de Voragine) (1228-1298). "ოქროს ლეგენდაშია" შეტანილი.

"წმიდა ჯვრის მოპოვნება უფლის აღდგომიდან ორასი წლის შემდეგ მოხდა. "ნიკოდიმოსის სახარებაში" (აპოკრიფული თხზულება - არქიეპ. პ.) ნათქვამია, რომ, როდესაც ადამი დაავადდა მისი შვილი სეთი მივიდა სამოთხის კარებთან, რათა ეთხოვა მოწყალების ხის ზეთი, რათა ის მამის სხეულისთვის ეცხო და ჯანმრთელობა დაებრუნებინა (ნიკოდიმოსის სახარება, თ. 19). მაშინ სეთს გამოეცხადა მთავარანგელოზი მიქაელი და უთხრა: "ნუ იგლოვ და ნუ ცდილობ, მიიღო ზეთი მოწყალების ხისგან, რამეთუ ვერანაირად მიიღებ მას, სანამ ხუთი ათას ხუთასი წელი არ დასრულდება", - რამეთუ მიაჩნიათ, რომ ადამიდან ქრისტეს ვნებებამდე 5 199 წელი გავიდა. სხვები ამატებენ, რომ ანგელოზმა სეთს პატარა ტოტი მოუტანა იმ ხისგან, რომლისგანაც ადამმა შესცოდა, და უთხრა, რომ მისი მამა განიკურნებოდა მაშინ, როდესაც ეს ტოტი ნაყოფს გამოიღებდა. უკან მობრუნებულ სეთს მამა უკვე გარდაცვლილი დახვდა. მაშინ სეთმა ის ტოტი მამის საფლავზე დარგო. ტოტი სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა და გადაიქცა დიდ ხედ, რომელიც სოლომონის დროსაც კი იდგა. რამდენად ჭეშმარიტია ნათქვამი, დე, მკითხველმა განსაჯოს, რადგან არც ერთი ნამდვილი ისტორია ან ქრონიკა ამის შესახებ არაფერს გვამცნობს.

როდესაც სოლომონმა ეს მშვენიერი ხე იხილა, ბრძანა, მოეჭრათ იგი და გამოეყენებინათ ლიბანის კედრისგან აშენებული სახლის გასამშვენებლად (იხ. 3 მეფ 6:15). მაგრამ, როგორც იოანე ბელეტი ჰყვება (დაახლ. 1135-1182, შუასაუკუნეების თეოლოგი - მთარგმნ.), ის ხე ვერსად გამოიყენეს და შესაფერისი ადგილი ვერ მოუძებნეს. თუკი ხის ძელის სიგრძე მისთვის გამოყოფილ ადგილზე ვერ ეტეოდა, მას აკურატულად მოახერხავდნენ ზედმეტ ნაწილს, მაგრამ ამჯერად ძელი მოკლე და სრულიად უსარგებლო აღმოჩნდა.

ამიტომაც უღირსმა ოსტატებმა ხე უსარგებლოდ მიიჩნიეს და ის რომელიღაც წყალსაცავზე გასდეს, რათა მიმომსვლელებს მისით ხიდივით ესარგებლად. როდესაც საბიას დედოფალი (3 მეფ. 10:1) სოლომონს ეწვია მისი ბრძნული ქადაგების მოსასმენად და იმ ტბაზე დააპირა გადასვლა, სადაც ხიდად ძელი იყო გადებული, სულით იხილა, რომ ქვეყნიერების მაცხოვარი სწორედ ამ ძელზე გაეკვრებოდა. დედოფალმა არ ისურვა, ფეხი შეედგა ხეზე და დაუყოვნებლივ თაყვანი სცა მას.

"სქოლასტურ ისტორიაში" ნათქვამია, რომ საბაის დედოფალმა იხილა ხსენებული ხე ლიბანის კედრისგან აშენებულ სახლში და, როდესაც შინ ბრუნდებოდა, სოლომონს გაუმხილა, რომ ამ ძელზე ჩამოეკიდებოდა ის, ვისი სიკვდილის შემდეგ იუდეველთა სამეფო გარდაუვალად დაიღუპებოდა. მაშინ სოლომონმა აიღო ის ძელი და ბრძანა, მიწის სიღრმეში ჩაემარხათ. მოგვიანებით იმ ადგილას აშენდა ცხვართა საბანელი აუზი, სადაც სამსხვერპლო პირუტყვს ბანდნენ (იოანე 5:2-4). ჰყვებიან, რომ ამ აუზში დროდადრო წყალი იმღვრეოდა და მოძრაობდა არა მარტო იმიტომ, რომ მასში ანგელოზი ჩადიოდა (იოანე 5:4), არამედ თვით მის ქვეშ დამარხული ძელის წყალობითაც.

როდესაც ქრისტეს ვნებათა ჟამი მოახლოვდა, ხე აუზში წყლის ზედაპირზე ამოტივტივდა. ეს რომ ნახეს, იუდეველებმა ამოიღეს იგი და ჯვრისთვის გამოიყენეს. ხოლო თვით ჯვარი ქრისტესი, როგორც ამბობენ, შედგენილ იყო ოთხი სახეობის ხისგან: პალმის, კვიპაროსის, ზეთისხილისა და კედრისგან" (Lეგენდა Aურეა LXVIII Dე Iნვენტიონე შანცტაე ჩრუცის. Золотая легенда LXVIII. Об Обретении Святого креста. Ирина Кувшинская. История Святого креста: фрески пьеро делла Франческа. Эпоха. Художник. Образ. Стр. 354-355 ინტერნეტ წყარო: http://sias.ru/upload/isk/343-369_Kuvshinskaya%20top.pdf).

---------------------------

საბოლოოდ უნდა ითქვას, რომ რვაკიდურიანი ჯვარი ტაძართა გუმბათებს და ზოგიერთ საეკლესიო შესამოსელს რუსეთში მაინც შემორჩა. სამწუხაროად, საქართველოში უფლის რვადაბოლოებიანი ჯვარი იმდენად დაივიწყეს, რომ მას შეცდომით "რუსულ ჯვარს" უწოდებენ. მორწმუნეები კი უფრო ე. წ. "ლათინურ" ჯვრებს (ოთხდაბოლოებიანი ჯვარი წაგრძელებული ვერტიკალური ღერძით) ატარებენ და არა მართლმადიდებლურ ჯვარს.

დასასრულ, ორიოდ სიტყვით უნდა აღვნიშნოთ, თუ რა შეიძლება ითქვას T-ს ("ტაუ") ფორმის ჯვრის შესახებ?

ჯვარი, როგორც ვიცით ქრისტეანული სარწმუნოების ერთ-ერთი უწმიდესი სიმბოლოა. იგი კაცობრიობის დასაბამიდან ფიგურირებს და ჯერ კიდევ ძველ ეგვიპტეში მიაჩნდათ უკვდავების სიმბოლოდ.

ძველი ამერიკული ცივილიზაციების: ინკებისა და მაიას საკულტო ნაგებობებზე ხშირად არის გამოხატული ჯვარი. ჩინეთსა და ინდოეთში ჯვარი უძველესი დროიდან ადამიანთა ბოროტებისა და უბედურებისგან მფარველად ითვლებოდა.

წინა აზიისა და აზიის ქვეყნებში, ასურეთში, ბაბილონში და ა. შ. ჯვარი ბედნიერების, სიცოცხლის, განახლების, ნაყოფიერებისა და უკვდავების ნიშანი იყო. "ღმერთ" მიტრას თაყვანისმცემლები გულზე და შუბლზე ჯვარს იხატავდნენ, რაც სიცოცხლის დაცვისა და მარადიულობის სიმბოლოდ ითვლებოდა (იხ. გაზეთი "ღვთიური გზა" # 4. 1990 წ. "ჯვარი". #1, 1994 წ.).

ამგვარი მაგალითების მოყვანა უსასრულოდ შეიძლება, მაგრამ უნებლიეთ იბადება კითხვა: როგორ მოხდა, რომ ქრისტეანულ რელიგიამდე მრავალი ათასწლეულებით ადრე ჯვარი იქცა სიწმიდის სიმბოლოდ? ამაზე პასუხს გვაძლევს II ს-ის ქრისტეანი მწერალი ტერტულიანე, რომელიც წარმართობის დროის ჯვრის მნიშვნელობაზე წერდა: "რა თქმა უნდა, ეს არის ეშმაკი, რომლის მთავარ მიზანს ჭეშმარიტების დამახინჯება წარმოადგენს. სწორედ იგია, კერპთაყვანისმცემლურ მისტერიებში თვალთმაქცობით ფასს რომ უკარგავს უწმიდესი საიდუმლოების მნიშვნელობას, იგი ახდენს მორჩილების იმიტაციას, ჰპირდება წყლით ცოდვების განბანას და იგი - ეშმაკი, მიტრას მისტრიებით აღბეჭდავს შუბლზე თავის მხედრიონს (მრევლს)"; და კიდევ: "ეშმაკი ჯვრის მრავალსახოვნობის შექმნით ცდილობს, კაცობრიობა შეიყვანოს შეცდომაში, რადგან მან უკეთ უწყის, რომ უამრავ რელიგიასა და ჯვრის მრავალსახეობათა გარემოცვაში კაცობრიობას გაუჭირდება, შეიცნოს მაცხოვრის ჭეშმარიტი ჯვარი, რომელზეც იგი ეწამა კაცობრიობის გადასარჩენად" (გაზეთი "ღვთიური გზა" # 4. 1990 წ.).

მაშასადამე, ჯვარს პატივს მივაგებთ არა იმიტომ, რომ ის ჯვარია ან იმიტომ, რომ "ქვეყნის ოთხ კუთხეს, წლის ოთხ დროს თუ ოთხ სტიქიას გამოხატავს და მთელ რიგ სიმბოლურ დატვირთვათა შემცველია (ამ თვალსაზრისით წარმართებიც კი მიაგებდნენ მას პატივს), არამედ იმიტომ, რომ მასზე კაცობრიობის გადასარჩენად ეწამა მაცხოვარი და ჯვარზე სიკვდილით ცოდვის წყევისგან გამოიხსნა იგი.

უფლის ცხოველმყოფელ ჯვრად კი აღვიარებთ იმ ჯვარს, რომელზეც მიემსჭვალა ქრისტე და, განწმინდა რა იგი თავისი სისხლის მიპკურებით, ღვთაებრივი მადლი და ძალა შესძინა მას, რითაც წამებისა და ტანჯვის იარაღი უკვდავების, ძლევისა და გამარჯვების ხატად აქცია.

რაც შეეხება T-ს ფორმის ჯვარს (რომლის შესახებაც ბრძანებს ჩვენი ოპონენტი და რომელიც წმ. ნინოს ჯვრის მსგავსად ერთგვარ სიმბოლურ დატვირთვას ატარებს) - არასოდეს წარმოადგენდა და არც წარმოადგენს რვადაბოლოებიანი ჯვრის შესაფერისი თაყვანისცემის საგანს. ამ ფორმის ჯვრის შესახებ ბროკჰაუზ-ეფრონის ენციკლოპედიაში ვკითხულობთ: "უთხრა მას უფალმა: ჩაიარე ქალაქში, იერუსალიმში, და ნიშანი დაადე შუბლზე იმ ხალხს, რომელიც კვნესის და მოთქვამს ჩადენილ სისაძაგლეთა გამო" (ეზეკიელი 9:4). მოციქული ბარნაბა ეპისტოლეში, ეზეკიელის ამ სიტყვების განმარტებაში წერს, რომ ასო თ ("ტაუ") მიანიშნებს ჯვარზე.

ტერტულიანი (II-III ს.) ამბობს: "ბერძნული ასო "ტაუ" და ჩვენი ლათინური თ ჯვრის ნიშს წარმოადგენს" (Против Маркиона, III, 22) (ჰტტპს://რუ.წიკიპედია.ორგ/წიკი/Форма-креста-Иисуса-Христа#ციტე-ნოტე-13).

"ნიშანი ებრაულად შეიძლება ატარებდეს ამ აზრსაც და შესაძლოა ებრაული ალფავიტის ბოლო ასოზეც მიანიშნებდეს; მაგრამ, რადგანაც ამ ასოს ძველ აფლავიტებში (არა მხოლოდ ებრაულში, არამედ სამარიტანულში, ფინიკიურში, ეთიოპიურში, ბერძნულში და რომაულში) ჰქონდა ჯვრის ფორმა, ხოლო ჯვარი ყოველთვის იყო ყველაზე მოსახერხებელი და მიღებული ნიში (და უფრო შესამჩნევი, ვიდრე ტირე ან წერტილი, იწოდებოდა კიდევაც ალფავიტში "ნიშნად" "ტაუ", ანუ "ტაუ"-ს აქვს "ნიშნის" და არა ასოს მნიშვნელობა..." (Толковая Библия, или комментарий на все книги св. Писания Ветхого и Нового Завета. Кн. 26, т. 6. Петербург 1909. Репринт. Стокгольм. Второе издание. Институт перевода Библии. 1987, стр. 276).

"მაგრამ, რადგანაც ნიშანი T იყო არა მხოლოდ ბერძნული და ლათინური ალფავიტის, არამედ, საერთოდ, ძველი ხალხების დამწერლობის ასოც (კერძოდ, ეგვიპტელებში) და, ასევე, "ბედნიერებისა და სიხარულის ემბლებმა, ფრიად სავარაუდოა, ქრისტეანთ ეგვიპტელთაგან ესესხათ იგი, როგორც მომავალი, საიქიო, ნეტარი ცხოვრების ებმლება და მისი (ანუ T-ს - არქიეპ. პ.) გამოსახულებები, რომლებიც უმეტესწილად გვხვდება ქრისტეანთა საძვალეებში, იესუ ქრისტეს ჯვარს სრულებითაც არ ნიშნავს" (იქვე); თუ გავითვალისწინებთ იმ გარემოებას, რომ პირველი საუკუნეების ქრისტეანები, წარმართთა მხრიდან დევნულებისა და შევიწროების ასარიდებლად ხშირად მიმართავდნენ დაფარულ სიმბოლოებს, გასაგები გახდება, თუ რატომ ფიგურირებს თ ფორმის ჯვარი ქრისტეანთა საძვალეებზე. ერთი ავტორის თქმით: "ხშირად ვარაუდობდნენ, რომ ქრისტეანებს ჯვრის (აშკარა ფორმის - არქიეპ. პ.) მინიშნებით წარმართთა თვალში კომპრომეტირებისა ეშინოდათ" ("Православное учение о кресте Господнем". В. Иванов. "Крест знак и значение". Ж.М.П. № 1. 1973, стр. 8).

ასე რომ, თ არ არის მაცხოვრის ჯვრის ხატი და, თუმცა მასში გარკვეული ქრისტეანული სიმბოლოები მოიაზრება, რვადაბოლოებიანი ჯვრის საფერ პატივს მაინც არ მივაგებთ. ცხადია, იგი არც "პატიოსან ძელად" იწოდება და არც უფლის ჯვრის თანასწორ პატივს იმსახურებს.

ამრიგად, შევაჯამებთ რა ყოველივე ზემოთ ნათქვამს, ვიტყვით: ძველმართლმადიდებლური ეკლესია ჯვრის სხვადასხვა ფორმას აღიარებს. კერძოდ: თანაბარგვერდიანი ჯვრის სახის მქონე ნიშანს, ანუ ე. წ. ბერძნულ ჯვარს, რომელიც გამოისახება სასულიერო პირთა შესამოსელზე, ეპიტრაქილზე, სამკლავეებზე, ომფორზე, საღვთისმსახურებო წიგნებში სხვადასხვა დღესასწაულის მნიშვნელობების აღსანიშნავად (საეკლესიო წიგნებში წითლად და შავად შეფერილ ამგვარ ჯვრებს აღბეჭდავენ ხოლმე, რაც დღესასწაულთა კატეგორიაზე მიანიშნებს). აგრეთვე, ექვსდაბოლოებიან, ე. წ. "წინასწარმეტყველურ" ჯვარს და რვადაბოლოებიან (მაცხოვრის) ჯვრებს, რომელთაც საგალობლებში განადიდებს მართლმადიდებლური ეკლესია. თაყვანისცემით კი უმეტესი და უპირველესი პატივი სწორედ მაცხოვრის რვადაბოლოებიან ჯვარს მიეგება, რამეთუ უფლის ჯვრის ხატს მხოლოდ ის წარმოადგენს.

ახალმოწესობრივი მართლმადიდებელი ეკლესიისგან განსხვავებით, წმ. ძველმართლმადიდებლურ ეკლესიაში ყოველ საეკლესიო წესს, ყოველ საეკლესიო საგანს თავისი წესი და რიგი, თავისი ადგილი, წოდება და ხარისხი აქვს მიჩენილი, რომელიც მასზე აღბეჭდილი ჯვრების სახეებითაც გამოიცნობა.

როგორც უკვე ვთქვით, სამღვდლო შესამოსელზე, ეპიტრაქილზე, ომფორზე და სხვა საგნებზე საეკლესიო გადმოცემის თანახმად ჯვრის სახის მქონე ნიშნები აღიბეჭდება. ზოგნი მას წმ. დიონისე არეოპაგელთან ერთად ხორციელ ვნებათა უმოქმედობის ნიშნად აღიარებენ (Кн. О церковном священноначалии. Гл. 6), ზოგნი კი, წმ. გრიგოლ სინელის თანახმად, ვნებათა მოკვდინების ნიშნად მიიჩნევენ. გარდა ამისა, ჯვრის სახის მქონე ნიში გვხვდება, აგრეთვე, კონდაკებში, მარხვანში, თვენში და სხვა საეკლესიო წიგნებში, სადაც დღესასწაულთა ხარისხსა და მნიშვნელობას მიანიშნებს. მაგალითად, შემოუწერელი ჯვარი საშუალო დღესასწაულის მიმანიშნებელია; წითელი შემოუწერელი ჯვარი - მნიშვნელოვანი დღესასწაულისა, ხოლო შემოწერილი წითელი ჯვარი დიდ, საუფლო დღესასწაულთა აღმნიშვნელია.

გარდა ამისა, ჯვრის სახის მქონე ნიშანი უბრალო ნიშადაც მიიჩნევა, რომელსაც, შესაძლოა, საეკლესიო განწესებასთან არც კი ჰქონდეს რაიმე საერთო, როგორც მიტროპოლიტი სტეფანე ბრძანებს თავის წიგნში "Камени" (Часть II). და თუკი ჯვრის სახის მქონე ნიშანი, მისი ამა თუ იმ საგანზე თუ ადგილზე აღნიშვნისდა მიხედვით, ზოგან ვნებათა აღხოცვას, ზოგან დღესასწაულის ხარისხს აღნიშნავს, ზოგან კი მხოლოდ უბრალო ნიშანია, არანაირად არ შეიძლება იგი გავუთანაბროთ ქრისტეს ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატს, რამეთუ ამ უკანასკნელს საგანზე აღნიშვნის გამო კი არ ეთაყვანებიან, არამედ მისი სიმბოლიკის სისრულის გამო, რომელიც უშუალოდ მაცხოვრის ჯვარცმას, ცოდვის წყევისგან ჩვენი გამოსყიდვის საიდუმლოს უკავშირდება.

ამრიგად, ორნაწილიან (ოთხდაბოლოებიან) ჯვარს ზოგადად, როგორც ჯვრის ნიშს, პატივს მივაგებთ, მაგრამ მას უფლის ჯვრად ან მის თანასწორად არ მივიჩნევთ, რადგან:

1) ის არ წარმოადგენს მაცხოვრის ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატს, რამეთუ მაცხოვარი რვადაბოლოებიან ჯვარზე ეწამა (ამას თვით ახალმოწესეებიც კი არ უარყოფენ) და არა ოთხდაბოლოებიან, ანუ ორძელიან ჯვარზე (როგორც გამოსახავენ მას ლათინები).

2) მას არა აქვს დაფა და ფეხსადგამი, რის გამოც არ წარმოადგენს ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატს და არც იმ საიდუმლოთ გააცხადებს, რომელთაც წმიდა რვადაბოლოებიან ჯვარზე აღიარებენ წმიდა მამები.

3) წმ. მამებს ორნაწილიანი ჯვარი არასოდეს მიუჩნევიათ ოთხნაწილიანი (ანუ რვადაბოლოებიანი) ჯვრის თანასწორად.

ასე რომ გვაქვს რა ყოველგვარი კანონიკური უფლება, პატივი მივაგოთ და თაყვანი ვცეთ ქრისტეს ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატს, არსად მოგვეპოვება რაიმე კანონიკური საბუთი, ჯვრის დანარჩენი ფორმები ქრისტეს ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატად ან თუნდაც მის თანასწორად მივიჩნიოთ და ახალმოწესეთა მსგავსად, განურჩევლად, საუფლო ჯვრის თანასწორი პატივი მივაგოთ, თუმცა ეს სრულებითაც არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ საერთოდ არ მივაგებდეთ მათ რაიმე პატივს, როგორც ეს ჩვენს ოპონენტებს სურთ წარმოაჩინონ და, ოფიციალური, რეფორმირებული ეკლესიის მსგავსად, იატაკზე გამოსახვით ფეხით სათელად არ ვიმეტებთ (მით უმეტეს, რომ, ვიმეორებთ, ამის შესახებ არსებობს საეკლესიო განჩინება. VI მსოფლიო საეკლესიო კრების 73-ე კანონის სახით).

გარდა ამისა, ეკლესიაში არსებულ ჯვრის სახეთა სხვადასხვაობა ჯერ კიდევ არ არის საბაბი მათი თაყვანისცემისა, რამეთუ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, წმ. ეკლესიაში ჯვრის ყოველ სახეს თავისი ღირსება და სიმბოლური დატვირთვა აქვს და შეუძლებელია, ერთმანეთის თანასწორნი იყვნენ ღირსებით და მნიშვნელობით, მით უმეტეს, შეუძლებელია, ისინი იყვნენ ქრისტეს ცხოველმყოფელი ჯვრის თანასწორნი, როგორც ეს "არქიმანდრიტ" რაფაელს ეჩვენება. ახლა ვნახოთ, რა საიდუმლო სწავლებებია გაცხადებული მაცხოვრის (რვადაბოლოებიან) ჯვარში.

ქრისტეს ცხოველმყოფელ ჯვარში მრავალ სიმბოლურ მინიშნებას ხედავენ წმიდა მამები.

1) სიგანის, სიგრძის, სიმაღლისა და სიღრმის საიდუმლოზე მიანიშნებს წმ. მოციქულ პავლე ეფესელთა მიმართ ეპისტოლეში: "რათა, სიყვარულით დამკვიდრებულთ და დაფუძნებულთ, ყველა წმიდასთან ერთად შეგეძლოთ სიგრძისა თუ სიგანის, სიღრმისა თუ სიმაღლის წვდომა" (ეფეს. 3:18). ნეტ. თეოფილაქტე ბულგარელის განმარტებით: "წმიდა გრიგოლ ნოსელი ამბობს, რომ "სიგრძეში, სიგანეში, სიღრმესა და სიმაღლეში" აღინიშნება ჯვარი: ამიტომაც ლოცულობდა მოციქული ეფესელთა გამო, რათა შესძლებოდათ მათ, ჩასწვდომოდნენ ჯვრის საიდუმლოს. რამეთუ ის მოიცავს მთელ განგებულებას და მასში (ანუ განგებულებაში - არქიეპ. პ.) ყველაზე უმთავრესი ჯვარია, რადგან მასში გამოვლინდა განსაკუთრებული სიძლიერით ღმრთის სიყვარული, როგორც თვით უფალი ამბობს (იოანე 14:12). ამიტომაც უთითებს პავლე ამ სიყვარულზე" https://ekzeget.ru/interpretation/ef/3/18/5).

2) წმ. გრიგოლ სინელის სიტყვებით ადიდებს წმიდა მართლმადიდებლური ეკლესია სამძელიან ჯვარს და მას წმიდა სამების ხატის მატარებლად მიიჩნევს ("Крест трисоставный, честное древо, Троицы бо образ носит стрисоставный образ") (Канон Кресту. Песнь 8).

3) წმ. გერმანე კონსტანტინოპოლელი ჯვრის სამნაწილედობაში ქრისტეს სამდღიანი სიკვდილისა და ღვთაებრივი ძალმოსილების ნიშს ხედავს ("Аз мню, крест, аще и божественные силы оружие есть победоносно на идиавола, и на вся того сопротивныя силы есть, ... и не се токмо, но и руками беззаконных древодельным оружием в тридневную смерть Господа исуса соделан бысть" (Маргарит Новый. Печатн. Сборник. Гл. 56).

4) ღირ. პალადიუსის თქმით, ამ ჯვრის ძალით დაიმკვიდრებენ მართალნი სამოთხეს, სადაც ლიბანსა და სამ ძელს სწორედ მათ სახედ მიიჩნევს ("Ливан же с древеси треми, наричются праведницы, иже имуть с крестом рай") (იქვე. Лист 157).

5) ნეტ. თეოფილაქტე ბულგარელი (XI ს.) მათეს სახარების განმარტებაში ბრძანებს: "მრავალგვარი სიკვდილი არის, მაგრამ ქრისტე ჯვარზე კვდება, რათა ხეც აკურთხოს, რომლის გზითაც ჩვენ დავიწყევლეთ, და რომ ყოველივეს მადლი მოჰფინოს: ზეციურს - რასაც ჯვრის ზედა ნაწილი აღნიშნავს და ქვესკნელს - რასაც კვარცხლბეკი (ანუ ფეხსადგამი - არქიეპ. პ.) მიანიშნებს" (მახარობელი. მათე 27:38-44).

კვარცხლბეკს, ჯვრის ქვედა ნაწილს, წმიდა მამები ფეხსადგამს უწოდებენ, რომელიც მათივე თქმით (და ესაია წინასწარმეტყველის მოწმობით) კედრისა იყო, ხოლო ზედა ნაწილად იმ ფიცარს (ანუ დაფას), რომელზეც წარწერა გააკეთა პილატემ და ქრისტეს თავზე ზემოთ ჯვარს დააკრა.  

უფლის ჯვრის ეს ნაწილები ზეცათა კარის განღებისა (ზედა ნაწილი, ანუ წარწერიანი დაფა) და ჯოჯოხეთის ბჭეთა შემუსვრილობის (კვარცხლბეკი, ანუ ფეხსადგამი) სიმბოლოებია.

სწორედ ამგვარია (რვადაბოლოებიანი) ცხოველმყოფელი ჯვარი, რომელმაც, VI მსოფლიო კრების საეკლესიო კრების მამათა თქმით, "დაგვანახა მაცხოვარება და გვიხსნა ძველი შეცოდებისგან". სწორედ ამ ჯვრის ხატის მიმართ ღირსი პატივის მისაგებად დიდი მისწრაფების გამოჩენა გვმართებს (იხ. VI მსოფლ. საეკლესიო კრების 73-ე კანონი) და ეს პატივიც მაცხოვნებელ ჯვარს, ღირსებით მასზე უფრო კნინ, ოთხდაბოლოებიან ჯვართან გათანაბრებით ნამდვილად არ მიეგება, რადგანაც ორნაწილოვანი (ოთხდაბოლოებიანი) ჯვარი ზემოთ ხსენებულ სიმბოლოებს ვერ წარმოაჩენს.

6) როგორც უკვე ვთქვით, უფლის ჯვარს პილატეს ბრძანებით დააკრეს წარწერიანი დაფაც და, როგორც ნეტ. თეოფილაქტე ბრძანებს, მით განირჩევა იგი ავაზაკთა ჯვრებისგან (იხ. Толкование на Иоанна. Зач. 60). ეს დაფა არის სწორედ სამძელიანი ჯვრის ის მეოთხე ნაწილი, რომელიც უცილობლივ უნდა გააჩნდეს სამნაწილოვან ჯვრებს, ქრისტეს ცხოველმყოფელი ჯვრის ცნობისა და ავაზაკთა ჯვრებისგან განსხვავების ნიშნად. ოთხდაბოლოებიანი ჯვარი ამ ღირსებას მოკლებულია.

7) წმ. წინასწარმეტყველის თანახმად, რომელმაც ბრძანა: "ადგილი ფერხთა ჩემთა ვადიდო" (ესაია 60:13,), ჩვენც ვადიდებთ ხატს იმ ჯვრისა, რომელსაც აქვს ფეხსადგამი, რაზეც მიამსჭვალეს ფერხნი მაცხოვრისა, და არ განვადიდებთ ამ ნაწილის უქონელ ჯვრებს, რამეთუ, თუკი თვით უფალი ბრძანებს ესაიას პირით: "ადგილი ფერხთა ჩემთა ვადიდო", რაღა ვადიდოთ ორნაწილიან ჯვარზე, რომელსაც ეს ფეხსადგამი არა აქვს?

წმიდა მამები ხოტბა-დიდებას მაცხოვრის ცხოველმყოფელი ჯვრის ხატს აღუვლენენ. მაგალითად, წმ. თევდორე სტოდიელი: "ეს ჯვარი სამნაწილიანი და დიადი, მცირეა სახით, მაგრამ ზეცაზე უვრცელესია თავისი ძალით" (Триодь постная, в среду 4-я недели поста. Трипесно). ან ჯვართამაღლებაზე: "ოთხმხრივ იკურთხება დღეს სამყარო, ოთხნაწილოვანი შენი ჯვრის მიერ ღმერთო ჩვენო" (На воздвижение, и на целование честного животворящего Креста Господня. Стихера).

ამიტომ ბრძანებდა წმ. კირილე ფილოსოფოსი (827-869): "ჯვარს ოთხი ნაწილი აქვს, და ერთიც რომ მოაკლდეს, ჯვრის ხატს უკვე ვეღარ წარმოაჩენს" (Минея четья писменная, Февраль 14-го, в житии его). Dა, თუკი წმ. კირილე ფილოსოფოსის მიხედვით, ოთხნაწილიანი (რვადაბოლოებიანი) ჯვრიდან თუნდაც ერთი ნაწილის მოკლება უკვე არ წარმოაჩენს ქრისტეს ჯვრის ხატს, რანაირად არის შესაძლებელი ორძელიან (ოთხდაბოლოებიან) ჯვარს, რომელსაც დაფა და ფეხსადგამი არა აქვს, ჰქონდეს ამგვარი ღირსება?! და, თუკი ამ ღირსების მატარებელი არ არის, რის საფუძველზე უნდა მიეგოს მას მაცხოვრის ჯვრის საფერი პატივი?

8) ორძელიანი ჯვარი არ წარმოაჩენს წმ. სამების საიდუმლოს, როგორც ეს სამძელიან ჯვარშია გაცხადებული და რომელსაც "ძელი პატიოსანი" ეწოდება (Канон Кресту. Песнь 8). ამიტომაც, იგი არც პატიოსან ძელად იწოდება და, ბუნებრივია, არც უფლის ჯვრის თანასწორი შეიძლება იყოს.

9) ამრიგად, წმ. მართლმადიდებლური ეკლესია გამოსახავს, ადიდებს და თაყვანს სცემს ჯვრის იმ სახეს, რომელზეც ეცვა მაცხოვარი, რამეთუ სწორედ ამ სახის ჯვარზე გამოისყიდა მან კაცობრიობის ცოდვები.

მხოლოდ ამ ჯვარსა და მის ხატს მიენიჭა მადლი და ძალი ღვთისა, რითაც ხატი იგი ცხოველმყოფელი ეშმაკთა ძლევისა და ჯოჯოხეთის ბჭეთა შემუსვრის იარაღად შეიქნა თითოეული მორწმუნისთვის. სწორედ ასეთი, მართლმადიდებლური, რვადაბოლოებიანი ჯვარია ჯოჯოხეთის ბჭის შემუსვრის სიმბოლო და არა ოთხდაბოლოებიანი, როგორც ამას ნიკონიანური და ლათინური ეკლესიის აპოლოგეტები ირწმუნებიან.

ამგვარად, ქრისტეს ჯვარცმის გამოსახვა ორძელიან ჯვარზე ლათინურ-პაპისტური "ეკლესიის" ტრადიციაა და არა მართლმადიდებლური ეკლესიისა.

ასევე, მართლმადიდებელ ქრისტეანთა ტრადიციით სახლებში, ეკვდერებში, ტაძრებში, მონასტრებში, გზებსა თუ სასაფლაოებზე - ყველგან იდგმებოდა და თაყვანისიცემებოდა ჯვრის ის ხატი, რომელზეც ეწამა მაცხოვარი.

რადგან ჯვარს თაყვანს ვცემთ არა იმიტომ, რომ ჯვარია და მრავალი სიმბოლური დატვირთვის მატარებელი შეიძლება იყოს, არამედ იმიტომ, რომ მასზე ევნო მაცხოვარი ქვეყნისა და ამღებელი კაცობრიობის მთელი ცოდვებისა, უმაღლეს პატივსა და თაყვანს მივაგებთ ჯვრის არა ყოველ სახეს, არამედ მხოლოდ იმას, რომელზეც აღესრულა კაცობრიობის ცოდვის წყევისგან გამოხსნის საიდუმლო.

ამ ჯვარს ადგიდებს წმიდა მართლმადიდებლური ეკლესია. ჯვრის ამ ხატს, როგორც ძლევის იარაღს, უნდა ატარებდეს ყოველი მართლმადიდებელი ქრისტეანი, სასულიერო პირი იქნება ის, ერისკაცი, მეფე თუ მონაზონი. მღვდლისა და ეპისკოპოსის სამკერდე ჯვარიც ოთხნაწილოვანი (ანუ რვადაბოლოებიანი) უნდა იყოს. სწორედ ამგვარი ჯვარი (და არა ოთხდაბოლოებიანი, "ლათინური", როგორც ეს დღევანდელ ქართულ-ნიკონიანურ ეკლესიებშია დამკვიდრებული) უნდა აღიმართოს ეკლესიის თავზე, როგორც ნიში ქრისტესი, რომელიც არის "თავი ეკლესიისა".

ამგვარი რვადაბოლოებიანი ჯვრითვე აღიბეჭდება საკვეთი სეფისკვერები და არა ორნაწილიანი ჯვრით, როგორც ამას დღევანდელ ოფიციალურ ეკლესიაში აკეთებენ.

ამგვარი ჯვრით ხდება წყლის კურთხევა, ამგვარი ჯვრითვე აკურთხებენ ერს ეკლესიაში.

ამ ჯვარს ეამბორებიან ჯვართამაღლების დღესასწაულზე.

ამგვარი (რვადაბოლოებიანი) ჯვარი იდგმება საკურთხეველში და იდება სახარებაზე და არსად წმ. მართლმადიდებლური ეკლესიის ღვთისმსახურებაში ორნაწილიან (ანუ ოთხდაბოლოებიან, ლათინურ) ჯვარს არ მიეგება რვაკიდურიანი ჯვრის საფერი პატივი.

ოთხნაწილიან (დაფითურთ), იგივე რვადაბოლოებიან ჯვართან ოთხკიდურიანი ჯვრის თანასწორობა არც ერთ წმიდა მამისგან არ გვისწავლია. წმ. მამათა ასეთი სწავლება, უბრალოდ, არ არსებობს.